هدایت شده از تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | تخصص در تفسیر قرآن
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین میکند.
📢 در اولین شماره از این مجموعه، ضرورت تبیین ویژگی‌های تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مطرح شده است.
🔹 «آقای خامنه‌ای متخصص در تفسیر است.» این عبارت شهید مطهری در وصف شخصیت تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تفسیر قرآن را در مشهد و از سال ۱۳۴۳ در ۳۰ سالگی شروع کرد. تفسیر قرآن، یکی از خطوط اصلی زندگی علمی ایشان از ۵۰ سال گذشته تاکنون است.
🔹 با نگاهی به سیر تفسیری ایشان در قبل از انقلاب در مشهد و بعد از انقلاب در دوران ریاست جمهوری و سپس در دوران رهبری، به حق می‌توان از ایشان به عنوان یک مفسر بزرگ نام برد.
🔹 با نگاهی اجمالی به بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درمی‌یابیم که ایشان در طول این سال‌ها، تنها در سخنرانی‌های عمومی خود تقریباً از «تمام سوره‌های قرآن کریم»، آیاتی را استفاده کرده‌اند. علاوه بر اینکه برخی آیات را ده‌ها بار در سخنرانی‌های خود تکرار کرده‌اند. این حجم استفاده از آیات قرآن، غیر از آیاتی است که در درس‌های تخصصی تفسیر، خارج فقه و مباحث علمی ایشان استفاده شده است.
🔹 در این میان، دیدگاه‌های ممتاز تفسیری، نبوغ در برداشت از آیات قرآن، قدرت تدبر در آیات، گستردگی مطالعات قرآنی، تطبیق بر مسائل روز و گره‌گشایی مسئله‌ها بر اساس قرآن کریم، ایشان را به یک متخصص در تفسیر تبدیل کرده است.
🔹 یکی از شاگردان قدیمی درس تفسیری ایشان در مشهد، خاطره‌ای را از ۵۰ سال قبل بازگو میکند:
🔹 «سال ۱۳۵۵ بود که به مناسبتی در تهران حضور داشتم. آنجا در جلسه‌ای حاضر شدم که مرحوم شهید مطهری، شهید بهشتی و دکتر شریعتی هم در آن حاضر بودند. این جلسه از بعد نماز مغرب شروع شد و تا اذان صبح طول کشید. هنگام اقامه نماز مغرب و عشا، بین دو نماز، آیت‌الله خامنه‌ای به ترجمه و توضیح سوره صف پرداختند. بعد از پایان سخنان ایشان، شهید مطهری رو به حضّار کرد و فرمود: آقای خامنه‌ای متخصص در تفسیر است.» (سخنرانی حجت الاسلام محمدباقر فرزانه در مراسم رونمایی از آثار تفسیری رهبر معظم انقلاب، ۱۴۰۱/۰۳/۱۴)
🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مانند هر مفسر دیگری دارای مبانی، روش‌ها، گرایش‌ها و آرای تفسیری خاصی است. شناخت این ویژگی‌ها ما را در فهم بهتر قرآن کریم کمک میکند. از طرفی دیگر سبک تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تأثیر به سزایی در جریان تفسیری قبل و بعد از انقلاب اسلامی داشت. لذا وجود ده‌ها کتاب تفسیر ترتیبی و موضوعی از ایشان، اقتضا میکند ویژگی‌های تفسیری را بررسی نماییم.
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir
هدایت شده از KHAMENEI.IR
🌟 #بهار_معنویت | برنامه انتشار روزانه محصولات رسانه KHAMENEI.IR
در ماه مبارک رمضان ۱۴۴۶
🔹بهار معنویت
مجموعه پندهای اخلاقی در بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
⏰سحرهای ماه مبارک رمضان
🔹قرائت قرآن
قرائت قرآن توسط حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
⏰بعد از اذان ظهر
🔹 #احکام
احکام مرتبط با ماه مبارک رمضان مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
⏰ساعت ۱۵
🔹#بیان_قرآن
تبیین برجسته‌ترین آیات اجتماعی و سیاسی در تفسیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
⏰ساعت ۱۶ | یک روز در میان
🔹#لحظه‌های_استجابت
مجموعه دعاهای رهبر انقلاب در انتهای دیدار اقشار مختلف مردم
⏰قبل از افطارهای ماه مبارک رمضان
🔹 #حدیث_زندگی
مجموعه شرح حدیث اخلاقی توسط حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
⏰ساعت ۱۹:۳۰ الی ۲۰
🔹#تفسیر_امین
سی ویژگی تفسیری حضرت آیت الله خامنه‌ای
⏰ساعت ۲۱
🔹مجموعه نماهنگ #جوانان_عزیز_من
توصیه‌های اخلاقی در بیانات رهبر انقلاب
⏰یک شب در میان | ساعت ۲۱:۳۰ الی ۲۲:۰۰
🔸 #به_رسم_آیه‌ها | مجموعه نماهنگ از جلسات طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن
⏰ساعت ۲۲:۳۰
💻 Farsi.Khamenei.ir
هدایت شده از تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | اولین آشنایی با تفسیر
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین میکند.
📢 در دومین شماره از این مجموعه، دوران آشنایی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تفسیر و مفسران بزرگ مطرح شده است.
