در هنگام عزیمت امام علی(ع) از مدینه به سمت بصره(قبل از وقوع نبرد جمل) علی(ع) در جایی توقف کرد و با قریشیان مکی بصره دیدار کرد.
در ربذه، امام علی(ع) اخبار درگیری‌های بصره میان سپاه بصره با عثمان بن حنیف و حکیم بن جبله را دریافت کرد.
این عمل بمثابه پیام جنگ به امام علی(ع) بود.
امام(ع) هاشم بن عتبه را با نامه‌ای نزد ابوموسی اشعری والی کوفه فرستاد، تا سپاهی گرد آورد.
امام(ع) در منزل فید، در میانه راه مکه و کوفه، حسن مجتبی و عمار یاسر را برای گردآوری سپاه به کوفه گسیل داشت. همچنین، به تدریج افراد دیگری نظیر محمد بن ابی بکر، عبدالله بن عباس را نیز به کوفه فرستاد، تا سپاه گرد آورند.
ابوموسی اشعری والی کوفه پیش از جنگ جمل با امام علی(ع) بیعت نمود.
اما وقتی که جنگ بین طلحه و زبیر و عایشه با امام علی(ع) بالا گرفت، ابوموسی موضعی بی‌طرف اتخاذ کرد و با وجود تحت فشار قرار گرفتن، از تصمیمش منصرف نشد.
ابوموسی اشعری در کوفه، با اینکه امام علی(ع) را به عنوان خلیفه به رسمیت شناخته بود، مردم کوفه را بی‌طرفی در جنگ داخلی بین مسلمانان فرا می‌خواند.
عایشه، نیز، در این هنگام نامه‌ای بصره به ابوموسی اشعری نگاشت و از او خواست کاری کند که مردم کوفه به یاری علی(ع) نروند.
ابوموسی نیز، شاید متأثر از آن، مردم را از فتنه برحذر می‌داشت و به خودداری از جنگ فرا می خواند.
همچنین، وی نامه‌ای به زید بن صوحان، که از بزرگان کوفه و یاران امام علی(ع) بود، نگاشت و از وی خواست تا به سپاه جمل بپیوندند یا دست کم مردم را از یاری علی(ع) بازدارد اما زید اجابت نکرد.
سرانجام حامیان امام علی(ع) وی را از کوفه بیرون کردند و علی نامه‌ای شدیدالحن به وی نوشت و از امارت کوفه عزلش کرد و قرظه بن کعب را به امارت کوفه گماشت.
فرستادگان امام علی(ع) از جمله عمار یاسر، محمد بن ابی بکر، و حتی امام حسن مجتبی(ع) تلاش بسیاری برای جلب حمایت برای سپاه امام علی(ع) انجام دادند، تا بالاخره شش، هفت یا دوازده هزار نفر را به سپاه حضرت(ع) ملحق کردند.
در نهایت، امام علی(ع) با سپاهی عظیم متشکل از هفت گروه از قبایل گوناگون که از مدینه، کوفه و بصره به او پیوسته بودند به بصره رسید.(۱۵)
در این جنگ نیز، امام حسن(ع) در میمنه و امام حسین(ع) در میسره بود.
اصحاب جمل نیز سپاه خویش را آراستند، در حالی که عایشه بر شتری که آن را با زره پوشانده بودند نشسته و پیشاپیش صفوف بود.
این جنگ در روز پنجشنبه نیمه جمادی الآخر سال ۳۶ هجری قمری در مکانی به نام «خریبه» از نواحی بصره رخ داد.
جنگ آغاز شد؛ اصحاب جمل، پس از چند ساعت نبرد و دادن کشته بسیار، شب هنگام شکست خورده و مغلوب شدند.
✍عاقبت ناکثین：
1⃣عایشه：
پس از جنگ، عایشه را از هودج بیرون آوردند و برای او خیمه‌ای برپا کردند.
امام علی(ع) او را به سبب جنگ‌افروزی سرزنش کرد.
سپس به برادر او، محمد بن ابی بکر، فرمود تا او را به بصره ببرد.(۱۶)
2⃣زبیر :
او پس از شکست سپاه جمل، زبیر از معرکه گریخت و به مدینه رفت.
