فقه نظام ساز
عکس از همت
https://www.skyroom.online/ch/m.faghih64/din-qanoon
برای شرکت در جلسه وارد شوید
هدایت شده از محسن قنبریان
🏘 مشروعیت مُسکنِ تعدیل قیمت حقوقی_قضائی برای اجاره بهاء مَسکن ۱
#متن_تخصصی
#بخش_اول
❓سؤال اصلی این است:
سوء استفاده از ناچاری مردم به مسکن، مجاز است به افزایش نامتعارف اجاره بهاء بیانجامد؟! اگر قیمت های نامتعارف موجب حرج مستاجرین باشد، آن مازادِ قیمت، آیا شرعاً مجاز است و صاحب ملک مالک آن می شود؟!
❗️پاسخ اجمالی:
مشهور فقهاء قیمت بیشتر از ثمن المثل در معاملات با مضطرین را مخلّ به رضایت او نمی دانند و حکم به جواز می کنند؛ اما در بین قدماء شیخ طوسی و از متاخرین #امام_خمینی چنین حکمی را بشکل مطلق قبول ندارند. امام خمینی در معامله با مضطر، افزایش قیمت را فقط تا مبلغی که موجب حرج(تنگی و سختی زیاد) نباشد، مشروع می داند و بدون حکم به بطلان معامله، قیمت مازاد از ثمن المثل را قابل پیگرد و استرداد می داند.
ادامه را در بخش دوم بخوانید 👇
☑️ @m_ghanbarian
هدایت شده از محسن قنبریان
🏘 مشروعیت مُسکنِ تعدیل قیمت حقوقی_قضائی برای اجاره بهاء مَسکن ۱
#متن_تخصصی
#بخش_دوم
✔️توضیح مطلب:
1⃣ فرق اکراه و اضطرار:
• اکراه جایی است که تهدید و فشار بیرونی برای انجام معامله در کار باشد. اما اضطرار، شرائط و اقتضائات اقتصادی، اجتماعی و... در بین است که فرد را ناچار به پذیرش یا انجام معامله می کند.
به تصریح شیخ انصاری، اضطرار از عمل مستقیم کسی ناشی نشده است بلکه معلول عواملی مثل گرسنگی و تشنگی و بیماری و...است.۲
• مشهور فقهاء معامله اکراهی (که بدون رضایت واقعی است) را باطل می دانند اما معامله با مضطر را باطل نمی دانند.
- برای مثال کسی که برای درمان فرزندش ناچار میشود با رضایت خود ماشین اش را بفروشد مثل کسی که به زورِ بیگانه ای وادار به فروش است نیست. صحیح بودن معامله اولی، لطف به اوست اما در دومی لطف به وادار کننده است. از اینجاست که ادله امتنانی مثل حدیث رفع، اولی را نمی گیرد اما دومی را می گیرد و بر اساسش حکم به بطلان معامله اکراهی میشود.
2⃣ سوء استفاده از ناچاری برای افزایش یا کاهش قیمت!
• مساله ای که در معامله با مضطرین ممکن است اتفاق بیافتد، سوء استفاده از اضطرار اوست.
بدین نحو که از شرایط ناچاری و اضطرار او نه برای اصل معامله بلکه برای افزایش یا کاهش قیمت، سود برده شود!
سید یزدی اینرا از اقسام اضطرار شمرده: موردی که شخص، دیگری را وادار به پرداخت مبلغ پولی می کند و برای شخص مزبور چاره ای جز فروش زمین یا خانه اش وجود ندارد. در چنین صورتی وادار کردن دیگری به خاطر پرداخت مبلغ مزبور است نه اصل معامله!۳
• در چنین مساله ای باز مشهور فقهاء قیمت نامتعارف را مخلّ به رضایت نهایی مضطر و شرایط دیگر صحت معامله نمی دانند. اما شیخ طوسی از قدماء و امام خمینی از متاخرین در چنین مساله ای نظر دیگری دارند.