🔹 شخصیت تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ریشه در تربیت قرآنی از دروران کودکی و نوجوانی دارد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای اولین‌بار توسط مادر با شرح قرآن آشنا شدند. مادر ایشان، در میان آیات قرآن، بیشتر به شرح زندگی پیامبران می‌پرداخت. ایشان در همان دوران کودکی با زندگی حضرت موسی و حضرت ابراهیم آشنا شدند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای دراین‌باره می‌فرمایند:
🔹 «مادرم با قرآن کاملاً آشنا بود و صدای خوشی هم داشت. ما وقتی بچه بودیم، همه می‌نشستیم و مادرم قرآن میخواند؛ خیلی هم قرآن را شیرین و قشنگ میخواند. ما بچه‌ها دورش جمع میشدیم و برایمان به مناسبت، آیه‌هایی را که در مورد زندگی پیامبران است، میگفت. من خودم اوّلین‌بار، زندگی حضرت موسی، زندگی حضرت ابراهیم و بعضی پیامبران دیگر را از مادرم - به این مناسبت - شنیدم. قرآن که میخواند، به آیاتی که نام پیامبران در آن است می‌رسید، بنا می‌کرد به شرح دادن.» (۱۳۷۶/۱۱/۱۴)
🔹 پدر، شخصیت مؤثر دیگری است که شهد علوم مورد نیاز تفسیر را به ایشان می‌آموخت. علوم ادبیات عرب و بلاغت را از پدر آموزش دیدند. ایشان درباره‌ی آن دوران چنین می‌فرمایند:
🔹 «پدرم بر درس خواندن ما به‌طور مستمر نظارت ميكرد. ما را گاه با تشويق و گاه با تندى، به آن ترغيب ميكرد. من هميشه تسليم روش پدر و مجرى خواست او بودم. هرگاه درمورد درسى كه ميخواندم، اظهارنظر ميكردم، پدرم خيلى خوشحال ميشد و به من كه چهارده پانزده ساله بودم، ميگفت: تو مجتهدى و قدرت استنباط دارى.» (خون دلی که لعل شد، ص ۲۸)
🔹 ایشان در چهار سالگی تحصیل را از مکتب‌خانه و با فراگیری قرآن کریم شروع کردند. دوره‌ی دبستان را در نخستین مدرسه‌ی اسلامی مشهد، دارالتعلیم دیانتی، گذراندند. در همین ایام، یادگیری قرائت و تجوید قرآن را نزد برخی قاریان قرآن مشهد آغاز کردند. همچنین، در همان دوران کودکی و نوجوانی از مفسر بزرگ آن روز مشهد، آیت‌الله سید هاشم نجف‌آبادی نیز بهره می‌بردند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره‌ی ایشان می‌فرمایند:
🔹 «در مدّت نزدیک به چهل سال اقامت در مشهد مقدّس، بیشترین تلاش خود را به تفسیر قرآن منعطف ساخته و محفل گرم و بی‌وقفه‌ی تفسیریِ جذّابی در مسجد گوهرشاد (شبستان شمال غربی) برپا نموده بود... تسلّط او بر حدیث چنان بود که در هر مجلس و محفل، حتّی در جمع خانوادگی ـ که این حقیر در دوران کودکی و نوجوانی تا اوائل جوانی از اقبال حضور در آن برخوردار بودم ـ رشحه‌ئی از آن کلمات نورانی را به کام حاضران می‌ریخت.» (۱۳۹۴/۱/۲۵)
🔹 علامه‌ی طباطبایی یکی دیگر از شخصیتهای مؤثر دوران کودکی و نوجوانی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است. علامه‌ی طباطبایی از دوران تحصیل در نجف با آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای (پدر رهبر انقلاب) رفاقت نزدیکی داشت. علامه‌ی طباطبایی، بعضی سال‌ها یکی دو ماه از قم به مشهد می‌آمد. گاهی صبح‌ها می‌آمد خانه‌ی آیت‌الله سید جواد و با هم به بحث می‌نشستند. (قزلی، مهدی، زندگی اینجاست، ص۶۷) فرزندان آقا سید جواد نیز با علامه ارتباط صمیمی داشتند. ارتباط فرزندان ایشان با علامه، ارتباطی مانند ارتباط با عموی خود بود. بعدها حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از مباحث تفسیری علامه طباطبایی استفاده کردند. (ولایتی، علی‌اکبر، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۱، ص۶۷۵.)
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir
هدایت شده از تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | روشمندی تفسیر قرآن
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین میکند.
📣 در سومین شماره از این مجموعه، روشمندی تفسیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و بهره‌گیری ایشان از روش «اجتهادی جامع» تبیین شده است.
🔹 تفسیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مانند دیگر مفسران بزرگ، روشمند است. از منظر ایشان، بهترین روش تفسیر قرآن و فهم دین، «روش اجتهادی» است. از این‌رو فهم اجتهادی دین و قرآن کریم، همیشه مورد تأکید ایشان بوده است. از منظر ایشان «اجتهاد یک مِتُد است، یک شکل است، یک طریقه است، رفتارى است در فهمیدن، کیفیّتى است در مشى به سمت حقیقت.» (۱۳۶۹/۱۱/۴) نکته مهم اینکه «شیوه‌ای که علمای دین ما، فقهای ما در استفاده‌ی از آیات و روایات دارند، یک شیوه‌ی تجربه شده است، یک متد علمىِ پخته شده و رسیده و کاملاً آزموده شده است.» ۱۳۸۸/۰۷/۲۸
🔹از این متد، با نام «روش فقاهتی» نیز یاد میکنند؛ البته ایشان فقاهت را به معنای عام میدانند و آن را در فقاهت مصطلح منحصر نمی‌کنند. از منظر ایشان «فقاهت یک روش و شیوه استنباط است؛ علم است... هر کس از هر جا رسید نمیتواند از قرآن و سنّت استنباط کند؛... البته فلسفه و عرفان اسلامی نیز هست که هر دو به معنای وسیع فقاهت، داخل در فقاهتند. اگر روش فقاهت را از میان بردارند، دیگر چیزی از دین باقی نمی‌ماند.» ۱۳۷۴/۰۸/۱۰
🔹نکته‌ی دیگر اینکه روش «تفسیر اجتهادی»، اگر با مراجعه به تمام منابع فهم قرآن باشد، به آن روش «اجتهادی جامع» می‌گویند. کامل‌ترین و جامع‌ترین روش تفسیر قرآن کریم همین روش است. در این روش، مفسر تلاش میکند تمام توان خود را برای کشف منظور و مقصود خداوند از آیات به کار گیرد. به این معنا که از همهی منابع برای تفسیر قرآن استفاده میکند. بهترین حالت در این روش این است که مفسر، قرآن را به عنوان منبع اصلی قرار می‌دهد و در کنار آن از روایت، عقل و علم نیز بهره می‌برد. روش تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از این نوع است.