به هنگامی که زبیر میدان را ترک کرد، عَمرو بن جُرموز، با چند تن از یارانش، به تعقیب او پرداخت و در جایی به نام وادی‌السِّباع او را غافلگیرانه کشت.(۱۷)
3⃣طلحه：
هنگامی که سپاه جمل می‌گریخت، مروان بن حَکَم تیری به پای طلحه زد و او را زخمی کرد.
طلحه را به خانه‌ای در بصره منتقل کردند و او در آنجا، به علت خونریزی، درگذشت.(۱۸)
همچنین جنگ جمل باعث انتقال مرکز خلافت مسلمین از مدینه به کوفه در عراق شد.
📚منابع：
۱)۲)أمالی شیخ طوسی، ص۷۲۷
۳)کشف المحجة ابن طاووس، ص۲۳۵
۴)الفتوح ابن أعثم كوفی، ج۲، ص۴۵۲
۵)کشف الغمة اربلی، ج۱، ص۲۳۸
۶)الكامل في التاريخ ابن أثير، ج۲، ص۵۷۰
۷)تاریخ الطبری، ج۳، ص۴۸۰
۸)أنساب الأشراف بلاذری، ج۳، ص۲۵
۹)الامامة و السّیاسة دینوری، صص۶۷-۷۰
۱۰)معرفة الصحابة اصبهانی، ج۱، ص۶۸
۱۱)الصراط المستقيم عاملی نباطی، ج۱، ص۲۱۸
۱۲)تاريخ الإسلام ذهبی، ج۳، ص۴۵۱
۱۳)شرح نهج البلاغة ابن ابي الحديد، ج۹، ص۳۳
۱۴)تاریخ الطبری، ج۴، ص۵۳۴/
تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۸۱
۱۵)انساب الاشراف بلاذری، ج۲، ص۱۶۶/
الاخبار الطوال دینوری، ج۱، ص۱۴۴
۱۶)الفتوح اعثم کوفی، ج۲، ص۴۸۳
۱۷)تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۸۱
۱۸)تاریخ الطبری، ج۴، ص۵۲۷
@TarikhEslam
🗺نقشه مسیر حرکت سپاه ناکثین (مکه به بصره) و سپاه امام علی(ع) (مدینه به ذی قار_بصره) در #جنگ_جمل!👆
@TarikhEslam
✅امام حسن مجتبی(ع)، به شهادت تاریخ، فردی بسیار شجاع و با شهامت بود و هرگز ترس و بیم در وجود او راه نداشت.
امام حسن مجتبی(ع) در هر سه جنگی که در زمان خلافت امام علی(ع) رخ داد، حضور داشت.
امام حسن(ع) در جنگ جمل، فرمانده جناح راست سپاه بود و در رکاب پدر خود امیرمؤمنان امام علی(ع) در خط مقدم جبهه می جنگید و از یاران دلاور و شجاع علی(ع) سبقت می گرفت و بر قلب سپاه دشمن حملات سختی می کرد.
هنگامی که پس از گفتگوها و اتمام حجت، جنگ آغاز شد و به فاصله کمی پیمان شکنان شکست خورده و طلحه و زبیر کشته شدند، در میانه جنگ مردمانی که اطراف شتر عایشه را گرفته بودند، به سختی از هودج عایشه دفاع می کردند، و هر دسته که کشته می شدند دسته دیگر جای آنها را گرفته و سرسختانه مقاومت می کردند.
امام علی(ع) که متوجه شد تا آن شتر سر پاست، این نادانان و فریب خوردگان از مقاومت خویش دست برنمی دارند و آشوب و فتنه خاموش نمی شود، در صدد بر آمد تا هر چه زودتر آن شتر را از پای درآورد و از طرفی هم درباره هودج عایشه آمده است :
📋《وَ اُتِی بِالجَمَلِ فَاَبرَزَ وَ عَلَیهِ عَائِشَةُ فِی هَودَجِهَا وَقَد اَلبَسَت دَرعَاً وَ ضُرِبَت عَلَی هَودَجِهَا صَفَائِحُ الحَدِیدِ》
♦️عائشه، سوار بر شتر وارد معرکه شد؛ در حالی که بر هودجی نشسته بود و زره بر تن داشت و بر هودج او صفحه‌های از آهن کوبیده شده بود.(۱)
ابن شهر آشوب می نویسد :
امیر المؤمنین(ع) در روز جمل پسرش محمد بن حنفیه را طلبید و نیزه خود را به او داد و فرمود :
شتر عایشه را هدف این نیزه قرار ده و آن را از پای درآور!
