🔹 در سوی دیگر، گروهی قلمرو دین را محدود به اخلاق فردی و عبادات دانسته‌اند و مسائل اجتماعی و سیاسی را خارج از گستره آن تلقی کرده‌اند. محمدهادی معرفت، فقیه و مفسر قرآن، در پاسخ به سؤالی که در سال ۱۳۷۳ در فصلنامه نقد و نظر انتشار یافت، برساختن نظام معیشتی و اقتصادی را موکول‌شده به مردم دانست و بر آن بود که شریعت، حتی تدوین اصل مقررات و قوانین را هم به خود آنها واگذار کرده، گرچه در این باره مرزهایی را نیز ترسیم کرده است که نباید به کسی ظلم شود. 🔸 در نظرگاهی دیگر، عبدالحسین خسروپناه که در این موضوع نگارش دو اثر «گستره شریعت» و «قلمرو دین» را در کارنامه خود دارد، برخلاف رویکرد یکپارچه حداکثری و حداقلیِ بسیاری از صاحبنظران، بر آن است که دین اسلام در پاره‌ای از عرصه‌ها تمام‌عیار وارد می‌شود و به تمام پرسش‌ها پاسخ می‌دهد، اما در برخی دیگر از عرصه‌ها اظهارنظر مستقیمی ندارد. 🔹 در نگاهی دیگر افرادی همچون سید محمدجواد علوی بروجردی نیز با تعابیری همانند «اقتصاد اسلامی» به مخالفت برخاسته‌اند و اقتصاد اسلامی را اقتصاد عُقَلایی خوانده و احکام تأسیسی اسلام درباره امور اقتصادی را محدود به بیست موضوع دانسته‌اند. علوی بروجردی در عین حال با استناد به روایاتی مبنی بر منع تعیین نرخ، اقتصاد عقلایی را اقتصاد آزاد دانسته است، نه اقتصاد کمونیستی. او همچنین با نگاهی تاریخی و با اشاره به نظریات سید محمدباقر صدر در باب اقتصاد اسلامی، مدعی شده است که در برهه‌ای از تاریخ معاصر، مواجهه با کمونیست‌ها و مجاهدین خلق موجب آن شد که سخنانی تندتر از آنها به نام اسلام طرح شود. 🔸 از منظری دیگر ابوالقاسم علیدوست، از فقیهان معاصر که به دنبال توسعه گستره اصول فقه و توجه بیشتر به مباحثی از جمله گستره شریعت، شؤون معصوم و موضوع مصلحت و عرف در اصول فقه است، بحث و چالش درباره‌ گستره شریعت را با نگاهی تاریخی، موضوعی ۱۵۰ ساله می‌داند. علیدوست خود به اندیشه اعتدالی باور دارد و معتقد است که بر این اساس، عدم مخالفت با شریعت، برای پذیرش عرف‌ها و قوانین موضوعه بشری کافی است و بنابر این رویکرد، دلیلی وجود ندارد که هر حرکت و فعل و انفعال اختیاری، حکمی شرعی داشته باشد. با این حال او گستره‌‌ شریعت را محدود به اخلاق و عبادات نمی‌داند و با رویکرد حداقلی در این مسئله مخالفت می‌کند. 🔹 ابوالقاسم علیدوست گستره‌ رسالت پیامبر را گسترده‌تر از حوزه‌ اخلاق برشمرده و حدیث انّي بعثتُ لاُتَمِّمَ مكارم الاخلاق را در کنار نصوص و آیات دیگر و سیره‌ پیامبر قابل تفسیر می‌داند. به باور علیدوست هم عقل و هم نصّ ساحت‌های بسیاری برای رسالت پیامبر قائل است و عدم وجود روایت‌هایی صریح درباره‌ اقتصاد را مانع از مسئولیت و رسالت پیامبر در آن حوزه‌ها نمی‌داند. 🔸 علیدوست به دو رویکرد اتمیک و تمدنی در برابر نظام تشریعی نیز اشاره می‌کند. رویکرد اتمیک مدعی است شریعت نظام‌مند نیست و پیامبر نیز به دنبال ایجاد نظام تشریعی نبوده‌اند؛ بلکه تنها با استنباط‌ گزاره‌های متعدد از احکام فقه، نظام شریعت در نهایت حاصل خواهد شد. در برابر، رویکرد تمدنی به دنبال ایجاد و تحقق نظام است. در این نگاه پیامبر دنبال تمدن‌سازی بوده و از این رو با استنباط‌های فقیه، حاکمیت هم باید به دنبال تحقق آن در قانون‌گذاری و سایر عرصه‌ها باشد. 🔹 در همین زمینه، علوی بروجردی اقتصاد اسلامی را یک شوخی دانسته و پیامبر را تنها مرشدی معنوی و برانگیخته شده برای بالا بردن ارزش‌های معنوی جامعه خوانده است. #گستره_شریعت #علیدوست #علوی‌بروجردی #اقتصاد_اسلامی #اقتصاد_عقلایی ♻️ به #گفتمان_فقه_دولت_اسلامی بپیوندید👇 🆔 @fotooh1