نکات آیه 114 سوره آل عمران در مورد امر به معروف و نهی از منکر
1- همانگونه که در سوره بقره در کنار ایمان نماز مطرح شده در این آیه نیز در کنار ایمان امر به معروف و نهی از منکر بیان شده است.
2- امر به معروف و نهی از منکر در ادیان دیگر نیز بوده است.
3- سجده های سحر باید همراه با امر و نهی روز باشد.
4- سرعت در کار خیر ارزش آن را بیشتر می کند.
5- ایمان، عبادت، تلاوت، امر به معروف و نهی از منکر و سرعت در کار خیر انسان را در زمره صالحان می برد.
6- افراد صالح کسانی هستند که با عشق و نشاط و شتاب به سراغ کارهای خیر می روند. (تفسیر نور جلد 2)
امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه روایات
1- امام باقر (ع) فرمودند: امر به معروف و نهی از منکر دو فریضه بزرگ الهی است که بقیه فرایض با آنها برپا می شوند و بوسیله این دو راهها امن می گردد و کسب و کار مردم حلال می شود حقوق افراد تأمین می گردد و در سایه آن زمین ها آباد و از دشمنان انتقام گرفته می شود و در پرتو آن همه کارها روبراه می گردد.
2- پیامبر (ص) فرمودند: کسی که امر به معروف ونهی از منکر کند جانشین خداوند در زمین و جانشین پیامبر و کتاب اوست.
3- مردی خدمت پیامبر (ص) آمد در حالی که حضرت بر فراز منبر نشسته بود پرسید از همه مردم بهتر کیست پیامبر (ص) فرمودند آن کسی که از همه بیشتر امر به معروف و نهی از منکر می کند و آن کس که از همه پرهیزگارتر باشد در راه خوشنودی خدا از همه بیشتر گام برمی دارد.
4- پیامبر (ص) فرمودند: باید امر به معروف و نهی از منکر کنید وگرنه خداوند ستمگری را بر شما مسلط می کند که نه به پیران احترام می گذارد و نه بر برخورد خردسالان رحم کند نیکان وصالحان شما دعا می کنند ولی مستجاب نمی شوند و از خداوند یاری می طلبند اما خدا به آنها کمک نمی کند و حتی توبه می کنند و خدا از گناهانشان در نمی گذرد.
5- حضرت علی (ع) می فرماید: تمام کارهای نیک و حتی جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهی از منکر چون آب دهان است در برابر دریای پهناور. (تفسیر نمونه جلد 3)
مروری بر جزء چهارم:
1- ای کسانی که ایمان آورده اید اگر از گروهی از اهل کتاب اطاعت کنید شما را بعد از ایمان به کفر برخواهند گرداند. (100- آل عمران)
2- ای کسانی که ایمان آورده اید از خداوند پروا کنید آنگونه که حق پروا از اوست و نمیرید مگر مسلمان باشید. (102- آل عمران)
3- همگی به ریسمان خدا چنگ بزنید و پراکنده نشوید. (103- آل عمران)
4- از میان شما باید گروهی باشند که دیگران را به خیر دعوت کنند. (104- آل عمران)
5- ای کسانی که ایمان آورده اید از غیر خودتان هم راز نگیرید. (بیگانگان) در تباهی شما کوتاهی نمی کنند. (118- آل عمران)
6- ای کسانی که ایمان آورده اید ربا را چند برابر نخورید و از خدا پروا کنید تا شاید رستگار شوید. (130- آل عمران)
7- به سوی آمرزش از پروردگارتان و بهشتی که وسعت آن آسمان ها و زمین است و برای پرهیزکاران آماده شده است بشتابید. (133- آل عمران)
8- سست و اندوهگین نباشید اگر مومن هستید، شما از دیگران برترید. (139- آل عمران)
9- ای کسانی که ایمان آورده اید اگر از کسانی که بخل ورزیدند اطاعت کنید شما را به آیین گذشتگان کافرتان برمی گردانند.
10- ای کسانی که ایمان آورده اید استقامت کنید. (200- آل عمران)
11- اموال یتیمان را به آنان بدهید. (2- نساء)
12- ای مردم .... از قطع رابطه با خویشاوندان بهراسید. (1- نساء)
13- اموالتان را به دست سفیهان ندهید. (5- نساء)
پیامها و نکات برخی از آیات جزء چهارم قرآن کریم :
سوره آل عمران آیه 100
100- یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَاَمَنُواْ إِنْ تُطِیعُواْ فَرِیقاً مِّنَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَبَ یَرُدُّوکُمْ بَعْدَ إِیمَنِکُمْ کَفِرِینَ
ای کسانی که ایمان آورده اید! اگر از گروهی از اهل کتاب اطاعت کنید، شما را بعد از ایمانتان به کفر باز می گردانند.
