۱)معرفی مولف : (نام، ولادت، مذهب، آثار، وفات) : 1⃣نام : نام کامل او «لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف ازدی کوفی» مشهور به ابو مخنف است. 2⃣ولادت : در مورد سال تولد او اختلاف است. 👤ابراهیم صالحی حاجی آبادی طبق پژوهشی که در کتاب خود در مورد هویت مقتل ابی مخنف داشته، قائل است که ابومخنف در نیمهٔ دوم قرن اول هجری در کوفه به دنیا آمده است.(۱) 👤استاد یوسفی غروی در مقدمه کتاب «وقعةُ الطَّف» خود می نویسد : «در کتب تاریخ ذکری از زاد روز او نیست، اما شیخ طوسی نقل کرده که کشّی در رجال خود، او را در طبقه راویان امیرالمومنین(ع) برشمرده است و سپس می گوید به نظر من این مطلب نادرست است! زیرا لوط بن یحیی امیرالمومنین(ع) را ملاقات نکرده است، بلکه پدرش یحیی، از اصحاب امیرالمومنین(ع) بوده است. اما شیخ طوسی، خود یحیی را در زمره اصحاب امیرالمومنین(ع) ذکر نکرده و فقط پدربزرگش مخنف بن سلیم ازدی را ذکر کرده است. شیخ طوسی در الفهرست مجدد کلام کشّی را یادآور شده و سپس می گوید : صحیح آن است که پدر ابومخنف از اصحاب علی(ع) باشد و خود او ایشان را ندیده است. به هر حال در مورد تاریخ تولد او نظر قطعی در تاریخ نیافته ایم.»(۲) 3⃣مذهب : 👤 #استاد_یوسفی_غروی در اینباره می نویسد : «دلیلی بر تشیع ابومِخنف در دست نیست، اما روشن است که وی متمایل به اهل بیت(ع) بود و به آنان محبت داشته است.»(۳) 👤 #استاد_رسول_جعفریان می نویسد : «می توان پذیرفت که وی نوعی عقیده به تشیع دارد، در همان حدی که در کوفه رایج بوده است، یعنی راجع به خلفای اول و دوم اثباتا و نفیا حرفی نداشتند، نسبت به خلیفه سوم انتقادهای تندی می شده و معاویه را اصلا نمی پذیرفتند.»(۴) 👤ابن ابی الحدید معتزلی نیز به شیعه نبودن او تصریح کرده است.(۵) به هر حال، صرف نظر از مذهب او، برخی رجالیون او را توثیق کرده اند. 👤نجاشی از او، با جمله «وَ کَانَ یَسکُنُ الَی مَا یَروِیهِ» آنچه را نقل می‌کرد، مورد اعتماد و پذیرش بود، وثاقت او را تایید کرده است.(۶) 👤اما یحیی بن معین او را با عبارت «لَیسَ بِثِقَةِِ» وثاقت او را ردّ کرده است.(۷) 4⃣آثار : کتاب‌های بسیاری در حال حاضر به نام ابومخنف ثبت شده است. نجاشی ۲۸ کتاب را برای او برشمرده است که برخی از آنها تک نگاری هایی مربوط به حوادث مهم قرن اول و دوم است که نجاشی نوشته های او را اینگونه برشمرده است : «کتاب المغازی، کتاب السقیفه، کتاب الردّه، کتاب قتل عثمان، کتاب صفّین، کتاب جمل، کتاب النهروان، کتاب اخبار المختار، کتاب کتاب مقتل أمیرالمؤمنین(ع)، کتاب مقتل الحسن(ع)، کتاب مقتل الحسین(ع)، کتاب الغارات و..»(۸) 5⃣وفات : سال وفات وی صریحا در تاریخ ذکر شده و اختلافی در آن نیست. ذهبی وفات او را در سال ۱۷۵ هجری قمری نوشته است.(۹) ۲)معرفی کتاب : «مقتل ابی مخنف»، نخستین مقتل درباره واقعهٔ عاشورا است. زمانی او نگارش مقتل الحسین(ع) را آغاز کرد، که هنوز برخی از شاهدان مورد اعتمادِ واقعهٔ کربلا، در قید حیات بودند. 