ماهيت و حقيقت مرگ چيست؟ امرى عدمى است يا مخلوق؟
🔺غالباً تصور مى شود مرگ امرى عدمى و به معناى فنا است، ولى اين برداشت هرگز با آن چه در قرآن مجيد آمده و دلايل عقلى به آن رهنمون مى شود موافق نيست.
🔺مرگ،از نظر قرآن امرى وجودى است،يك انتقال و عبور از جهانى به جهان ديگر است و لذا در بسيارى از آيات قرآن، از«مرگ» تعبير به «توفى» شده كه به معناى بازگرفتن و دريافت روح به وسيله فرشتگان است. در بعضى آيات، مرگ، صريحاً مخلوق خدا شمرده شده است: «الَّذِى خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَيَوة»(1)،كسى كه مرگ و زندگى را خلق كرد.
🔺در روايات اسلامى تعبيرهاى مختلفى درباره حقيقت مرگ آمده است: امام جواد(عليه السلام) مى فرمايد: هُوَ النَّومُ الَّذى يَأْتيكُمْ كُلَّ لَيْلَة اِلاّ اَنَّهُ طَويلٌ مُدَّتُهُ، لا يَنْتَبِهُ مِنه اِلاّ يَوْمَ القِيامَةِ(2)؛ مرگ همان خوابى است كه هر شب به سراغ شما مى آيد، جز اين كه مدتش طولانى است و انسان از آن بيدار نمى شود تا روز قيامت!
🔺از اين كه در مباحث مربوط به برزخ آمده كه حالت اشخاص در برزخ متفاوت است، مى فهميم كه مرگ فنا و نابودى نيست.(3)
📚پي نوشتها:
1.سوره ملك، آيه 2.
2. بحار الانوار، ج 6، ص 155.
3. ر.ك: تفسير نمونه، ج 22، ص 261ـ264.
─┅═ঊঈا🍃@dobare_zendegi 🍃اঊঈ═┅─
آيا خيرات و صدقات افراد، تأثيري بر وضعيت ميّت در قبر دارد؟
♻️بلي، آن چه كه مسلم است انسان بعد از مرگ دستش از عمل كوتاه مي شود و با اعمالي كه از پيش فرستاده چه نيك و چه بد مأنوس و همدم است.
♻️ولي با توجه به روايات متعدّدي كه از معصومين نقل شده است در مي يابيم كه اعمال نيكي كه به نيّت مرده انجام مي گيرد سبب نجات و رهايي او از عذاب ها و فشارهاي قبر است و حتي سبب رهايي او از عذاب آخرت مي شود. و بالاتر اينكه خود مردگان از فرزندان و خويشان خود انتظار دارند كه به فكر آنها بوده و برايشان صدقات و خيراتي بدهند.
♻️چنانچه ازكتاب لبّ اللباب قطب راوندي مروي است كه مردگان در هر شب جمعه مي آيند و فرياد مي كنند اي اهل من، اي فرزندان من، اي خويشان من، به ما مهرباني كنيد، ما را به خاطر بياوريد، ما را فراموش نكنيد، بر ما و غربت ما رحم كنيد، بدرستي كه ما در زندان تنگي و اندوه و زاري و غم و سختي هستيم به ما رحم كنيد و بخل نكنيد به دعا و صدقه و شايد خدا به ما رحم كند. (1)
♻️و در جامع الاخبار نيز از پيامبر اكرم (ص) نقل شده كه فرمودند: براي مردگان خود هديه بفرستيد، پس گفتند هديه مرده ها چيست؟ حضرت فرمود: صدقه و دعا و افزودند: ارواح مؤمنين هر جمعه به آسمان دنيا، مقابل خانه هاي خود مي آيند و با گريه فرياد مي كنند اي پدر، مادر و خويشان و اهل من بر ما مهرباني كنيد خدا شما را رحمت كند آن چه در دست ما بود عذاب و حساب آن براي ماست و نفعش براي غير ما مي باشد.