🔹با این توصیف، مفسر به علوم بسیاری باید تسلط داشته باشد. برخی دانشمندان، تفسیر قرآن را برای کسانی شایسته میدانند که دارای علوم لغت، نحو، صرف، اشتقاق، معانى، بيان، بديع، اصول فقه، کلام، اسباب نزول، قصص، ناسخ و منسوخ، فقه، حديث، قرائت و علم موهبت باشند. (سیوطی، الاتقان، ص ۴۷۷ - ۴۷۹)
🔹ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این است که تمام علوم مورد نیاز را به کمک تفسیر قرآن می‌آورد و از مفسرانی که بدون روش یا با روش معیوب به تفسیر قرآن می‌پردازند، انتقاد میکنند. به عنوان نمونه در تفسیر سوره‌ی برائت، در موارد متعددی از رشیدرضا، صاحب تفسیر المنار انتقاد میکنند. (تفسیر سوره برائت، ص۲۷۲ و ۶۳۶)
🔹مهم‌تر اینکه ایشان حتی وجود این علوم را نیز برای تفسیر کافی نمی‌دانند؛ بلکه شرایط مهم دیگری را برای مفسر لازم میدانند. ایشان می‌فرمایند:
«البتّه هرکسی هم که آن مِتُد [اجتهادی] را بلد است، آن روش را بلد است، قادر [به استنباط] نیست؛ باید فکر روشن داشته باشد، باید آشنا با زمان و مکان باشد، باید نیازهای بالفعل جوامع بشری و جوامع اسلامی را بشناسد، باید دشمن را بشناسد، نحوه‌ی دشمنی‌های او را بداند.» ۱۳۹۴/۳/۱۴
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir
هدایت شده از تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | نوآوری در روش تفسیر
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین میکند.
📣 در چهارمین شماره از این مجموعه، دیدگاه و عملکرد حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در زمینه نوآوری در روش تفسیر قرآن مطرح شده است.
🔹️ در یادداشت پیشین توضیح دادیم روش تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، روش «اجتهادی جامع» است. نکته مهمی اینکه «روش اجتهادی جامع» در دل خود، حامل معنای «نوآوری» است. اساساً متد اجتهادی عالمان اسلامی در طول تاریخ نه تنها با نوآوری و نواندیشی در تضاد نبوده بلکه عالمان مجتهدتر، عالمانی نوآورتر، نواندیش‌تر و روزآمدتر بوده‌اند.
🔹️ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از نوآوری و نواندیشی تعبیر به اجتهاد میکنند. «نوآوری علمی... در فرهنگ معارف اسلامی از آن به اجتهاد تعبیر میشود.» (۱۳۷۹/۱۲/۹) همچنین ایشان برای فهم متون دینی، استفاده از روشهای علمی جدید را نیز لازم میدانند. «باید با نگاه متجددانه، با نگاه نوآورانه، به منابع اسلامی مراجعه کرد... ما برای استنباط، شیوه‌ها، متدها و روشهای علمی تجربه‌ی شده‌ی کاملاً حساب‌شده‌ای داریم؛ از اینها باید استفاده شود.» (۱۳۹۰/۲/۲۷)
🔹️ با نگاه اجمالی به کتاب‌ها و جلسات تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از پنجاه سال گذشته تاکنون ــ یعنی از زمان جلسات طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن در سال ۱۳۵۳ ــ نوآوری، نواندیشی و روزآمدی در «روش و محتوا» به وضوح دیده میشود.
🔹️ به عنوان نمونه یکی از نوآوری‌های روشی ایشان، بازخوانی مفردات قرآن کریم است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ضمن تبیین واژه‌ی «صبر» درباره‌ی روش لغت‌پژوهی می‌گویند: «برای شناختن مفهوم و محتوای صبر و میدان‌هایی که صبر در آن به کار می‌آید، یگانه راه ثمربخش آن است که به قرآن و حدیث مراجعه شود و با بررسی و دقت در آن، امکان قضاوت درست فراهم گردد». (گفتاری در باب صبر، ص۳) به همین دلیل، ایشان معنای رایج و عرفی «تحمل سختی‌ها» را برای واژه‌ی صبر غلط میدانند و آن را «استقامت» معنا میکنند و معادل‌های دیگری نیز مانند «پایداری، ایستادگی، عقب‌گرد نکردن، استحکام، پافشاری» برای آن ذکر می‌نمایند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای معتقد هستند واژه‌های اسلامی در طول تاریخ دچار تحریف شده‌اند و برداشت غلط از آنها زندگی مسلمانان را به انحراف کشانده است. (گفتاری در باب صبر، ص۱)
🔹️ روش ایشان در واژه‌پژوهی مفردات قرآن، ابعاد مختلفی دارد که در آینده به آن خواهیم پرداخت. با توجه به آنچه گفته شد، توجه به چند نکته ضروری است. اولاً نوآوری در فهم قرآن کریم نباید با روش فقاهتی و اجتهادی در تضاد باشد؛ بلکه باید کاملاً به آن وفادار بماند. ثانیاً نباید باعث فروافتادن در گرداب التقاط شود. همچنین نوآوری در روشمندی، به معنای تغییر معارف متون دینی نیست؛ بلکه منظور از آن تغییر نوع فهم از قرآن و حدیث است، به گونه‌ای که با زمان معاصر متناسب باشد.
🔹️ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این‌باره می‌فرمایند: «پیداست که این کار مثل همهی کارها‌ی دیگر، باید با اسلوب و فن خود انجام بگیرد؛ این یک متد دارد و خارج از آن متد نمیشود کار را انجام داد. آن‌کسی که اصلاً در یک فنی وارد نیست، نمیشود به او گفت در این فن نوآوری بکن؛ این کار کسانی است که واردند؛ مطلع‌اند؛ با کتاب و سنت و با قرآن آشنایند؛ فنان این فن‌اند.» (۱۳۸۵/۳/۲۹)
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir
هدایت شده از تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | روزآمدی در تفسیر
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین میکند.