محمد نیزه مخصوص پدر را گرفته و حمله کرد، ولی بنو ضبه(که اطراف شتر عایشه بودند و به سختی از آن حمایت می کردند) مانع پیشرفت او شده و او را از رسیدن به شتر بازداشتند، و محمد به ناچار نزد پدر بازگشت.
📋《فَانْتَزَعَ الْحَسَنُ(ع) رُمْحَهُ مِنْ يَدِهِ وَ قَصَدَ قَصْدَ الْجَمَلِ وَ طَعَنَهُ بِرُمْحِهِ وَ رَجَعَ إِلَى وَالِدِهِ وَ عَلَى رُمْحِهِ أَثَرُ الدَّمُ》
♦️در این وقت امام حسن مجتبی(ع) پیش رفت و نیزه را از او گرفت و به سوی شتر عایشه حمله کرد و خود را بدان رسانده و نیزه اش را به او زد و بازگشت در حالی که خون آن شتر بر نیزه بود.(۲)
پس شتر عایشه با حمله امام حسن مجتبی(ع) از پای در آمد.
📚منابع :
۱)انساب الاشراف بلاذری، ج۲، ص۲۳۹
۲)مناقب ابن شهر آشوب، ج۴، ص۲۱
@TarikhEslam
#پرسش_و_پاسخ
سوال0️⃣2️⃣1️⃣ : ماجرای «سگ های حَوأَب» در جریان جنگ جمل چه بوده است؟👇
@TarikhEslam
✍پاسخ：
وقتی «طلحه» و «زبیر» به همراه «عایشه» از مکه به سمت بصره در حال حرکت بودند، لشگر جمل به آبگاه «حوأب» رسید.
«حوأب» نام منطقه ای است که تقریبا مابین مکه و بصره قرار دارد.
سپس سگ های حوأب بر عایشه پارس کردند.
عایشه به محمد بن طلحه گفت :
📋《مَا يُقَالُ لِهَذَا الْمَاءِ الَّذِي نَحْنُ بِهِ؟》
♦️اسم این آبگاه چیست؟
محمّد گفت : اینجا حوأب است!
عایشه در این هنگام گفت :
📋《إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ! رُدُّونِي! رُدُّونِي!》
♦️مرا برگردانید! مرا برگردانید!
محمّد دلیلش را پرسید.
عایشه گفت : از رسول خدا(ع) شنیدم که به زنان خود می فرمود :
📋《أَيَّتُكُنَّ يَنْبَحُهَا كِلابُ الْحَوْأَبِ؟》
♦️سگهای حواب بر کدام یک از شما پارس خواهد کرد؟(۱)
و در نقلی دیگر؛
رسول اکرم(ص) می فرمود :
📋《إِنَّ إِحْدَاكُنَّ تَنْبَحُهَا كِلاَبُ اَلْحَوْأَبِ، فِي اَلتَّوَجُّهِ إِلَى قِتَالِ وَصِيِّي، عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(ع)》
♦️همانا روزی سگهای «حوأب» به یکی از شما زنان پارس می کند، در حالی که شما عازم جنگ با وصی من علی بن ابی طالب(ع) هستید!(۲)
در این هنگام عایشه تصمیم به بازگشت گرفت که عبدالله بن زبیر سراسیمه خود را نزد عایشه[که خاله او محسوب می شد] رساند.
عبدالله گفت :
📋《كَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّ هَذَا الْمَاءَ الْحَوْأَبُ!