♻️پس به يك درهمي يا قرص ناني يا جامه اي به ما مهرباني كنيد كه خداوند شما را از جامه ي بهشت مي پوشاند. آنگاه رسول خدا گريستند. بحدّي كه قدرت بر سخن گفتن نداشتند. (2)
♻️و روايت ديگري از حضرت فاطمه زهرا (س) كه در وصيّت خود به حضرت علي (ع) فرمودند: چون من وفات كردم شما مرا غسل بده و تجهيز كن و بر من نمازگزار و مرا داخل در قبر كن و در لحد بسپار و خاك بر روي من بريز و نزد من بنشين و در مقابل صورتم قرآن و دعاي بسيار بخوان، زيرا كه آن ساعت، ساعتي است كه مرده محتاج به انس گرفتن با زنده است. (3)
♻️و سيد بن طاووس (ره) از حضرت رسول (ص) روايت كرده كه فرمود: بر ميّت ساعتي سخت تر از شب اول قبر نمي گذرد پس مردگان خود را بر صدقه رحم كنيد و اگر صدقه نيافتيد، نماز گذاريد. به اين نحو: دو ركعت نماز كه در ركعت اول حمد و دو مرتبه «توحيد» و ركعت دوم حمد و ده مرتبه «تكاثر» و در بعد از نماز بگويد «الّلهم صلّ عَلي مُحمد و آل محمد وابعَث ثَوابَها الي قَبر ذلكَ الميّت فلان بن فلان»، «پس خداوند در همان ساعت هزار ملك به سوي قبر او مي فرستد تا او را از تنگي قبر نجات دهند. (4)
پي نوشتها:
1. سفينة البحار، ج 2، ص 556.
2. جامع الاخبار، ص 197.
3. مستدرك الوسايل، ج1، ص 148- باب 79، حديث 8.
4. سفينة البحار، ج 2، ص 47.
─┅═ঊঈا🍃@dobare_zendegi 🍃اঊঈ═┅─
تفاوت موت، فوت و وفات را بيان كنيد؟
🔴براى دانستن فرق سه واژه «موت، فوت و وفات» كافى است كه معانى استفاده شده آنها را در قرآن بدانيم و با هم مقايسه كنيم:
🔴فوت به دو معنا در قرآن به كاررفته است:
الف- از دست دادن: «لِّكَيْلاَ تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُم» (1). اين را بدانيد تا بر آن چه از دست شما رفته اند اندوهگين نشويد.
🔴ب- به معناى اختلاف و اضطراب: «الَّذِى خَلَقَ سَبْعَ سَمَـوَات طِبَاقًا مَّا تَرَى فِى خَلْقِ الرَّحْمَـنِ مِن تَفَـوُت فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَىمِن فُطُور»(2).همان كه هفت آسمان را طبقه طبقه بيافريد.در آفرينش آن(خداى ) بخشايشگر هيچ گونه اختلاف (و تفاوتى) نمى بينى. باز بنگر، آيا خلل (و نقصانى) مى بينى؟
وفات و توفى هم به معناى گرفتن تمامى يك چيز به كار رفته است(3)
موت در معانى گوناگونى در قرآن آمده است:
🔴الف) در مقابل قوه ناميه موجود در انسان، حيوانات و نباتات(4)
ب) از بين رفتن قوه احساس (5)
ج) از بين رفتن قوه عاقله (جهل) (6)
د) براى تشبيه هر امرى كه زندگى را تيره كند (موت در اين معنا غير حقيقى است و به صورت مجاز به خاطر شباهت، به مرگ حقيقى اطلاق مى شود)(7)
هـ) به معناى خواب(8)
و) در مقابل حيات و از بين رفتن قوه حيوانى و جدايى روح از بدن.(9)
📚پي نوشتها:
1. سوره حديد، آيه 23.
2. سوره ملك، آيه 3؛ ر.ك: فيروز آبادى، بصاير ذوى التمييز فى الطائف الكتاب العزيز، ص 217.
3. سوره سجده، آيه 11 و...؛ الميزان، ذيل آيه.