📣 در ششمین شماره از این مجموعه، به روز بودن مباحث تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مطرح شده است.
🔹 در یادداشت پیشین اشاره کردیم یکی از نوآوری‌های تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای منطق ایشان در انتخاب سوره‌های قرآن برای تفسیر است. این نوآوری بر مبنای نقش زمان و مکان در تفسیر قرآن، استوار است. یکی از شاگردان درس تفسیر ایشان در قبل از انقلاب می‌گوید:
🔹 «آیت اللّه خامنه‌ای در آن زمان این‌گونه ارزیابی می‌کردند که دوران ما دوران مکه است؛ دوران خودسازی و دوران سازندگی. دورانی است که باید افراد از نظر تربیتی و روحی ساخته شوند و تربیت شوند برای وارد شدن به مرحله‌ی درگیری و انقلاب علیه رژیم؛ بنابراین، بر اساس الگو گرفتن و مدل‌گیری از زندگی پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌وآله)، پیشنهادِ تفسیر قرآن را دادند». (انصاری‌زاده، مرتضی، مسجد رهبر، ص۱۴۶)
🔹 همین منطق اقتضا می‌کرد ایشان بعد از انقلاب اسلامی، سوره‌های مدنی را برای تفسیر انتخاب کنند؛ زیرا سوره‌های مدنی بیشتر بر جنبه‌ی حکمرانی و حکومتی تأکید دارند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در یکی از جلسات تفسیری بعد از انقلاب (در دوران ریاست‌جمهوری)، علت انتخاب سوره‌ی مجادله را برای تفسیر، چنین بیان میکنند:
🔹 «علّت اینکه اینجا را انتخاب کردیم این است که سوره‌های جزء بیست‌وهفتم و بیست‌وهشتم و این حدود، غالباً سوره‌های مدنی است و از سوره‌هایی است که در مدینه طیّبه بر پیغمبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) نازل شده و مربوط است به بعد از تشکیل حکومت اسلامی، یعنی مثل وضع کنونی ما. نوع مطالب و مسائلی که بعد از تشکیل حکومت برای یک جامعه لازم است با نوع مطالب و مسائلی که [مربوط به] حین مبارزه مردم برای تشکیل حکومت اسلامی است فرق میکند؛ کما اینکه شما در جامعهٔ خودمان هم این را مشاهده می‌کنید. امروز شما یک مسائلی دارید که این مسائل قبل از بهمن ۵۷ برای شما وجود نداشت، مطرح نبود؛ آن روز مسائلی داشتید که امروز برای شما مطرح نیست». (تفسیر سوره مجادله، ص۱۵)
🔹 این سخن حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بیانگر این است که مفسر قرآن باید چنان به اقتضائات و شرایط زمانی و مکانی توجه کند که بر اساس نیازهای جامعه، قرآن را تفسیر کند. فایده مهم این سبک تفسیری این است که مفسر می تواند تازگی و طراوت قرآن را برای هر نسلی نشان دهد؛ جامعیت و پاسخگو بودن قرآن در هر زمان و عرصه‌ای را ثابت کند.
🔹 آرای تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را می‌توان در دو شیوه بیانی تقسیم‌بندی کرد. شیوه اول، دروس تفسیر ایشان است که اکنون بیش از ۱۰ سوره از آن توسط انتشارات انقلاب اسلامی چاپ شده است. شیوه دوم، توضیح آیات یا آرای تفسیری در سخنرانی‌ها و نگاشتن پیامهای مکتوب است. ویژگی منحصر به فرد در شیوه بیانی دوم این است که ایشان در طول ده‌ها سال، متناسب با نیازهای علمی و اجتماعی جامعه و نظام اسلامی (متناسب با اقتضائات زمانه) به تفسیر یا توضیح آیات قرآن پرداخته‌اند.
🔹 با نگاه اجمالی به بیانات منتشر شده حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، به وضوح در می‌یابیم که ایشان تقریباً در تمام سخنان خود به آیات قرآن استناد و استدلال کرده و آنها را شرح یا تفسیر می‌دهند. همچنین ایشان به برخی از آیات بنیادی بیشتر پرداخته‌اند. به طور مثال آیه ۴۰ سوره حج، آیه ۱۰۳ سوره آل‌عمران، آیه ۲۴ سوره ابراهیم، آیه ۲۵ سوره حدید، آیه ۲۹ سوره فتح، آیه ۷ سوره محمد، آیه ۲۳ سوره احزاب، آیه ۶۰ سوره انفال، آیه ۱۱۲ سوره هود، آیه ۲۲ سوره احزاب، آیه ۱۶۹ و ۱۷۰ سوره آل‌عمران و ده‌ها آیه دیگر، بیشترین آیاتی هستند که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به شرح و تفسیر آنها پرداخته‌اند. این ویژگی در آرای تفسیری بیانات معظّم‌له ــ که به مناسبتهای مختلف ایراد میشود ــ به علت تکرار آیات و تطبیق بر مسائل روز در طول ده‌ها سال، تأثیر بسزایی در جامعه‌سازی اسلامی دارد.
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir
هدایت شده از تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | بازپژوهی مفردات قرآن
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین میکند.
📣 در هفتمین شماره از این مجموعه، توجه ویژه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به مفردات و کلمات قرآن تبیین شده است.
🔹 یکی از امتیازات روشی تفسیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، توجه ویژه به مفردات قرآن است. اساساً نگاه ایشان به مفردات قرآن چیزی فراتر از یک لغت است. از منظر ایشان لغات قرآن، مفاهیمی بنیادی و تمدن‌ساز هستند؛ به همین دلیل در موارد متعددی به بازپژوهی مفاهیم بنیادی مانند ولایت، تقوا، جهاد، انفاق، صبر، مغفرت و... پرداخته‌اند.
