حديث غدير تسميه و محل غدير خم، غدير گودال آب است كه بعد از گذشتن سيل بر جاي مي ماند و به زودي خشك مي شود. فعيل به معني مفعول است يعني بر جاي مانده (مغدور) يا فعيل به معني فاعل است يعني خيانت كننده (غادر و غدار) چون در وقت حاجت خشك مي شود و به تشنگان خيانت مي كند. غدير خم نام واحه يي در سه ميلي جحفه است كه قبايل خزاعه و كنانه در زمان جاهليت در آن جا منزل مي كردند. خم به معني بدبوست. گويند هواي غدير خم آن قدر ناسازگار است كه هيچ كودكي در آن تا سن بلوغ زنده نمي ماند مگر آن كه به جاي ديگر برود. جحفه بر وزن غرفه آباديي است در اراضي ساحلي حجاز در جنوب شرقي رابغ بين مكه و مدينه (بين خليص و بدر) كه به بدي آب و هوا شهرت دارد. اين محل، ميقات حاجيان شام و مصر و عراق بود كه از راه دريا به حجاز مي رسيدند. ولي امروز متروك است و حاجيان در منزل رابغ احرام مي بندند (قاموس؛ مجمع البحرين؛ المنجد؛ تهذيب الصحاح؛ اخبار مكه،ازرقي، 2/310؛ حواشي سيره ابن هشام، 1/9).

اهميت غدير خم🌼🌼 اهميت غدير براي شيعيان بدان سبب است كه رسول الله (صلی الله علیه و آله ) در آنجا اميرالمؤمنين علي (علیه السلام) را به ولايت و خلافت منصوب نمود. از اين رو آنان دوري راه و بدي آب و هوا را تحمل مي كنند و حتي المقدور خود را به جحفه و غدير خم رسانده در آن جا احرام مي بندند. اخيرا هم مسجدي در آن جا ساخته اند (خاطرات سفارت و سرپرستي حج، از نويسنده). حديث غدير كه قوي ترين نص و معتبرترين سند ولايت و خلافت علی (علیه السلام) است بدين شرح است:⤵️ رسول الله (صلی الله علیه و آله) در اواخر سال دهم هجري كه دوران غزوات سپري شده و اكثر قبايل عرب به اسلام گرائيده بودند عازم حج گرديد. اين تنها حج او بعد از هجرت به مدينه بود ـ فريضه حج در سال نهم هجري واجب گرديد ـ از اين رو آن را حجة الاسلام و حجة الوداع ناميدند.

به علاوه چون به حكم وحي الهي ولايت علي (علیه السلام) را ابلاغ و در نتيجه دين را كامل و نعمت را تمام فرمود آن را حجة الوداع و حجة الكمال و حجة التمام گفتند. در اين سفر زوجات و اهل بيت پيغمبر (صلی الله علیه و آله) و وجوه مهاجرين و انصار و تعداد بسياري از اهالي مدينه و حومه آن همراه بودند. رسول الله (صلی الله علیه و آله) در مدينه به جامه احرام در آمد و روز پنجشنبه پنج روز مانده از ذيقعده بعد از نماز ظهر از شهر بيرون آمد و به ذوالحليفه بيرون مدينه منتقل گرديد. چون امر شده بود كه هر كس بتواند بايد كه در اين سفر همراه باشد با آن كه بيماري حصبه (يا آبله) در منطقه مدينه شيوع داشت و عده اي بيمار بودند لااقل 90 هزار ـ يا 114 يا 124 هزار ـ نفر به معيت رسول الله (صلی الله علیه و آله) عزيمت كردند

تعدادي هم بين مدينه و مكه ضميمه شدند مانند عشاير سر راه و آنان كه همراه اميرالمؤمنين (علیه السلام) و ابوموسي اشعري از يمن باز مي گشتند. سفر به مكه ده روز و به قولي هشت روز طول كشيد و رسول الله (صلی الله علیه و آله) بعد از عبور از منازل يلملم، سياله، عرق الظبيه، روحاء، منصرف، متعشي، اثابه، عرج، سقياء، ابواء، جحفه، قديد، غميم، مر الظهران و سرف روز يكشنبه چهارم يا سه شنبه ششم ذيحجه وارد مكه گرديد و مناسك حج را به شرحي كه در كتب سيره مسطور است به جاي آورد (طبقات الكبير، ابن سعد، 3/255؛ امتاع الاسماع، مقريزي، 4/510؛ الغدير، اميني، 1/9؛ سيره ابن هشام، 2/601؛ السيرة الحلبية، حلبي، 3/283؛ درر الفوائد، جزايري، 73).