- شیخ طوسی در فرضی که مالک از اضطرار مشتری سوء استفاده و کالا را بیش از ثمن المثل بفروشد و مشتری هم ناچاراً رضایت داده، بهاء درخواستی را بپردازد، به سمت صحت معامله مایل شده، اما مبلغ بیش از ثمن المثل را قابل پرداخت نمی داند؛ چون در این مقدارِ مازاد، مضطر بوده و در حکم آن است که به پرداخت بیش از ثمن المثل، اکراه شده است! ۴
فقهاء بعد از ایشان با این نظر او مخالفت کرده و رضایت مضطر را کافی و قیمت بیشتر را هم با اختیار مالک و سلطه بر اموال توجیه کرده اند!
- امام خمینی از طریق دیگری، نتیجه شیخ طوسی را گرفته است.
به نظر ایشان قیمت مازاد از متعارف تا جایی درست است که به حرجِ مضطر نیانجامد (ان لم ینته الی الحرج و الا فلیس له)۵
تمسک امام به قاعده لاحرج این ظرافت را دارد که مضطر ملحق به مُکره (چنانچه شیخ طوسی کرد) نمی کند، تا اشکالات منتقدین شیخ طوسی بر او جاری باشد. بلکه قاعده لاحرج بعنوان یک حکم ثانوی، حاکم بر قاعده اولی سلطنت(الناس مسلطون علی اموالهم) شده و مازاد قیمتی که به عسر و حرج مضطر انجامیده را منع می کند.
یعنی معامله در حد همان قیمت متعارف صحیح است و مازادِ نامتعارف به ملک طرف مقابل در نیامده و ضامن برگرداندن است. بالتبع پیگرد و استرداد از طریق محاکم قضایی و...هم درست است.
3⃣ تطبیق در اجاره های نجومی این روزها:
• به حسب نمودار پیوست جاهایی که تورم اجاره (خط آبی) از تورم عمومی (خط قرمز) بالاتر زده(مثل ماههای گذشته)، نوعاً با قیمت نامتعارف اجاره مسکن مواجه ایم. یعنی بیش از نرخ تورم، بر اجاره ها افزوده شده است! که گزارش های میدانی هم همین را نشان می دهد.
• قریب ۳۲میلیون مستاجر در شرائط اضطرار، حاضر میشوند بین ۴۰ تا ۶۰٪ درآمد خانواده را برای مسکن هزینه کنند.
رشد ۳۰۰درصدی اجاره در سه سال اخیر و بخصوص ماههای اخیر۶ حاکی از سوء استفاده مالکین از اضطرار مستاجرین با قیمت های بیشتر از ثمن المثل دارد.
• براین اساس به فرض اینکه رشد ۲۵ درصدی اعلام شده، کارشناسیِ درست و مطابق با رشد تورم و ثمن المثل واقعی باشد، بیشتر از آن، مازاد بر ثمن المثل و نامتعارف است. شرعاً گرفتن آن موجب ضمان مالکان است و استردادش با شکایت مستاجر قابل انجام است.
• مالکانی که خود بخاطر مستاجری ناچار به چنین قیمت هایی هستند نیز با این تعدیل قیمتی از ناچاری در می آیند و قیمت متعادل را از مستاجر اخذ و به مالک خود هم قیمت متعادل پرداخت می نمایند.
.....................................
۱. این راه را مُسکن می دانم راه اصولی تر: https://eitaa.com/m_ghanbarian/3183
آزاد سازی قیمت ها و سیاستهای بازاریِ مسکن در دولتها و همزمان کنترل پلیسی بازار را هم تهافت و تضاد سیاستهای حکمرانی می دانم!
۲. رک: المکاسب ج۳ص۳۱۸
۳. ر.ک:حاشیه بر المکاسب ج۲ ص۴۲
۴.ر.ک: المبسوط ج۶ص۲۸۶
۵.تحریر الوسیله ص۶۴۱ مساله۳۶
۶. به حسب نقل اتحادیه مشاوران املاک/ روزنامه فرهیختگان
📝 محسن قنبریان ۱۴۰۱/۳/۳۰
☑️ @m_ghanbarian
📌 فقه اداره و سرپرستی جامعه به کدام روایت
🔹یکی از تحولات مهم در دانش فقه توجه به اداره جامعه و مدیریت تحولات اجتماعی است که در دو سده اخیر توسط برخی از فقها و حکمای مسلمان و برخی از نواندیشان و دغدغه مندان اجتماعی و طلاب جوان مطرح شده است.