پیام ها:
1- پیروی از دانشمندان منحرف، سبب ارتداد است. (ان تطیعوا فریقا...یردّوکم)
2- عمل، در عقیده اثر می گذارد. اطاعت از منحرفان، سر از انحراف عقیده در می آورد. (ان تطیعوا فریقا...یردّوکم)
3- چون اطاعت از کفّار منجر به کفر می شود، پس تبرّی و برائت از آنان لازم است. (ان تطیعوا فریقا...یردّوکم)
4- نتیجه پیروی از بیگانگان، کفر وسوءعاقبت است. (یردّوکم بعدایمانکم کافرین)
پیامها و نکات برخی از آیات جزء چهارم قرآن کریم :
سوره آل عمران آیه 102
(102) یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلّا وَ أَنْتُم مُّسْلِمُونَ
ای کسانی که ایمان آورده اید! از خداوند پروا کنید آن گونه که سزاوار تقوای اوست و نمیرید مگر اینکه مسلمان باشید.
پیام ها:
1- مؤمن، هر روز باید مرحله ی بالاتری را بپیماید. (آمنوا اتّقوا اللّه)
2- تقوای واقعی، در سایه ایمان به مبدأ ومعاد است. (یاایّها الّذین امنوا اتقّوا اللّه)
3- تقوا، رمز حسن عاقبت است. (اتّقوا اللّه... تموتنّ... مسلمون)
4- ایمان آوردن کافی نیست، با ایمان ماندن لازم است. شروع کار خیلی مهم نیست، پایان کار مهم تر است. (لاتموتنّ الاّ و انتم مسلمون)
5 - اسلام، نه تنها چگونه زیستن را به ما می آموزد، بلکه چگونه مردن را نیز به ما آموزش می دهد. (لاتموتنّ الاّ و انتم مسلمون)
6- انسان در سرنوشت وعاقبت خود نقش دارد. (لاتموتنّ الاّ و انتم مسلمون)
7- اسلام، هم به کیفیّت تقوا توجّه دارد وهم به تداوم آن تا پایان عمر. (حق تقاته و لاتموتنّ الاّ و انتم مسلمون)
پیامها و نکات برخی از آیات جزء چهارم قرآن کریم :
سوره آل عمران آیه 103
(103) وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَلَا تَفَرَّقُواْ وَاذْکُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَآءًفَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَ ناً وَکُنْتُمْ عَلَی شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ الْنَّارِ فَأَنْقَذَکُم مِّنْهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ ءَایَتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ
وهمگی به ریسمان خدا چنگ زنید وپراکنده نشوید ونعمت خدا را بر خود یاد کنید، آنگاه که دشمنان یکدیگر بودید، پس خداوند میان دلهایتان الفت انداخت ودر سایه نعمت او برادران یکدیگر شدید، و بر لب پرتگاهی از آتش بودید، پس شما را از آن نجات داد. این گونه خداوند آیات خود را برای شما بیان می کند، شاید هدایت شوید.
پیام ها:
1- وحدت و دوری از تفرقه، یک وظیفه ی الهی است. (واعتصموا)
2- محور وحدت باید دین خدا باشد، نه نژاد، زبان، ملّیت، و... . (بحبل اللّه)
3- از برکات و خدمات اسلام غافل نشوید. (اذ کنتم اعداء فالّف بین قلوبکم)
4- وحدت، عامل اخوّت است. (فأصبحتم بنعمته اخواناً)
5 - اتّحاد، نعمت بزرگ الهی است.**تفرقه، در ردیف عذاب های آسمانی وزمینی ویک مجازات الهی است. همچنین در اسلام دروغ گفتن برای ایجاد وحدت، جایز و راست گفتنِ تفرقه انگیز، حرام است.*** (فاصبحتم بنعمته)
6- تفرقه و عدوات، پرتگاه و گودال آتش است. (شفا حفرة من النار)
7- نعمت های خداوند ،آیات او هستند. (واذکروا نعمت اللّه...یبین اللّه لکم آیاته)
8 - یادآوری نعمت های الهی عامل عشق و زمینه ساز هدایت است. (واذکروا نعمت اللّه... لعلکم تهتدون)
پیامها و نکات برخی از آیات جزء چهارم قرآن کریم :
سوره آل عمران آیه 118
(118) یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّخِذُواْ بِطَانَةً مِّنْ دُونِکُمْ لَا یَأْلُونَکُمْ خَبَالاً وَدُّواْ مَا عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضَآءُ مِنْ أَفْوَهِهِمْ وَمَا تُخْفِی صُدُورُهُمْ أَکْبَرُ قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الْأَیَتِ إِنْ کُنْتُمْ تَعْقِلُونَ
ای کسانی که ایمان آورده اید! از غیر خودتان همراز نگیرید. آنان در تباهی شما کوتاهی نمی کنند، آنها رنج بردن شما را دوست دارند. همانا کینه و دشمنی از (گفتار) دهانشان پیداست و آنچه دلهایشان در بردارد، بزرگتر است. به تحقیق ما آیات (روشنگر و افشاگر توطئه های دشمن) را برای شما بیان کردیم اگر تعقّل کنید.