خطبه غدير🌸🌸🌸 در راه بازگشت به مدينه (روز 18 ذيحجه سال دهم هجرت) وقتي رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به منزل غدير خم رسيد فرشته خداي بر او نازل گشت و اين آيت را در شأن اميرالمؤمنين علي (علیه السلام) ابلاغ نمود: يا ايها الرسول بلغ ما انزل اليك من ربك و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله يعصمك من الناس... (مائده، 67) يعني: اي پيغامبرفرستاده، برسان آن چه فرو فرستاده شده است به تو از خداي تو اگر نرساني چنان است كه هيچ يك از پيغامهاي خدا را نرسانيده باشي. خدا ترا از مردمان نگاه مي دارد ... براي اجراي امر الهي رسول خدا دستور داد حاجياني را كه از پيش رفته بودند و آنان كه هنوز حركت نكرده بودند توقف كنند سپس فرمود در محل غدير خم، محوطه اي را كه پنج درخت سمره (خارين) در اطراف آن بود از خس و خاشاك ستردند و روي درختها سايبان گستردند.

روز پنجشنبه هجدهم ذي حجة رسول الله (صلی الله علیه و آله) ، نماز ظهر را پيشاپيش مسلمانان در آن محل بگذارد. آفتاب به قدري سوزنده بود كه مردم قسمتي از رداي خود را زير پا مي افكندند و قسمتي را روي سر مي كشيدند. بعد از نماز بر منبري از جهاز شتران كه در وسط جمعيت آماده شده بود بالا رفت و خطبه مبسوطي در شرح وظائف مسلمانان و مناقب اهل بيت ايراد نمود متن كامل اين خطبه را سپهر در ناسخ التواريخ (1/495) نقل كرده است. در پايان خطبه، رسول الله (صلی الله علیه و آله) دو بازوي علي را گرفته برافراشت به طوري كه زير بغل هر دو پيدا شد. آن گاه فرمود: ايها الناس من اولي الناس بالمؤمنين من انفسهم؟ اي مردم چه كسي از جان مردمان به ايشان از خودشان (نزديكتر) و سزاوارتر است؟ همه گفتند : خداي و رسول او بهتر مي دانند. پيغمبر فرمود: ان الله مولاي و انا مولي المؤمنين و انا اولي بهم من انفسهم، فمن كنت مولاه فعلي مولاه (يقولها ثلاث مرات و في لفظ احمد اربع مرات)

ثم قال:⤵️⤵️ اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و احب من احبه و ابعض من ابغضه و انصر من نصره و اخذل من خذله و ادر الحق معه حيث دار. الا فيبلع الشاهد الغايب» يعني👇 خداي مولي و سرور من است و من مولي و سرور مؤمنانم و بر مؤمنان از جانشان به ايشان سزاوارترم. هر كه را من مولي و سرورم پس علي نيز مولي و سرور او است (اين سخن را سه بار و به قول امام احمد بن حنبل چهار بار مكرر فرمود) سپس گفت: خدايا طرفدار كسي باش كه طرفدار علي باشد و خصم آن باش كه با او بستيزد. دوست بدار هر كه او را دوست دارد. و دشمن بدار هر كه او را دشمن دارد و ياري كن هر كه او را ياري كند و خوار بدار هر كه او را خوار بدارد و بگردان حق را با او هر جا كه او مي گردد 🔴 به هوش باشيد بايد هر كس در اينجا حاضر است اين سخن را به غايبان برساند (اسباب النزول، واحدي، 150؛ فضائل الخمسة، فيروزآبادي، 1/388؛ تفسير كشف الاسرار، ميبدي، 3/181؛ و عموم تفاسير شيعه مانند تفسير ابوالفتوح و مجمع البيان، وافي، مجمع الزوائد، هيثمي، 9/156؛ ثمار القلوب، ثعالبي، 511).