🔹 نمونه‌های متعدد آن را می‌توان در کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» و «تفسیر سوره برائت» مشاهده کرد. بر اساس اظهارات برخی شاگردان درس تفسیر ایشان، گاهی مفهوم‌شناسی یک واژه، یک یا دو جلسه طول می‌کشید. شهید مطهری نیز معتقد است یکی از علل مهم انحطاط مسلمانان، فهم نادرست مفاهیم بنیادی اسلام است؛ لذا معتقد به بازخوانی و بازپژوهی مفردات و مفاهیم بنیادی اسلام است.(مطهری، مرتضی، انسان و سرنوشت، مقدمه کتاب، ص۷-۲۷)
🔹 آیت‌الله خامنه‌ای ضرورت بازخوانی مفردات قرآن را چنین می‌فرمایند: «در آن روز در کشور ما، اسلام با دیدی استعماری تفسیر میشد... تفسیرِ استعماریِ دین، مفاهیم قرآنی، معانی دیگری غیر از معنایی که قرآن از آنها قصد کرده است دارند. در این تفسیر، توکل به خدا به معنای همهی کارها را به خدا واگذاردن و نیروهای انسانی را معطل گذاشتن است. صبر به معنای تحمل ظلم و تحمل تمام واقعیت‌های تلخ زندگی است. قضا و قدر به معنای تغییرناپذیری سختی‌ها و تلخی‌ها و دشواری‌هایی است که دست قدرتمندان و سلطه‌گران بر انسان‌ها تحمیل کرده است.» (۱۳۶۲/۱۱/۱۲)
🔹 همچنین در جای دیگر درباره واژه صبر می‌فرمایند: «متأسفانه بلای تحریف - که بلای عمومی یا اغلبیِ واژه‌های اسلامی است - این واژه را بی‌نصیب نگذارده و می‌توان گفت تا حدّ مسخ و تغییر مفاد و مفهوم، آن را دگرگون ساخته است». (گفتاری در باب صبر، ص۱) نکته‌ی بسیار مهم اینکه ایشان در معنای واژگان، تنها به کتاب‌های لغت اکتفا نمی‌کنند؛ بلکه هنرمندی ایشان در این است که معنای واژگان را بر اساس استعمالات خود آیات قرآن، تبیین میکنند. تا جایی که در مواردی معنای کتاب لغت را قاصر از رساندن معنای قرآنی میدانند. به‌عنوان نمونه، در تفسیر سوره‌ی برائت می‌فرمایند:
🔹 «در لغت، جهاد و مجاهدت، به معنای «مطلق تلاش و کوشش و اجتهاد» است که بعضی مغرضانه آن را با معنای قرآنی آن مخلوط کرده‌اند؛ اما در قرآن و روایت به معنای «درگیری و مبارزه» است؛ یعنی تلاش و کوششی که برای مقابله با دشمن انجام شود... مبارزه فقط در میدانِ جنگ نیست، بلکه در مقابله با دشمن، کارهایی مثل پخشِ شب‌نامه و اعلامیه نیز نوعی مبارزه تلقی میشود. همین بارِ معنایی که در کلمه‌ی «مبارزه» هست، در اصطلاح قرآنی «جهاد» هم وجود دارد. پس معنای لغوی جهاد، با اصطلاحِ قرآنی و حدیثی آن، فرق دارد». (تفسیر سوره برائت، ص۵۱۶)
🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در آثار علمی و بیانات عمومی، به این مسئله توجه ویژه‌ای دارند. به طور مثال، ایشان انفاق را به معنای «هزینه‌کردن و خرج‌کردنی که خلئی را پر کند»، (طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، ص۵۸) تقوا را به معنای «پرهیزمندی و مراقبت‌کردن» (تفسیر سوره بقره، ص۳۷) و غفران را به معنای «پر کردن و التیام‌دادن خلأ و کمبود روح» (طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، ص۳۸) میدانند. همین ویژگی در مفهوم‌شناسی بسیاری از مفاهیم بنیادین دیگر دیده میشود.
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir
هدایت شده از تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | تعمیم مفاهیم قرآن
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین میکند.
📣 در هشتمین شماره از این مجموعه، دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره تعمیم مفاهیم قرآن به مصادیق متعدد تبیین شده است.
🔹️ یکی از آسیب‌های برخی مفسران این است که برخی مفردات بنیادی قرآن را در مصداق خاص آن منحصر میکنند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این دیدگاه را نقد میکنند و بر تعمیم معانی مفردات و مفاهیم قرآن بر مصادیق و نمونه‌های متعدد چه در زمان نزول قرآن و چه در عصر حاضر تأکید میکنند. این ویژگی تفسیری، یکی دیگر از دلایل جامعیت قرآن است و آن را اثبات میکند.
🔹️ به طور مثال، واژه‌ی «عذاب» به عنوان یکی از پرکاربردترین واژگان قرآن کریم، معمولاً بر عذاب قیامت تطبیق داده میشود؛ اما حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، آن را بر عذاب دنیوی نیز تطبیق می‌دهند. ایشان در ذیل آیه‌ی «إِلَّا تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًا» (سوره توبه، بخشی از آیه ۳۹) می‌فرمایند: «البته فقط عذاب قیامت مراد نیست و اینکه عادت شده در همه جا عذاب را منحصر در عذاب آخرت میکنند، تنگی نظر است. آنها در همان اَوان مخالفت، به عذاب دنیایی و ذلت و خواری تسلط دشمن بر ایشان و بی‌آبرویی مبتلا می‌شوند.» (تفسیر سوره برائت، ص۲۰۰ و ۲۰۱) سپس معنای عذاب را بر مصادیقی مانند: «عذاب در مقابل تاریخ، عذاب تن ندادن به حقیقت، عذاب نرسیدن به سعادت، عذاب وجدان، عذاب کم شدن معیشت، عذاب استعمارشدگی» تطبیق می‌دهند. کمتر مفسری چنین توسعه‌ی مفهومی را در واژگان قرآن انجام می‌دهد.