4. سوره فرقان، آيه 49.
5. سوره مريم، آيه 66.
6. سوره انعام، آيه 122.
7. سوره آل عمران، آيه 119.
8. سوره زمر، آيه 42.
9. سوره آل عمران، آيه 185؛ سوره زمر، آيه 30؛ ر.ك: فيروز آبادى، بصاير، همان، ص 338ـ536.
─┅═ঊঈا🍃@dobare_zendegi 🍃اঊঈ═┅─
تناسخ يا عود ارواح به چه معنى است؟ آيا تناسخ در اسلام صحيح است؟
🌳تناسخ اصطلاحي است در علم كلام و فلسفه و عرفان، به معناي انتقال روح از جسمي به جسم ديگر. در لغت از ريشة نَسَخَ به معناي برداشتن چيزي و گذاشتن چيزي ديگر به جاي آن يا تغيير دادن چيزي به چيز ديگر است (1)
🌳عقيده مندان به تناسخ چنين مى پندارند كه: انسان بعد از مرگ بار ديگر به همين زندگى باز مى گردد منتها او در جسم ديگر (و نطفه ديگر) حلول كرده و زندگى مجددى را در همين دنيا آغاز مى كند، و اين مسأله ممكن است بارها تكرار شود، اين زندگى تكرارى در اين جهان را «تناسخ» يا «عود ارواح» مى نامند كه از نظر تعاليم اسلام امرى مردود و باطل است.(2)
🌳امام صادق (ع) راجع به اهل تناسخ مي فرمايد: «اينان پنداشته اند كه نه بهشت و نه جهنمي است و نه برانگيختن و زنده شدن است، قيامت در نظر آنان عبارت از اين است كه روح از قالبي بيرون رود و در قالب ديگري وارد شود. اگر در قالب اول نيكوكار بوده بازگشتن در قالبي برتر و نيكوتر، در عالي ترين درجه دنيا خواهد بود،
🌳اما اگر بدكار يا نادان بود، در پيكر بعضي از چهار پايان زحمتكش و باربر كه حياتشان با رنج و زحمت طي مي شود، مستقر مي گردد يا در بدن پرندگان كوچك و بد قيافه اي كه شب ها پرواز مي كنند و به گورستان ها علاقه و انس دارند جاي مي گيرد».(3)
🌳همچنين بايد توجه داشت كه مسئله تناسخ و بازگشت ارواح به دنيا نه فقط مخالف مكتب پيامبران الاهي و موجب كفر به خدا و نفي معاد و انكار ثواب و عذاب عالم آخرت است، بلكه از نظر علمي نيز دانشمندان و فلاسفه آن را مطرود و مردود شناخته و دلايلي بر ابطال آن آورده اند.
📚پی نوشتها:
1. رك: ابن فارس، معجم مقاييس اللغة، ذيل ماده نسخ
2. تفسير نمونه، ج 1، ص 204
3. احتجاج طبرسي، ج 2، ص 89.
─┅═ঊঈا🍃@dobare_zendegi 🍃اঊঈ═┅─
بعد از بهشت چه چيزي در انتظار انسان هست؟
🌺در اين باره باره بايد توجه داشت هرچند شايد نتوان براي کم و کيف آن زندگي جاودان بر اساس تصورات دنيايي توضيح روشن و دقيقي داد و چگونگي حيات و زندگي در آخرت به صورت کامل و واضح براي ما روشن نيست.
🌺اما اصل حيات بهشتي با همه شکوه و زيبايي ها و تنوع آن همواره ادامه خواهد داشت و به پايان نخواهد رسيد ، اما در مورد احتمال تکراري و ملالت بار شدن اين زندگي و لذت ها بايد گفت:
🌺در بهشت هم انسان مي تواند با افزودن به درجات معرفت و شناخت خود مراتب بالاتري از قابليت هاي انساني را براي خود رقم بزند و به کمالات بيش تري دست يابد. شوق رسيدن به مراتب بالاتر و بهره هاي روجي و معنوي همراه آن خود بالاترين انگيزه و هدف براي انسان بهشتي است .