🔸بخشی از این نظریات در ذیل نظریه ولایت فقيه در فقه و اصول سنتی سامان یافته است اما عمده این اتفاق مهم در درون دانش فقه شکل نگرفت بلکه ریشه در مبانی فلسفی و کلامی و روش شناسی برخی از فقها و حکمای پیش رو و همچنین مطالعات اجتماعی و روزنامه خوانی دغدغه مندان اجتماعی و طلاب جوان پیش از انقلاب دارد که بعدها به ساخت جریانات فکری پرداختند و امروزه در حوزه های علمیه و مجامع انقلابی از طرفدارانی برخوردارند. البته به تدریج اظهارات فلسفی، کلامی و دغدغه های اجتماعی ، رنگ و بوی فقهی به خود گرفت و هر جریانی شواهد و مویداتی از درون فقه و اصول برای پیشنهادات خود دست و پا کرده و نظم علمی بدان بخشیده اند.
🔹 عموم جریانات مدعی #فقه_اداره و #فقه_سرپرستی جامعه در مقام توصیف روبناهای اندیشه و ضرورت موضوع از اشتراکات زیادی برخوردارند و حتی بسیاری از آنها در تجویزهای خود به صورت موقتی (دوره گذار) در چارچوب الگوی حاکم در جمهوری اسلامی سخن می گویند، لکن اختلاف مبنایی و زیرساختی در این زمینه بسیار و مهم است زیرا چند رویکرد متفاوت بلکه متعارض در الگوهای موجود وجود دارد که بدون توجه به مبانی نظری و بنیان‌های فلسفی، کلامی و روش شناسی آنها نمی توان آن نظریه ها و جریانات علمی و اجتماعی برآمده از آنها را به درستی شناخت واز فرصتها و تهدیدهای ممکن آنها گفتگو کرد.
🔸 هرچند برخی از جریانات به دلایلی از دسته بندی های دقیق ابا دارند و همواره سعی دارند که با یک دسته بندی های کلی و سطحی از کنار تمایز و تعارض های فلسفي و کلامی گذر کنند و به شاخ و برگها بپردازند اما ضرورت رویکرد شناسی و تمایزگذاری دقیق میان رویکردها و جریانات در یک محیط کاملا علمی بر کسی پوشیده نیست و نبود آن جز بر حیرت و ابهام علمی نمی افزاید علاوه بر اینکه وجود تعارض ها و تمایزهای رویکردها را به اصل مدعای فقه اداره و مدیریت جامعه و اندیشه متفکران و رهبران اصیل انقلاب اسلامی سرایت می دهد به نحوی که مخاطب نا آشنای به اختلافات جدی در مبانی و بنیان‌های نظریه ها و جریانات چنین احساس می کند که این اختلافات معلول اندیشه و تفکر متفکران انقلاب اسلامی همچون امام خمینی و امام خامنه‌ای است. در حالی که نظریات مختلف با مبانی گاه متعارض هر کدام خود را به گونه ای به مکتب فکری انقلاب و امام منتسب می کنند. راستی آزمایی این انتساب فقط از طریق اشتراک در مبانی نظری و بنیان‌های فلسفی، کلامی و روش شناسی اجتهاد و دانش اصول فقه است نه صرفا استناد به برخی از جملات و کلمات تقطیع شده گویندگان و نویسندگان.
🔹برخی محورهای مهم برای رویکرد شناسی و تمایز گذاری میان جریانات از این قرار است:
۱. نقش عقل، عرف و بنا عقلا در شناخت،
۲. میزان اعتبار علوم تجربی و بهره گیری از آنها در اجتهاد،
۳. ماهیت و قلمرو دین و خطابات شارع،
۴. ماهیت توحید و نقش آن در حیات اجتماعی،
۵. ماهیت انسان و نقش عقل، اراده و فطرت در انسان شناسی،
۶. ماهیت حیات اجتماعی و هستی جامعه و تکامل اجتماعی انسان،
۷. ماهیت و رسالت دانش فقه و رابطه آن با سایر علوم و معارف اسلامی (فلسفه، عرفان و کلام) و با تجربه های علمی بشری.