🔹️ نکته‌ی مهم اینکه تعمیم دادن معنای واژگان قرآن بر مصادیق متعدد معاصر به هیچ وجه به معنای معاصرزدگی در فهم آن واژه نیست؛ بلکه مفسر باید واژه را بر اساس منابع معتبر قدیم، معنا کند و سپس بر مصادیق متعدد تطبیق دهد. یکی از الزامات این قاعده این است که مفسر باید به فهم مخاطبان قرآن کریم در عصر نزول آیات توجه کند. اینکه مردم زمان نزول قرآن کریم، معنای یک واژه و آیه را چگونه می‌فهمیدند و چه برداشتی از آن داشتند.
🔹️ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به این قاعده مهم دقت نظر دارند. به طور مثال در تفسیر آیه «أَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اَللّٰهِ وَ لاٰ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى اَلتَّهْلُكَةِ» (سوره بقره، بخشی از آیه ۱۹۵) می‌فرمایند: «در جنگ روم هم كه جوانى خود را برهنه كرد و به جنگ دشمن رفت، عدّه‌اى گفتند: «يُلقَى نَفسَه إلى التَّهلُكَة»؛ يعنى خودش را به هلاكت انداخت. ابوايّوب انصارى كه آنجا بود، وقتى ديد آيه را خلاف معنا ميكنند، گفت: وقتى اين آيه نازل شد ما بوديم و از پيغمبر شنيديم؛ يعنى آيه چنين معنايى ندارد. معناى آيه اين است كه چون عدّه‌اى حاضر نبودند در راه خدا جان و مال بدهند، اين موجب هلاكت جامعه میشد؛ لذا خداوند فرمود: أَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اَللّٰهِ وَ لاٰ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى اَلتَّهْلُكَةِ...» (تفسیر سوره برائت، ص۲۲۹ و۲۳۰)
🔹️ در جای دیگر نیز در نقد دیدگاه مفسرانی که «تهلکه» را به معنای هلاکت در جنگ تفسیر کرده‌اند، می‌فرمایند: «فكر ميكنند معناى اينكه نبايد انسان خود را به دست خود در هلاكت بيندازد، اين است كه نبايد به قلب لشگر دشمن بزند و دارند اين جوان مسلمان شجاع را به خاطر شجاعتش محكوم ميكنند.» (۱۳۶۶/۰۸/۲۹) در حقیقت، نگاه صحیح به مفردات و واژگان قرآن کریم این‌گونه است که مفسر، باید دقت زیادی در فهم واژه داشته باشد؛ اما در تطبیق آن بر مصادیق متعدد از تحجر بپرهیزد. تطبیق واژگان «حیات طیبه» و «کوثر» بر «انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، امام خمینی و یاران ایشان» (۱۳۷۴/۰۷/۲۶ و ۱۳۶۹/۱۱/۲۹) بر اساس همین رویکرد است.
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir
هدایت شده از تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | توجه به شأن نزول آیه
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین میکند.
📣 در نهمین شماره از این مجموعه، دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره شأن نزول آیات تبیین شده است.
🔹 قرآن کریم به صورت تدریجی و در طول ۲۳ سال نازل شده است. برخی آیات به مناسبت حادثه یا مشکلی نازل می‌شدند. این مناسبت‌ها، حوادث و مشکلاتی را که باعث نزول آیه میشد، سبب نزول یا شأن نزول می‌نامند. (التمهید، ج۱، ص۲۴۱) مفسران معتقدند چون آیات قرآن ناظر به حل آن مشکلات نازل شده است، می‌تواند قرینه مهمی در فهم آیه باشد. ویژگی تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این است که در مواجهه با شأن نزول، نگاه نسبی دارند؛ نه آنها را به‌طور کامل می‌پذیرند و نه به طور کامل رد میکنند.
🔹 نکته اول در روش تفسیری ایشان این است که مانند دیگر مفسران، شأن نزول را به عنوان قرینه‌ای برای فهم آیه میدانند و بر اساس آن آیه را تفسیر می‌نمایند. به طور مثال در تفسیر آیه ۲۵ تا ۲۷ سوره‌ی برائت، می‌فرمایند: «پس از روشن شدن شأن نزول آيات و مفاد آنها، بايد به سرّ نزول اين آيات توجّه كرد.» (تفسیر سوره برائت، ص۱۰۹)
🔹 حتی در تفسیر برخی آیات، دیدگاهی را که مطابق با شأن نزول است، می‌پذیرد. به عنوان نمونه در تفسیر آیه «وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ اِئْذَنْ لِي وَ لاٰ تَفْتِنِّي» می‌فرمایند: «احتمال سوّمى كه بهتر است و با شأن نزول آيه سازگارتر، اين است كه «لا تَفْتِنِّى» يعنى «مرا به فتنه‌ى زيبارويان رومى نينداز». جاى تعجّب است كه اين معنا مورد توجّه قرار نگرفته؛ زيرا در شأن نزول به آن تصريح شده است.» (تفسیر سوره برائت، ص۲۵۹)
🔹 همچنین در جای دیگر می‌فرمایند: «باتوجّه به وحدت سياق و شأن نزولى كه در كتب روايى در ذيل اين آيات، وارد شده است، نتيجه‌ى منطقى و قهرى اين ميشود كه آيه‌ى «إِنَّمَا اَلصَّدَقٰاتُ لِلْفُقَرٰاءِ» درباره‌ى همان غنائم جنگى است و اصلاً به زكات ارتباطى ندارد.» (تفسیر سوره برائت، ص۳۱۷)
🔹 اما نوع مواجهه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با شأن نزولها، با برخی مفسران چند تفاوت دارد. ایشان معتقدند لازم نیست هر آیه‌ای شأن نزول داشته باشد. ایشان ذیل آیات ۱۱۳ و ۱۱۴ سوره برائت می‌فرمایند: «لازم نيست كه اين آيات حتماً شأن نزول داشته باشد.» بر این اساس ایشان برخی شأن نزولها را نمی‌پذیرند و معتقد هستند می‌توان شأن نزول را از خود آیه استخراج کرد.