🌺هرچند بر فرض که زندگي بهشتيان تنها لذت محض و بهره هاي التذاذي از حيات ابدي بهشت باشد ، در آن عالم نيز هر لحظه و آن، چيز تازه اي تحقق مي يابد. خلقت تداوم يافته و هر لحظه چيزي نو پديد مي يابد. نوعي حيات ناشناخته در همه موجودات وجود دارد که شوق و ميلي جديد را آن به آن تجديد مي سازد؛ تصور هر نوع ملالت و يکنواختي ناشي از زندگي ما در عالم دنياست که غرق در محدوديت ها و کاستي است.
🌺همه لذت ها در آن جا از خلوص تمام برخوردار است. به علاوه ظرفيت ما در درک آن ها مانند دنيا نيست . در واقع همان احساس ميل به غذاي لذيذ که پس از مدتي در همان انسان سير بي ميل به غذا دوباره شکل مي گيرد، در بهشتيان بدون فاصله محقق مي شود. تفاوت مهم بين نعمت ها و انسان هاي بهشتي و دنيايي است .
🌺 نعمت هاي بهشت همواره جسماني نيستند. بلکه در بسياري از موارد روحاني خالص يا مخلوطي از نعمت جسماني و روحاني اند که در آن ها محدوديت هاي مادي و جسماني وجود ندارد؛ آيا در عشق يک عالم بزرگ به مطالعه و تحقيق و لذت روحي که از آن مي برد، تکرار و يکنواختي معنا پيدا مي کند؟ مسلما نعمت هاي عظيم روحي بهشتيان هزاران بار از اين نمونه ها فراتر است.
🌺حتي در مورد نعمات جسماني و حسي بهشت نيز همين اصل برقرار است. زيرا از آن جا که ذات و صفات خدا بي نهايت است، بدون شک جلوه هاي او نيز بي پايان است. هر روز لطف و عنايت تازه اي و هر دم رحمت جديدي از آن خزانه غيب به بهشتيان مي رسد، به گونهاي که اصلاً تکراري در آن نيست.
🌺امام صادق (ع) فرمود: «خداوند بهشتى آفريده که هيچ چشمى نديده و هيچ مخلوقى از آن آگاه نيست. خداوند هر صبحگاه آن را مى گشايد و مى گويد: بوى خوشت را افزون کن و نسيمت را بيفزا». (1) بنا بر اين براي بهشتيان هيچ گونه ملال و دلزدگي از بهشت و نعماتش معني و مفهوم ندارد.
🌺«براي اهل بهشت سفره هايي مي گسترانند که بر آن، آنچه مورد علاقه آن هاست، قرار داده مي شود. طعام هايي که از آن لذيذتر و معطر تر نيست». (2)
🌺در بهشت نوعي تکامل وجود دارد، در همه چيز حتي در خود بهشتيان. هر تکاملي جلوه جديدي از زيبايي هاي همان منظر واحد را به انسان مي نماياند، چه رسد به اينکه همان منظر نيز در حال تکامل است.
🌺واقعيت بهشت و نعمت هاي آن برتر از درک ما بوده، مقايسه آن با دنياي مادي به اين اشکال ها منتهي مي شود، اما از مجموع اين امور اين حقيقت متجلي مي گردد که نوعي تکامل و التذاذ هميشگي و غير قابل تصور و انقطاع در زندگي ابدي بهشتيان جريان دارد. تصور ابديت همين نعمت و کمال روزافزون خود يکي از بزرگ ترين لذت هاي بهشتيان است که يقين دارند اين حقيقت بي بديل هيچ گاه از آن ها سلب نخواهد شد.
📚پي نوشت ها:
1. بحرانى سيد هاشم، البرهان فى تفسير القرآن ، بنياد بعثت ، تهران، 1416 ه ق ، ج4 ،ص 394 .
2. علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بيروت ، 1404 ه ق ، ج8،ص199.
─┅═ঊঈا🍃@dobare_zendegi 🍃اঊঈ═┅─