پیام ها:
1- بیگانگان را مَحرم اسرار خویش قرار ندهیم. (لا تتخذوا بطانة من دونکم) وجود مستشاران خارجی در کشورهای اسلامی، ممنوع است.
2- رازداری، یک وظیفه ی قطعی است. (لاتتخذوا بطانة من دونکم)
3- هر مسلمانی هم که مصداق (دونکم) باشد، نباید محرم اسرار قرار گیرد، زیرا در میان مسلمانان نیز افراد فتنه جو و جاسوس، کم نیستند. (لاتتخذوا بطانة من دونکم...)
4- ملاک دوستی و روابط صمیمانه ی مسلمانان با سایر جوامع باید ایمان باشد. (لاتتخذوا بطانة من دونکم)
5 - جامعه ی اسلامی، برتر از جامعه ی غیر اسلامی است. «دونکم» بجای «غیرکم» نشان آن است که غیر مسلمانان، دون و پائین اند. (من دونکم)
6- اوّلین حرکت و خطر دشمن، تهاجم فرهنگی است. دشمن در ضربه زدن به فکر و اندیشه کوتاهی نمی کند. (لایألونکم خبالاً)
7- دشمنان با روشهای گوناگون با ما برخورد می کنند: 1- فساد. (لایألونکم خبالاً) 2- فشار. (ودّوا ما عنتم) 3- نفاق. (ماتخفی صدورهم اکبر)
8 - دشمنان خود را بشناسید و هشیار باشید، آنان ذرّه ای در توطئه و فتنه علیه شما کوتاهی نمی کنند. (لا یألونکم خبالا ودّوا ما عنتّم)
9- اوامر و نواهی الهی، دلیل و فلسفه دارد. اگر شما را از روابط صمیمانه با دشمنان نهی می کند، به خاطر آن است که آنان در توطئه علیه شما کوتاهی نمی کنند. (لاتتخذوا... لا یألونکم)
10- از کوزه همان برون تراود که در اوست. از دشمن انتظاری جز بغض و کینه نیست. (قد بدت البغضاء من افواههم)
11- دشمنان خود را از تبلیغات آنان بشناسید. (قد بدت البغضاء من افواههم)
12- روابط صمیمی با دشمنِ توطئه گر، نشانه ی بی عقلی است. برخورد با صفا، با افراد بی صفا، کم عقلی است. (ما تخفی صدورهم اکبر... ان کنتم تعقلون)
13- خداوند به درون همه آگاه است و نقشه های دشمنان اسلام را افشا می کند. (وما تخفی صدورهم اکبر)
14- دشمنان شما منافق هستند، ظاهر و باطنشان یکی نیست. (ما تخفی صدرهم)
15- خداوند با معرّفی روحیات دشمن، با شما اتمام حجّت کرده است. (قد بیّنا الایات)
16- مؤمن بودن مسأله ای است و عاقل بودن مسأله دیگر، لذا در این آیه خداوند به مؤمنان می فرماید: کفّار را محرم اسرار خود قرار ندهید، اگر عقل دارید. (یا ایها الّذین آمنوا... ان کنتم تعقلون)
پیامها و نکات برخی از آیات جزء چهارم قرآن کریم :
سوره آل عمران آیه 130
(130) یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَأْکُلُواْ الْرِّبَواْ أَضْعَفاً مُّضَعَفَةً وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
ای کسانی که ایمان آورده اید! ربا (و بهره ی پول) را با افزودن های مکرّر نخورید، از خدا پروا کنید تا شاید رستگار شوید.