🔹 به عنوان نمونه ذیل آیات ۶۲ و ۶۳ سوره برائت می‌فرمایند: «اگر ما هيچ نَقل و حديثى هم براى شأن نزول اين آيه نداشته باشيم، از خود اين آيه شأن نزول درمى‌آيد. علاوه‌بر آنچه ما از اين آيه نسبت به شأن نزولش استنباط ميكنيم، در بعضى از تفاسير قديم هم شأن نزولى براى آن نقل شده است كه با نظر ما مطابقت دارد.» (تفسیر سوره برائت، ص۳۴۲) همچنین در جای دیگر می‌فرمایند: «ميتوان شأن نزول آيه را از اين مضمون فهميد؛ حتّى اگر روايتى در شأن نزولش نرسيده باشد.» (تفسیر سوره برائت، ص۳۴۶)
🔹 نکته‌ی دیگر اینکه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در مواردی که شأن نزول، اطمینان‌آور نیست، از تفسیر آیه بر اساس آن خودداری میکنند. به طور مثال ذیل آیات ۶۴ تا ۶۶ سوره برائت می‌فرمایند: «درباره‌ى شأن نزول اين آيه چند روايت است... ولى چون معلوم نيست كه مستند به معصوم باشد، اطمينان‌آور نيست و معلوم نيست كه شأن نزول واقعى باشد. البتّه دو يا سه روايت هم از امام معصوم هست كه به بعضى از اين شأن نزولها اشاره‌اى دارد؛ لكن غالباً چنين شأن نزولهايى كه در چنين آياتى مطرح است، خيلى مسلّم و صريح نيست و نبايد مضمون آيه را به آنها محدود نماييم.» (تفسیر سوره برائت، ص۳۵۶)
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir
هدایت شده از تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | محدود نکردن آیه به شأن نزول
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین میکند.
📣 در دهمین شماره از این مجموعه، دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره محدود نکردن معنای آیه به شأن نزول و رویکرد قاعده‌سازی از آیه تبیین شده است.
🔹️ یکی از چالش‌های مهم در تفسیر قرآن بر اساس شأن نزول، این است که حادثه یا مشکلی که آیه برای آن نازل شده است، باعث نمیشود که معنا و مصداق آیه را در همان مصداق زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله) منحصر کنیم؛ بلکه آیه یک قاعده کلی را بیان میکند و آن حادثه صرفاً یک نمونه و مصداق از معنای عمومی آیه است.
🔹️ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ذیل آیه ۱۰۲ سوره‌ی توبه می‌فرمایند: «شأن نزول، معناى آیات را مخصوص نمیکند؛ چرا که اگر معناى آیات، به همان موارد شأن نزول اختصاص داشته باشد، باید قرآن با مرگ همان افراد و شأن نزولها میمُرد، و بلکه در زمان حیاتِ همان افراد هم آیات قرآن بى‌اثر و بى‌فایده میشد؛ یعنى در زمانِ حیاتِ ابولبابه یا آن سه متخلّف هم، این آیه دیگر فایده‌اى نداشت. به‌طورکلّى، شأن نزول، بهانه‌اى است براى نزول آیات.» (تفسیر سوره برائت، ص ۵۸۰)
🔹️ لذا حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تفسیر قرآن، رویکرد «قاعده‌سازی از آیات» دارند. به طور مثال ذیل آیات مربوط به مسجد ضرار می‌فرمایند: «شأن نزول این چهار آیه، درباره‌ى مسجد ضرار نازل شده است. داستان این مسجد، واقعه‌اى تاریخى را بیان کرده که درسى بسیار بزرگ است... ما از این آیات استفاده میکنیم مسئله‌ى مسجد ضرار، صرفاً یک مسئله‌ى تاریخى نیست، بلکه گویاى یک حکم کلّى است، که باید آن را بیابیم. حکم کلّى این آیات آن است که هرگاه در اسلام، ظاهر عملى از محتواىِ واقعى خود خالى بود، و پوسته‌اى را دیدیم که مغز نداشت، و بلکه درجهت ردّ محتواى خود به‌کار می‌رفت، ما تبعاً لرسول‌الله (صلّى الله علیه و آله و سلّم) باید حکم کنیم که این پوسته هم از اسلام نیست.» (تفسیر سوره برائت، ص ۵۹۹ و ۶۰۰)
🔹️ مهم‌تر اینکه ایشان در آغاز تفسیر آیه، برخلاف آیات دیگر، شأن نزول آن را نقل نمی‌کنند و علت این کار را چنین می‌فرمایند: «اکنون در مرحله‌ى اوّل، شأن نزول را بیان نمیکنیم؛ چون ذکر آن ممکن است ما را مُلزَم کند که آیه را به‌گونه‌اى معنا کنیم که مناسب با شأن نزول باشد... و بعد شأن نزول را هم ذکر میکنیم.» (تفسیر سوره برائت، ص ۳۵۶)
🔹️ این نگاه در تفسیر آیات، به معنای این است که قرآن کریم صرفاً برای حل مسائل و مشکلات عصر نزول نیامده است؛ بلکه برای تمام عرصه‌ها و عصرها، قواعد و قوانین جهان‌شمول دارد. بنابراین این شبهه که «در آیات دارای سبب نزول اگر به فرض، اتفاقی نمی‌افتاد، آیه هم نازل نمیشد!» وجهی ندارد؛ چراکه مجموعه‌ی چهارچوب‌های کلی معارف و احکام در عرصه‌ی عقاید، اخلاق و فقه که مورد نیاز بشر برای رسیدن به سعادت است، به طور قطع نازل میشد؛ حتی اگر حادثه متناسب با آن نیز روی نمی‌داد. شاهد این سخن، بخش بزرگی از آیات است که بدون شأن نزول (یعنی بدون مسبوق بودن به وقوع حادثه و واقعه متناسب) نازل گشته است. (روش، گرایش و قواعد تفسیری، ص ۱۸۳)
🔹️ شایان ذکر است چند آیه خاص در قرآن کریم از این قاعده مستثنی است؛ چرا که آنها فقط بر مصداق خاص دلالت دارند و شأن نزول آنها فقط بر یک مصداق تطبیق میکند. مانند عبارت «اهل‌البیت» در آیه‌ی تطهیر (سوره احزاب، آیه ۳۳) که فقط بر پیامبر، علی، فاطمه، حسن و حسین (علیهم‌السلام) تطبیق میکند نه هیچ‌کس دیگر. همچنین عبارت «الذین آمنوا» در آیه ولایت (سوره مائده، آیه ۵۵) که اختصاص به علی (علیه‌السلام) دارد. همچنین عبارت «الیوم أکملت لکم دینکم» (سوره مائده، آیه ۳) که به روز غدیر و اعلام جانشینی علی (علیه السلام) اختصاص دارد.