🔸در مجموع با توجه به مبانی نظری و بنیان‌های فلسفی، کلامی و روش شناسی پنج رویکرد کلان در زمینه فقه اداره و سرپرستی جامعه وجود دارد:
۱. رویکرد فکری امام خمینی، امام خامنه‌ای، آیت الله مطهری، آیت الله بهشتی، آیت الله فاضل لنکرانی، آیت الله مصباح یزدی، آیت الله مهدوی کنی. (فقه حکومتی برای اقامه توحید و ساخت جامعه اسلامی، مهار تجربیات بشر در جهت توحید)
۲. رویکرد فکری آیت الله شهید صدر وشاگردان(فقه التنظیر و فقه نظامات اجتماعی)
۳. رویکرد فکری آیت الله منتظری و آیت الله صانعی، مجمع روحانیون ومجمع مدرسین(تطبیق فقه باتجارب علمی بشر)
۴. رویکرد فکری آیت الله العظمی گلپایگانی و برخی از شاگردان وبرخی ازعلمای جامعه مدرسین همچون آیت الله مومن قمی، آیت الله آذری قمی(فقه مسائل مستحدثه)
۵. رویکرد فکری آیت الله سیستانی و برخی از شاگردان همچون آیت الله سید احمد مددی،(فقه قانونی)
۶. رویکرد فکری آیت الله دکتر صادقی(فقه قرآنی)
۷. رویکرد فکری حجت الاسلام سید منیرالدین شیرازی و دفترفرهنگستان و سایر مجموعه های منتسب(تغییرمنطق حجیت فقه واصول برپایه فلسفه شدن)
۸. رویکرد فکری مکتب تفکیک(بازگشت به فقه حدیثی)
۹. رویکرد فکری احمد فردید، دکترداوری اردکانی وادامه حوزوی و دانشگاهی آنها، (عدم سنخیت فقه باجهان توسعه یافته)
۱۰. رویکرد فکری دانشجویان و طلاب عدالت خواه ومدعیان چپ اسلامی.(بازسازی فقه بامحوریت تساوی اقتصادی)
@hekmat121
هدایت شده از پایگاه خبری علوم انسانی مفتاح
💢 تصویب رشته‌های تخصصی از سوی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه
✅ مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه با ثبت نام تعدادی از رشته های تخصصی سطح 3 و 4 در سال تحصیلی 1401-1402 در قالب *موسسه آموزش عالی حوزوی مشکات موافقت کرد.
🔻 بر این اساس با پذیرش طلاب محترم در رشته های زیر موافقت شد؛
1️⃣ سطح ۳، حوزه دانشی «اخلاق، تربیت و مشاوره»، رشته «اخلاق و تربیت‌اسلامی»
2️⃣ سطح ۳، حوزه دانشی «تبلیغ و ارتباطات»، رشته «مطالعات اسلامی»
3️⃣ سطح ۳، حوزه دانشی«اخلاق، تربیت و مشاوره»، رشته «مشاوره اسلامی»
4️⃣ سطح۴، حوزه دانشی«تبلیغ و ارتباطات»، رشت «مطالعات‌اسلامی»
5️⃣ سطح۴، حوزه دانشی«اخلاق، تربیت و مشاوره»، رشته «تربیت اخلاقی»
6️⃣ سطح۴، حوزه دانشی «فقه و اصول» رشته«فقه و اصول»، گرایش «فقه خانواده»
7️⃣ سطح۴، حوزه دانشی «فقه و اصول»، رشته «فقه و اصول»، گرایش «فقه حکومت»
8️⃣ سطح۴، حوزه دانشی «فقه و اصول»، رشته «فقه و اصول»، گرایش«فقه الاقتصاد»
ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_
#حوزه_علمیه
#گزارش_خبری
#قم
🔳 با #مفتاح_اندیشه همراه باشید
🆔 @meftahandishe_com
♦️عقلانیت اجتماعی انقلاب اسلامی♦️
🔹جریان شناسی عقلانیت اجتماعی ، باید به امتدادهای بینشی یا گرایشی یک اندیشه در سطح ارتباطی یا ساختاری بپردازد.