👤محمد اسفندیاری در پژوهش خود در باب مقتل ابی مخنف قائل است که، کتاب مقتل الحسین(ع) ابومخنف تا حدود قرن چهارم موجود بوده است، اما بعدها مانند دیگر آثار ابومخنف، از میان رفته است و کتابی که امروزه با نام «مقتل ابومخنف» شهرت دارد، کتابی است مجعول و احتمالاً در قرن ششم ساخته شده است.(۱۰) 👤استاد یوسفی غروی در فرازی دیگر در مقدمه وقعةُ الطَّف خود می نویسد : «در سال های اخیر کتابی پیرامون مقتل امام حسین(ع) در دسترس افراد است که به ابومخنف نسبت داده می‌شود! بسیار روشن است که این کتاب نوشته ابومخنف نیست بلکه کسی غیر از ابومخنف این کتاب را جمع آوری کرده است! ولی معلوم نیست چه زمانی و کجا یافت شده و از چه کسی رسیده و نخستین چاپ آن چه زمانی است؟!! آنچه به نظرم می‌رسد اینکه این فرد از متأخرین عرب است که با علم تاریخ حدیث رجال و حتی ادبیات عرب آشناییتی نداشته است، زیرا او از کلماتی استفاده کرده که از استعمالات رایج و عامیانه اعراب متاخر می باشد. کتاب مذکور ۱۵۰ حدیث دارد که شش حدیث آن بی سند است : ۱) یک حدیث از امام زین العابدین(ع) در صفحه ۴۹ ۲)حدیثی از عبدالله بن عباس در صفحه ۹۴ ۳)حدیث سوم از عماره بن سلیمان از حمید بن مسلم در صفحه ۸۲ ۴)حدیثی از کتاب کسی به نام عبدالله بن قیس در صفحه ۹۶ ۵)حدیث پنجم از شخصی به نام عمار و روایتی بدون سند از کلینی در صفحه ۷۰ که در کتاب کافی یافت نمی شود. بعد از حدیث ۱۰۵ از کسی به نام سهل شهرزوری روایات زیادی نقل و او را از کوفه تا شام و تا برگشت به مدینه همراه اهل بیت(ع) دانسته و ۳۱ حدیث مرسل از او نقل کرده است. در صفحه ۱۲۳ نیز حدیث سهل بن سعید ساعدی را به اسم سهل بن سعید شهرزوری روایت کرده است. بقیه روایات کتاب یعنی ۱۳۸ روایت نیز از ابی مخنف نقل شده است.»(۱۱) @AsnadolMasaeb ادامه مطالب :👇

✅منابع دست اول درباره قیام کربلا و شهادت امام حسین(علیه السلام) به دو دسته کلی تقسیم می‌ شود :👇 1⃣دسته اول : احادیث و بیانات گردآوری شده از اهل بیت(علیهم السلام) در کتب حدیثی و روایی 2⃣دسته دوم : گزارش‌ های تاریخی برگرفته از روایات حاضران در حادثه کربلا ┈┉┅━❀🔹️♦️🔹️❀━┅┉┈ 📔منابع دست اول : 👤#استاد_رسول_جعفریان پنج مقتل را که در قرن دوم تا اوایل قرن چهارم هجری نوشته شده‌ اند را از منابع اولیه قابل توجه می‌ داند. 📚این مقاتل عبارت است از؛ ۱)«مقتل الحسین(ع)» اثر «ابی مخنف لوط بن یحیی ازدی‌»(۱۵۷ق) ۲)«ترجمة الحسین(ع) و مقتله» از کتاب «الطبقات الکبری» اثر «محمد بن‌ سعد بغدادی»(۲۳۰ق) ۳)«مقتل امام حسین(ع)» از کتاب «انساب الاشراف» اثر «احمد بن یحیی بلاذُری‌»(۲۷۹ق) ۴)«گزارش قیام کربلا» از کتاب «الاخبار الطوال» اثر «احمد بن داود دینَوَری»(۲۸۳ق) ۵)«الفُتوح» اثر «احمد بن اعثم کوفی»(۳۱۴ق) و قابل تذکر اینکه؛ کهن‌ ترین منبع تاریخی دست اول در دسترس، نوشته ی «ابومخنف» می‌ باشد که به‌ طور تقریباً کامل از دو طریق کتاب «تاریخ طبری» اثر «محمد بن جریر طبری» و کتاب «الارشاد» اثر «شیخ مفید» در دسترس می‌ باشد. اما برخی قائلند که کتاب «مقتل الحسین(ع) ابی مخنف» تا