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir
هدایت شده از تحلیل و تبیین
🌟 #تفسیر_امین | قاعده‌سازی از آیات
🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین میکند.
📣 در یازدهمین شماره از این مجموعه، توجه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به قاعده‌سازی از آیات مطرح شده است.
🔹 یکی از ویژگی‌های تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، «قاعده‌سازی» از آیات قرآن کریم است. این رویکرد، برآمده از این باور است که «قرآن کتاب زندگی است.» (سخنرانی تلویزیونی در پایان محفل انس با قرآن کریم، ۱۳۹۹/۰۲/۰۶) ایشان معتقدند «اگر آحاد بشر قواعد زندگی را با قرآن تطبیق بکنند، سعادت دنیا و آخرت نصیب آنها خواهد شد... مشکل ما این است که ما زندگی را با قواعد قرآن تطبیق نمیکنیم.» (سخنرانی تلویزیونی در پایان محفل انس با قرآن کریم، ۱۳۹۹/۰۲/۰۶) به همین دلیل در روش تفسیری خود، از آیات قرآن قاعده کلی استخراج میکنند که بر تمام زمان‌ها قابل تطبیق است.
🔹 قاعده‌سازی از آیه به این معناست که خصوصیات زمان نزول قرآن را از مفهوم آیه جدا کنیم، پیام کلی آن را استخراج کنیم و سپس بر مصادیق معاصر خود، تطبیق دهیم. برخی از قرآن‌پژوهان از این موضوع در بحث تأویل، با عنوان بطن‌گیری از آیه یاد میکنند. (التفسیر الاثری الجامع، ص۳۱ تا ۳۷) در فقه نیز از این موضوع تحت عنوان تنقیح مناط یاد میکنند. این ویژگی تفسیری، جاودانگی و جهان‌شمولی آیات قرآن در عرصه زندگی را نشان می‌دهد؛ لذا هدف از قاعده‌سازی از آیات قرآن، کشف دستورات زندگی و مناسبات اجتماعی برای همه زمان‌هاست.
به عنوان نمونه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تفسیر آیه‌ى ۳۸ سوره برائت، چنین می‌فرمایند: «این نکته را بدانید این آیات که درباره‌ى مقدمات جنگ تبوک است وحضرت براى مردم آن زمان بیان کرده تا آماده شوند وموانع را بردارند، اینها را نباید ما شامل آن زمان تنها بکنیم، آیه مال آن مردم است اما مطلب آیه و آموزش آیه چنان کلى است که همه‌ى آحاد تاریخ را شامل میشود.» (تفسیر سوره برائت، ص۲۲۸)
🔹 همچنین درباره آیه «وَ اَلَّذِینَ یکنِزُونَ اَلذَّهَبَ وَ اَلْفِضَّة» که جنبه توبیخ و سرزنش دارد، می‌فرمایند: «آیه تنها شامل کسانى که مال را در زیر زمین پنهان کنند، نمیشود، بلکه شامل کسانى که پول را به‌جریان نمى‌اندازند و براى خود صرف میکنند، نیز میشود.» (تفسیر سوره برائت، ص۱۵۹) در ادامه نیز می‌فرمایند: «آیه در مورد فلزِ مخصوصى سخن نمیگوید، بلکه مرادِ آیه چیزهایى است که وسیله‌ى کسب و معامله و ابزار آبادى و عمران و مایه‌ى گردش چرخهاى اجتماع است. آیه بر چنین امورى بسیار تکیه میکند. پس در این آیه، فقط ذهب و فضّه ملاک نیست و حکم آیه، پول را نیز در بر میگیرد و شامل آنها که پول جمع میکنند و به نفع شخص خود، نه براى اجتماع، خرج میکنند، نیز میشود.» (تفسیر سوره برائت، ص۱۶۱)
🔹 همچنین ذیل آیه‌ی ۵ سوره مجادله، ابتدا بحث لغت‌پژوهی مفصلی انجام می‌دهند، سپس با بیان این عبارت که «به آیات بعدى نمیپردازیم تا من یک برداشت کلّى از همین آیه بیان کنم.» (تفسیر سوره مجادله، ص۵۱) یک قاعده‌ی کلی از آیه درباره نظامهای انقلاب اسلامی و تقابل با نظامهای مادی‌گرای طاغوتی استخراج میکنند. (تفسیر سوره مجادله، ص۵۱ تا ۵۸) حضرت آیت‌الله خامنه‌ای چنان به این مسئله معتقد هستند که در یک بیان مهم، منحصر کردن آیه در موارد و مصادیق خاص، نه مفهوم کلی را نوعی تفسیر به رأی میدانند. ایشان در ذیل آیه ۴۱ می‌فرمایند: «باید توجّه داشت که تفسیر خفاف و ثقال به چند مورد جزئى، نه مفهوم کلّى، احتمالاً از باب بیان مصداق و مثال بوده است، نه از باب حصرِ معناى کلّى در آن، و گرنه این تفسیر، از سنخ «تفسیر به رأى» خواهد بود.» (تفسیر سوره برائت، ص۲۱۸)
🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این رویکرد را در مواجهه با آیات قرآن، در بیانات و پیامهای خود نیز رعایت میکنند. به عنوان نمونه در بیانات محفل انس با قرآن کریم در تاریخ ۱۳۹۹/۰۲/۰۶ و در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری در تاریخ ۱۳۹۹/۱۲/۰۴ به موارد متعددی پرداخته‌اند. همچنین برخی از مفسران معاصر، به تبیین این رویکرد پرداخته‌اند.
🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت
💻 Farsi.Khamenei.ir