نکته ها:
این آیه همراه با هشت آیه ی بعد، در میان آیات جنگ اُحد قرار گرفته است. شاید این امر به این جهت باشد که مسائل اخلاقی و اقتصادی، در یک نظام دفاعی مؤثّر است. جامعه ای که افرادش اهل اخلاص و ایثار، و سبقت در کارهای خیر، و اطاعت از رهبر باشند، در جنگ هم موفّق خواهند بود، ولی جامعه ی پول پرست و بخیل و نافرمان و مصرّ بر ارتکاب گناه، یقیناً شکست خواهد خورد.
آیات تحریم ربا، در چند مرحله و به صورت تدریجی نازل شده است. گام اوّل، انتقاد از رباخواری یهود بود: (و اخذهم الرّبا وقد نهوا عنه)**نساء، 161.*** گام دوّم این آیه است که منع از ربای چندین برابر می کند و در گام سوّم، اسلام حتّی یک درهم ربا را تحریم و به منزله ی جنگ با خدا معرّفی کرده است.
پیام ها:
1- ایمان، زیر بنای عمل به دستورات است. (یا ایّها الّذین آمنوا لاتاکلوا الرّبا)
2- قبل از تحریم ربا، نمونه های زشت وبرجسته آن تحریم شد. (اضعافاً مضاعفة)
3- رعایت تقوی در مسائل اقتصادی بشدّت لازم است. (لا تأکلوا الربا... اتقوا اللّه)
4- رستگاری با رباخواری بدست نمی آید، بلکه با تقوا حاصل می شود. (لا تأکلوا الربا... واتّقوا اللّه لعلکم تفلحون)
5 - رباخوار، نه در دنیا رستگار است، (به خاطر تشدید اختلافات طبقاتی که منجر به تفرقه و کینه ی محرومان و انفجار آنها می شود) و نه در آخرت. (به خاطر گرفتاری به قهر خداوند). (لا تأکلوا الربا... لعلّکم تفلحون)
پیامها و نکات برخی از آیات جزء چهارم قرآن کریم :
سوره آل عمران آیه 200
(200) یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ واتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
ای کسانی که ایمان آورده اید! (در برابر مشکلات و هوسها) استقامت کنید و (در برابر دشمنان نیز) پایدار باشید (و دیگران را به صبر دعوت کنید) و از مرزها مراقبت کنید و از خداوند پروا داشته باشید، شاید که رستگار شوید.
نکته ها:
این آیه، صبر در برابر انواع حوادث و مصائب را توصیه می کند؛
در مرحله ی اوّل در برابر ناگواری های شخصی و هوسها صبر کنید. (اصبروا)
در مرحله ی دوّم در برابر فشارهای کفّار، مقاومت بیشتر کنید. (صابروا)
در مرحله ی سوّم در حفظ مرزهای جغرافیایی از هجوم دشمن، حفظ مرزهای اعتقادی و فکری، از طریق مباحثات علمی و حفظ مرز دلها، از هجوم وسوسه ها بکوشید. (رابطوا)
کلمه ی «رابطوا» از ریشه ی «رباط» به معنای بستن چیزی در مکانی است. به کاروانسرا نیز به این دلیل رُباط می گویند که کاروان ها در آنجا اتراق کرده و مال التجاره و اسب و شترها را در آنجا نگه می دارند. همچنین به قلبی که محکم و بسته به لطف خدا باشد، رُباط گفته می شود. کلماتِ «ارتباط»، «مربوط» و «رباط» ریشه ی واحدی دارند.
در روایات، «رابطوا» به معنای انتظار اقامه ی نماز آمده است.**تفسیر مجمع البیان.*** گویا مسلمانان دل و جان خود را با پیوندی که در نماز ایجاد می کنند، محکم می سازند.
امام صادق علیه السلام فرمود:
«اصبروا علی الفرائض» در برابر واجبات صبر کنید.
«صابروا علی المصائب» در برابر مشکلات صبر کنید.
«ورابطوا علی الائمّه» از پیشوایان خود دفاع کنید.**کافی، ج 2، ص 81.***
رسول خداصلی الله علیه و آله فرمودند: «اصبروا علی الصَلَوات الخمس وصابروا علی قتال عدوّکم بالسیف ورابطوا فی سبیل اللَّه لعلّکم تفلحون» بر نمازهای شبانه روزی پایداری کنید ودر جهاد با دشمن، فعّال ودر راه خدا با یکدیگر هماهنگ باشید تا رستگار شوید.**درّالمنثور، ج 2، ص 418.***
پیام ها:
1- در سایه ی ایمان، به کمالات می رسید. (یا ایها الّذین امنوا اصبروا و صابروا...)