🔹عقلانیت اجتماعی غیر از اندیشه اجتماعی و دانش اجتماعی است چراکه ناظر بر امتدادهای اندیشه و دانش در واقعیت عینی است.
حجت الاسلام امین اسدپور استاد حوزه و دانشگاه
▫️گزارش جلسه چهارم دوره زمستانه مدرسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی با تدریس حجت الاسلام امین اسدپور با موضوع «چیستی و چرایی عقلانیت اجتماعی»
🔸پیش از ورود به بحث از جریان شناسی عقلانیت اجتماعی، نگاهی اجمالی به مفاهیم اندیشه اجتماعی، دانش اجتماعی، جریان شناسی و عقلانیت اجتماعی به تبیین مسأله کمک قابل توجهی خواهد کرد.
🔸از دیر باز انسان ها در تدبیر اعمال خود، خانواده و مدنیت بوده اند و ثمره اندیشه های اجتماعی بخشی از افراد نوع بشر ، شکل گیری دانش های اجتماعی به صورت مجموعه مسائل مدون است. اما زمانی که سخن از جریان شناسی در میان است بحث از اندیشه یا دانشی است که در جامعه بشری به میزان متنابهی اثر گذار بوده است.
🔸جریان شناسی در صورتی که به امتدادهای بینشی یا گرایشی یک اندیشه در سطح ارتباطی یا ساختاری پرداخت کند، بدان اطلاق جریان شناسی عقلانیت اجتماعی خواهد شد. پس عقلانیت اجتماعی غیر از اندیشه اجتماعی و دانش اجتماعی است چراکه ناظر بر امتدادهای اندیشه و دانش در واقعیت عینی است و البته غیر از جریان شناسی دانش و اندیشه، چراکه ناظر به سطح ساختاری و ارتباطی است نه هر اثر اجتماعی.
🔸نقطه آغاز جریان شناسی عقلانیت در ایران معاصر را باید عصر صفوی قرار داد چراکه از صفوی تاکنون مسائل کلان جامعه ایران و پاسخ های ارائه شده در روح خود وحدت دارند.
🔸جریان‌های عقلانیت اجتماعی ایران را در پیش و پس از ورود مهمان ناخوانده مدرنیته می‌توان پیگیری کرد.
🔸در عصر صفوی و پیش از ورود مدرنیته، سه نوع عقلانیت کنشی و ساختاری داریم. به بیان دیگر ایران از سه نوع عقلانیت در سطح ارتباطات بین فردی و صورت بندی ساختارهای فرهنگی، سیاسی، اقتصادی متاثر بوده است:
1️⃣ عقلانیت اصولی-فقهی
در اینجا دو گونه متفاوت وجود دارد که بیشتر از اختلافات بینشی در بسترهای اجتماعی گرایش ساز ریشه دارد، چه اینکه محقق کرکی و مقدس اردبیلی هر دو متأثر از مکتب حله بودند ولی یکی در ایران و دیگری در نجف.
2️⃣ عقلانیت اخباری
با مولفه های عقل ستیزی، علم ستیزی و خبر محوری شناخته میشود. جریان اخباری گری اگرچه در نجف ظهور کرد ولی در بدنه ایران نمو پیدا کرد که اکثریت آن زمان اهل سنت و اقلیت حداکثری آن شیعیان اسماعیلی دور از اجتهاد بودند.
3️⃣ عقلانیت صوفیه
مولفه اصلیش دوری از اجتماع و البته این مولفه شاخصه اصلی تصوف قرن ۹ است چرا که در قرن ۶_۸ صوفیه وجه عمل‌گرای جریان عرفانی و یک تفکر مبارز و انقلابی به شمار می آمد.
🔸در ایام پایانی عصر صفوی با ورود میسیونرهای مسیحی و افزایش تجارت و مستقر شدن کمپانی ها و باز شدن سفارت خانه ها، جریان منورالفکری به ایران رسید و اولین نوع از عقلانیت آن‌را در دارالفنون می‌توان مشاهده کرد.
🔸عقلانیت مدرن در دو گونه بروکراتیک و تکنوکرات در ایران رشد کرد. دو منطق کنش‌گری که در یکی روح سازمانی تجسم یافته بود و دیگری با منطق پیچ و مهره ای فیزیک جان می‌گرفت.