به محض اين كه خطبه و ابلاغ رسول الله (صلی الله علیه و آله) به پايان رسيد هنوز مردم متفرق نشده بودند كه اين آيت نازل گشت: «... اليوم اكملت لكم دينكم و اتممت عليكم نعمتي و رضيت لكم الاسلام دينا...» يعني: امروز دين شما را براي شما به كمال رساندم و نعمت خود را بر شما تمام كردم و از اين كه اسلام دين شما است خشنود گشتم(مائده، 3). پيغمبر (صلی الله علیه و آله) پس از دريافت اين وحي فرمود: «الله اكبر علي اكمال الدين و اتمام النعمة و رضي الرب برسالتي و الولاية لعلي بعدي» از همه بزرگتر است آن خدايي كه دين را كامل و نعمت را تمام فرمود و از رسالت من و ولايت علي بعد از من خشنود است. سپس سراپرده ويژه اي برافراشتند و به امر رسول الله (صلی الله علیه و آله) مردان و زنان، از جمله زنان پيغمبر در محضر او با علي بيعت كردند. بعد از اين مراسم به دست خود عمامه اي بر سر علي نهاد و دنباله آن را پشت سرش مرتب كرد. اين تكريم را كه در موارد استثنائي و هنگام انتصاب به امارت انجام مي شد «تتويج» يا تاجگذاري مي گفتند. بعد از اين مراسم، بزرگان صحابه به تهنيت علي پيش آمدند.

مقدم بر همه ابوبكر و عمر بودند كه گفتند: «هنيئا لك (به قولي بخ بخ لك) يا ابن ابي طالب، اصحبت مولي كل مؤمن و مومنة» گوارا باد ترا اي پسر ابوطالب. به به از اين نعمت صبح مي كني و شام مي كني در حالي كه مولاي همه مردان و زنان با ايمان شده اي. ابن عباس گفت: به خدا سوگند كه اكنون پيمان تو بر گردن همه واجب گرديد. حسان بن ثابت شاعر خاص رسول الله (صلی الله علیه و آله) نيز قصيده اي در تهنيت مراسم غدير از جايگاهي رفيع با صداي بلند انشاء نمود كه مورد تحسين و استقبال آن حضرت واقع شد. شش بيت ذيل از آن قصيده است:👇👇

يناديهم يوم الغدير نبيهم بخم و اسمع بالنبي مناديا فقال: «فمن مولاكم و نبيكم» فقالوا: و لم يبدوا هناك تعاميا «الهك مولانا و انت نبينا و لم تلق منا في الولاية عاصيا فقال له: «قم يا علي فانني رضيتك من بعدي اماما و هاديا فمن كنت مولاه فهذا وليه فكونوا له اتباع صدق مواليا» هناك دعا: اللهم وال وليه و كن للذي عادي عليا معاديا پيامبر مسلمانان روز غدير با صداي بلند ايشان را مخاطب ساخت نداي پيغمبر را بايد با گوش جان شنيد پس گفت: مولي و پيامبر شما كيست؟ آنان گفتند و ابهامي در سخن ظاهر ننمودند: خداي تو مولاي ماست و تو پيامبر مايي و هيچ يك از ما را در ولايت خود نافرمان نخواهي ديد پس بدو گفت: برخيز اي علي كه من بعد از خود ترا به راهنمايي و امامت پسنديدم (برگزيدم) هر كه را من مولي و سرورم اين علي نيز ولي او است بايد كه همه پيرو راستين و دوستدار و طرفدار او باشيد

🌺 در آن جا دعا كرد و گفت: خدايا طرفدار ياران علي باش و هر كس با علي دشمني كند تو دشمن او باش (فيض القدير، 6/217؛ كنزالعمال، 8/60؛ الرياض النضرة، 2/170، 217؛ المسند، احمد بن حنبل، 4/281؛ ذخائر العقبي، طبري، 68؛ تاريخ بغداد، خطيب بغدادي، 8/290؛ اعيان الشيعه، 1/290 به بعد؛ الغدير، 2/43 به روايت از مرزباني و ابن مردويه اصفهاني و ابونعيم اصفهاني و جلال الدين سيوطي و هشت محدث ديگر سني و بيست و شش محدث شيعي).

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّكِينَ بِوِلاَيَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَئِمَّةِ عَلَيْهِمُ السَّلاَمُ