وَجَاءَ بِخَمْسِينَ مِنْ بَنِي عَامِرٍ فَشَهِدُوا وَحَلَفُوا عَلَى صِدْقِ عَبْدِ الله》
♦️کسی که گمان کرده اینجا حواب است دروغ می گوید و سپس عبدالله پنجاه نفر از اعراب بنی عامر را آورد و آنان به دروغ سوگند یاد کردند که اینجا حوأب نیست! و بر صدق دروغ آلود عبدالله قسم دروغ خوردند.(۳)
و به نقل شیخ صدوق؛
📋《فَكَانَتْ أَوَّلَ شَهَادَةٍ شُهِدَ بِهَا فِي اَلْإِسْلاَمِ بِالزُّورِ》
♦️این سخن نخستین گواهی است که در اسلام به دروغ گفته شد.(۴)
📚منابع：
۱)۳)أنساب الأشراف بلاذری، ج۲، ص۲۲۴
۲)۴)من لا يحضره الفقيه شیخ صدوق، ج۳، ص۷۴
@TarikhEslam
🔹زبیر بن عوّام بن خُویلد، برادرزاده حضرت خدیجه(س)، همسر رسول خدا(ص) است.
🔹سال تولد وی بین مورخین اختلاف است.
🔹نام مادر او، صفیّه دختر عبدالمطلب، زنى شجاع و مبارز با تصاويرى روشن در تاريخ اسلام می باشد.
🔹با این حساب، زبیر پسر عمّه ی حضرت رسول(ص) و امیرالمومنین(ع) وپسر دایی حضرت فاطمه زهرا(س) محسوب می شود.
🔹وی همچنین شوهر أسماء دختر ابوبکر بود.
🔹قُصیّ بن کلاب، جد مشترک زبیر و رسول اکرم(ص) است.
🔰امتیازات زبیر：
۱)به نقلی وی چهارمین یا پنجمین مردی است که مسلمان شد.
۲)وی دو بار به حبشه هجرت کرد.
۳)از کاتبان وحی الهی بوده است.
۴)وی مجاهد همیشه در صحنه جهاد بود، که در همه غزوات حضرت رسول(ع) شرکت و در بعضی سریّات فرماندهی جنگ را بر عهده می گرفت.
۵)وصی و شاهد مصحف حضرت فاطمه(س) بود.
۶)وی در تشییع جنازه حضرت فاطمه(س) حضور داشت.
۷)در زمان حمله به خانه امام علی(ع) برای اخذ بیعت اجباری از حضرت(ع) دفاع کرد و علیه مهاجمین شمشیر کشید.
۸)در شورای شش نفره به عثمان رای نداد وبه نفع امام علی(ع) کنار کشید.
۹)در حصر خانگی عثمان و در نتیجه قتل وی، نقش داشت و بعد از مرگ عثمان، مردم را برای بیعت با امام علی(ع) تحریک کرد.
۱۰)در روایتی که از جعلیات اهل تسنن است، وی را جزوء (عشره مبشره) می دانند.(۱)
🔰زبیر در #جنگ_جمل：
در جنگ جمل امام علی(ع) خواستار
دیدار با زبیر شد و زبیر نیز قبول کرد.
بعد از دیدار زبیر به ظاهر از جنگ کناره کشید و بصره را به قصد مدینه ترک کرد.
ابن جرموز که از سپاه عایشه بود، از فرصت استفاده کرده و با حیله با وی همراه شد، و در اولین فرصت زبیر را کشته و سر از تن او جدا کرد وبه همراه شمشیرش برای گرفتن هدیه نزد امام علی(ع) آمد.
شیخ مفید می نویسد :
وقتی حضرت(ع) چشمش به شمشیر زبیر افتاد، ناراحت شد و فرمود：
📋《سَيْفٌ طَالَمَا قَاتَلَ بِهِ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اَللَّهِ(ص) وَ لَكِنَّ اَلْحَيْنَ وَ مَصَارِعَ اَلسَّوْءِ!》
♦️اين شمشيرى است كه مدتهاى طولانى با آن در التزام رسول اکرم(ص) جنگ كرده است، ولى اى واى از مرگ همراه با سرانجام نكوهيده و كشته شدنهاى ناپسند!