🔸همان طور که اندیشه چپ در اروپا ظاهر شد در ایران نیز بعد از پهلوی اول و سرخوردگی منور الفکرهایی چون فروغی و تقی زاده متاخر که به سمت ایرانگرایی و باستان گرایی سوق داده می شدند، اندیشه های انتقادی و چپ و عقلانیت سوسیالیستی جان گرفت. عقلانیتی که به دنبال جامعه بی طبقه اشتراکی حرکت می‌کرد و در نهایت در دولت مصدق تجلی پیدا کرد.
🔸در میان نزاع دو عقلانیت منور الفکری و روشنفکری از همان دهه ۲۰، عقلانیت اجتماعی اسلامی به عنوان راه سوم در حال تولد بود و در کنش افرادی چون نواب و شاه آبادی نمود داشت و در نهایت در عقلانیت انقلاب اسلامی متعین گشت.اموری چون قرآن گرایی، عقل گرایی، مبارزه با علم ستیزی و علم زدگی و...
🔸ریشه این عقلانیت و چهره ابتدایی آن در کنش های سید جمال الدین اسد آبادی محقق شد و مرحوم امام با عبور از نخبه گرایی سید جمال و حرکت به سمت عموم مردم بدان ارتقا داد.
🔸دوران پسا انقلاب با عقلانیت های چپ در دهه ۶۰ آغاز، به تکنوکرات های اقتصاد محور و بعد بروکرات های اعتدالی آخرین نسخه عقلانیت های رقیب در دوران پسا انقلاب بودند، ولی ایده اصلی انقلاب -که همان جامعه سازی فراتر از تقابل با مدرنیته بود- در حاشیه قرار گرفت و نه در ساحت فرهنگ و نه در ساحت سیاست و اقتصاد در سطوح اجتماعی و حاکمیتی مورد توجه قرار نگرفت.
♦️گفتمان تمدنی سربازان ولایت خلیج همیشه فارس♦️
@OlomEnsaniEslami
✅ بررسی جایگاه تعلیمات دینی در اسلامی سازی علوم انسانی در گفت‌وگو با پروفسور محمد لگنهاوزن در گفت‌وگویی
💢 آیت الله مصباح هیچ وقت نمی‌گفت که مردم نباید فروید را بخوانند و این علم را کنار بگذارند، می‌خواست بگوید که ما باید چیزی مطرح بکنیم به عنوان روان شناسی اسلامی که مردم بدانند که یک بدیلی هم هست.
💢 در علوم انسانی بیشتر ارزش‌ها نقش دارند. ارزش‌ها در دیدگاه علامه مصباح نیز همه برمی‌گردد به غایتی که ما در رسیدن به کمالات داریم، پس اگر ما می‌خواهیم در جامعه قانون وضع کنیم باید بگونه‌ای باشد که بتواند شهروندان را به کمالات برساند.
💢 وقتی ما از مبانی علوم انسانی اسلامی سخن می‌گوئیم و از دیدگاه‌های علامه مصباح صحبت می‌کنیم باید پشت این تلاش‌های علمی که هست یک هماهنگی باشد تا بتوان راهی برای اسلامی سازی علوم باز کرد.
💢 متأسفانه در ایران و به طور کلی در نظام آموزشی وقتی که دانشجو درس را شروع می‌کند، حتماً آن رشته را به پایان می‌رساند. خیلی کم هستند افرادی که وسط راه اساتید به آنها بگویند که شما نمی‌توانید و باید یک رشته دیگری انتخاب کنید. در رشته‌های علوم طبیعی بیشتر سخت گیر هستند، ولی در رشته‌های دینی و علوم انسانی و فلسفی و این نوع چیزها یک کمی شل هست و بهترین دانشجویان در ایران معمولاً به رشته‌های دیگری می‌روند و این خوب نیست.
📝 متن کامل: http://ihkn.ir/?p=28920
ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_
#مبانی_علوم_انسانی_اسلامی
#گفتگو
#قم
🔳 با #مفتاح_اندیشه همراه باشید
🆔 @meftahandishe_com