2- تا در مشکلات فردی صابر نباشید، نمی توانید در برابر دشمنان دین مقاومت کنید. ابتدا (اصبروا) سپس (صابروا)
3- از دیگران عقب نمانید، اگر کفّار در کفر خود مقاومت می کنند، کشته می دهند و مال خرج می کنند، شما نیز در راه خدا با جان و مال پایداری کنید. (صابروا)
4- مسلمانان باید مشکلات یکدیگر را تحمل کنند، و یکدیگر را به صبر سفارش کنند. (صابروا)
5 - اسلام، دین ارتباط است. ارتباط با مردم، خدا و پیامبران. (رابطوا)
6- صبر و مصابره و مرابطه باید جهت دار باشد و در مسیر تقوی و رضای الهی قرار گیرد، وگرنه کفّار هم این امور را دارند. (صابروا و رابطوا واتقوااللَّه)
7- اسلام دین جامعی است، صبر و تقوی در کنار توجّه به مرزها بیان شده است. (اصبروا... رابطوا)
8 - تقوی، مرتبه ای بالاتر از ایمان است. (امنوا... واتقوا)
9- صبر، زمینه ی رسیدن به سعادت و پیروزی است. (لعلّکم تفلحون)
سیمای سوره نساء
این سوره یکصد و هفتاد و شش آیه دارد و در مدینه نازل شده است. محتوای آن، دعوت به ایمان و عدالت، عبرت از اُمّت های پیشین، قطع رابطه ی دوستانه با دشمنان خدا، حمایت از یتیمان، احکام ازدواج و ارث، لزوم اطاعت از رهبر الهی، هجرت، جهاد در راه خدا و... است. و از آنجا که سی و پنج آیه ی اوّل این سوره، پیرامون مسائل خانوادگی است، به سوره ی نساء (زنان) نام گذاری شده است.
پیامها و نکات برخی از آیات جزء چهارم قرآن کریم :
سوره نساء آیه 26
(26) یُرِیدُ اللَّهُ لِیُبَیِّنَ لَکُمْ وَیَهْدِیَکُمْ سُنَنَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَیَتُوبَ عَلَیْکُمْ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ
خداوند می خواهد (با این قوانین، راه سعادت را) برای شما آشکار سازد و شما را به سنّت های (خوب) پیشینیانتان راهنمایی کند و شما را (با بیان احکام) از گناه پاک سازد و خداوند، دانا و حکیم است.
پیام ها:
1- سنّت خداوند، هدایت، بیان و ابلاغ است. (لیبین لکم و یهدیکم)
2- از سنّت های خوب گذشتگان باید تبعیّت و تقلید کرد. (سنن الّذین من قبلکم)
3- احکام و مقرّرات اسلام درباره ی ازدواج، همانند احکام سایر ادیان آسمانی گذشته است. (سنن الّذین من قبلکم)
4- خداوند، لطف خویش را به انسان برمی گرداند. (یتوب علیکم)
5 - موارد مجاز یا ممنوع ازدواج، براساس علم وحکمت ومصلحت است. (واللّه علیم حکیم)
پیامها و نکات برخی از آیات جزء چهارم قرآن کریم :
سوره نساء آیه 29
(29) یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَأْکُلُواْ أَمْوَ لَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبَطِلِ إِلَّآ أَنْ تَکُونَ تِجَرَةً عَنْ تَرَاضٍ مِّنْکُمْ وَلَا تَقْتُلُواْ أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کَانَ بِکُمْ رَحِیماً
ای کسانی که ایمان آورده اید! اموال یکدیگر را در میان خود به باطل نخورید، مگر اینکه تجارتی با رضایت یکدیگر باشد. و خود (و یکدیگر) را نکشید، همانا خداوند نسبت به شما همواره مهربان بوده است.پیام ها:
1- مالکیّت فردی محترم است و تصرّف در اموال دیگران، جز از راه معاملات صحیح و بر اساس رضایت، حرام است. (لاتأکلوا... الا... تجارة عن تراض)
2- جامعه، دارای روح واحد و سرنوشت مشترک است. اموال دیگران را همچون اموال خودتان محترم بدانید. (اموالکم بینکم)
3- هر نوع تصرّفی که بر مبنای «حقّ» نباشد، ممنوع است. (لاتأکلوا... بالباطل)
4- داد و ستدها باید با رضایت طرفین باشد، نه با اجبار واکراه. (عن تراض منکم)
5 - جان انسان محترم است، لذا خودکشی ویا دیگرکشی حرام است. (لاتقتلوا انفسکم)
6- احکام و مقرّرات اسلام پرتوی از رحمت خداوند است. (کان بکم رحیماً)