حدود قرن چهارم موجود بوده و بعدها مانند دیگر آثار ابومخنف، از میان رفته است. کتابی که امروزه با نام «مقتل ابومخنف» شهرت دارد، کتابی است مجعول و احتمالا در قرن ششم ساخته شده است. دلیلش را هم این ذکر کرده اند که؛ محتوای این مقتل با «تاریخ طبری» بسیار متفاوت است؛ درحالی‌که طبری بدون واسطه یا با یک واسطه از این کتاب نقل کرده است. ┈┉┅━❀🔹️♦️🔹️❀━┅┉┈ 📔منابع دست دوم : منابع دست دوم مبتنی بر گزارش‌ های منابع دست اول است. این منابع در زمانی تهیه شده‌است که به علت فاصله تاریخی امکان دسترسی به روایات شاهدان واقعه میسر نبوده‌ است. 📋فهرستی از مهمترین منابع دست دوم به شرح ذیل است : ۱)«الطبقات الکبری» محمد بن سعد(۲۳۰ق) ۲)«انساب الاشراف» احمد بن یحیی بلاذری(۲۷۹ق) ۳)«اخبار الطوال» احمد بن داوود دینوری(۲۸۳ق) ۴)«تاریخ طبری» محمد بن جریر طبری(۳۱۰ق) ۵)«الفتوح» احمد بن اعثم کوفی(۳۱۴ق) ۶)«مقاتل الطالبیین» ابوالفرج اصفهانی(۳۵۶ق) ۷)«معجم الکبیر» سلیمان بن طبرانی(۳۶۰ق) ۸)«شرح الأخبار» قاضی نعمان مغربی(۳۶۳ق) ۹)«کامل الزیارات» ابن قولویه قمی»(۳۶۸ق) ۱۰)«الامالی» شیخ صدوق(۳۸۱ق) ۱۱)«الارشاد» شیخ مفید(۴۱۳ق) ۱۲)«روضة الواعظین» ابن فتال نیشابوری(۵۰۸ق) ۱۳)«اعلام الوری» فضل بن حسن طبرسی(متوفی ۵۴۸) ۱۴)«مقتل الحسین(ع)» موفق بن خوارزمی(۵۶۸ق) ۱۵)«تاریخ مدینة دمشق» ابن عساکر دمشقی(۵۷۱ق) ۱۶)«مناقب آل ابی طالب(ع)» ابن شهر آشوب(۵۸۸ق) ۱۷)«الکامل فی التاریخ» ابن اثیر(۶۳۰ق) ۱۸)«مثیر الأحزان» ابن نما حلی(۶۴۵ق) ۱۹)«تذکرة الخواص» سبط بن جوزی(۶۵۳ق) ۲۰)«اللهوف» سید بن طاووس(۶۶۴ق) ۲۱)«کشف الغمّة» علی بن عیسی اربلی(۶۹۲ق) ۲۲)«سیر اعلام النبلاء» شمس الدین ذهبی(۷۴۸ق)(۱) اما در دوره قاجار توجه عالمان و واعظان دینی به مباحث مقتل نویسی و رواج روضه، بیش از پیش شد و آنان در این باره کتاب هایی تدوین کردند. اما برخی از این کتب، آسیب جعل و تحریف و دروغ را به همراه داشت که گویا نویسندگان آن ها خود را ملزم به اثبات ادعایشان از هر طریقی می دانسته اند. متأسفانه این آسیب ها در دوره های بعد نیز نقد نشد، و در منابع بعدی رسوخ کرد و پذیرفته شد و در بسیاری از مجالس و محافل بین روضه خوانان مرسوم شد و مقاتل به مرور زمان از واقعیات عاشورا فاصله گرفت. این مقاتل نه ارزش تاریخی داشت و نه ارزش ادبی! فقط برای تحریک عواطف عوام نوشته شده‌ بود. 👤«رسول جعفریان» می‌نویسد : «متأسفانه در این دوره(قاجار) دقت تاریخی وجود ندارد و از مصادر دقیق استفاده نشده است. آن چه از لحاظ بینشی در مقتل‌ نویسی‌ های این دوره وجود دارد آن که عمدتا از زاویه اندوه و غم و مصیبت و ابتلاء به قضیه نگاه شده و کوشیده شده تا پیش از آن که متنی تاریخی ‌در اختیار بگذارد، متنی حزن‌ زا آن هم به قصد روضه‌ خوانی تهیه کند. غالب این آثار برای مجالس سوگواری تألیف شده و هدف عمده‌اش فراهم کردن زمینه برای گریه بوده است.(۲) 📚منابع : ۱)تاملی در نهضت عاشورا جعفریان، ص۱۵ ۲)حیات فکری و سیاسی ائمه اطهار(ع) رسول جعفریان، ص۳۷ @AsnadolMasaeb