سپس حضرت(ص) به سر زبير نگريست و فرمود :
📋《لَقَدْ كَانَ لَكَ بِرَسُولِ اَللَّهِ(ص) صُحْبَةٌ وَ مِنْهُ قَرَابَةٌ وَ لَكِنَّ اَلشَّيْطَانَ دَخَلَ مَنْخِرَيْكَ فَأَوْرَدَكَ هَذَا اَلْمَوْرِدَ!》
♦️تو را افتخار همنشينى با رسول اکرم(ص) بود و به ايشان نزديك بودى ولى افسوس كه شيطان به بينى تو درآمد و تو را به چنين روز و جايگاهى درافكند.(۲)
در نقلی دیگر حضرت(ع) هنگام دیدن شمشیر زبیر فرمود :
📋《طَالَمَا وَ اَللَّهِ جَلاَ بِهِ اَلْكَرْبَ عَنْ وَجْهِ رَسُولِ اَللَّهِ(ص)》
♦️افسوس که این شمشیر، چه اندوهی را از چهره رسول اکرم(ص) زدوده بود!(۳)
سپس فرمود：
📋《أَمَا إِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اَللَّهِ(ص) يَقُولُ : بَشِّرْ قَاتِلَ اِبْنِ صَفِيَّةَ بِالنَّارِ》
♦️از رسول خدا(ص) شنیدم که فرمود : كشنده پسر صفيه را به آتش دوزخ بشارت بده!(۴)
و در نقل ديگر فرمود :
📋《اَلزُّبَيْرُ وَ قَاتِلُهُ فِي اَلنَّارِ》
♦️زبير و قاتل را در آتش دوزخند!(۵)
هنگامی که ابن جرموز این رو شنید، از نزد امام علی(ع) بیرون آمد و با خود ابیاتی سرود :
📋《أَتَيْتُ عَلِيّاً بِرَأْسِ اَلزُّبَيْرِ
أَبْغِي بِهِ عِنْدَهُ اَلزُّلْفَةَ
فَبَشَّرَ بِالنَّارِ يَوْمَ اَلْحِسَابِ
فَبِئْسَ بِشَارَةُ ذِي اَلتُّحْفَةِ
فَقُلْتُ لَهُ إِنَّ قَتْلَ اَلزُّبَيْرِ
لَوْ لاَ رِضَاكَ مِنَ اَلْكُلْفَةِ
فَإِنْ تَرْضَ ذَاكَ فَمِنْكَ اَلرِّضَا
وَ لاَ فَدُونَكَ لِي حَلْفُةٌ
وَ رَبِّ اَلْمُحِلِّينَ وَ اَلْمُحْرِمَيْنِ
وَ رَبِّ اَلْجَمَاعَةِ وَ اَلْأُلْفَهِ
لَسِيَّانِ عِنْدِي قَتْلُ اَلزُّبَيْرِ
وَ ضَرْطَةُ عَنْزٍ بِذِي اَلْجُحْفَةِ》
♦️سر بريده زبير را نزد على بردم و اميدوار بودم نزد او تقرب يابم.
امّا او به آتش روز جزا بشارت داد و اين بدترين بشارت براى تحفه آورنده است.
گفتم كشتن زبير اگر خشنودى تو را به همراه نداشته باشد دردسرى بيش نبود.
اگر اين كار تو را خشنود مى‌كند رضايت تو بس است و اگر نه پس سوگند مرا بستان.
قسم به پروردگار حلال‌ها و حرام‌ها و پروردگار جماعت و الفت.
كه كشتن زبير در نظر من با باد معدۀ بزى در ذى الجحفه يكسان است.(۶)
امام علی(ع) بعدها فرمود :
📋《مَا زَالَ اَلزُّبَيْرُ رَجُلاً مِنَّا أَهْلَ اَلْبَيْتِ حَتَّى نَشَأَ اِبْنُهُ اَلْمَشْئُومُ عَبْدُ اَللَّهِ [فَنَهَاهُ عَنْ رَأْيِهِ]》
♦️زبیر همواره با ما اهل بیت بود تا اینکه فرزند نحسش به دنیا آمد.(۷)
📚منابع：
۱)الطبقات الکبری ابن سعد، ج۱، ص۲۷۵/
الارشاد شیخ مفید، ج۱، ص۱۸۹/
الاختصاص شیخ مفید، ص۱۸۶/
تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۴۱۵
بحارالانوار مجلسی، ج۳۲، ص۲۱
۲)الجمل و النصرة شیخ مفید، ص۳۹۰
۳)الاحتجاج طبرسی، ج۱، ص۱۶۲
۴)۵)۶)وقعة الجمل ابن شدقم، ص۱۳۵
۷)شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۲۰، ص۱۰۲
@TarikhEslam