⬅️فساد می‌تواند در ابعاد مختلفی رخ دهد
#فسادی که منافع کوچک برای اشخاص اندکی ایجاد کند (فساد جزئی یا فساد خرد)
#فسادی که در بعد دولت و ابعاد بزرگ روی می‌دهد (فساد کلان یا فساد بزرگ)
#فسادی که در ساختار زندگی روزمرهٔ مردم در اجتماع رایج و گسترده است و نشانه جرایم سازمان‌یافته‌است
(فساد نظام‌مند یا فساد سیستماتیک).
⬅️فساد جزئی یا فساد خرد در ابعاد کوچک و درون چارچوب‌های اجتماعی و عرف‌های حاکم روی می‌دهد. برای نمونه می‌توان از ردوبدل شدن هدایای نامناسب یا استفاده از ارتباطات شخصی برای کسب نفع نام برد.
این نوع از فساد مشخصاً در کشورهای در حال توسعه که در آنها کارمندان دولتی بسیار پایین‌تر از خط فقر زندگی می‌کنند مشاهده می‌شود
2⃣
⬅️ فساد کلان یا فساد بزرگ در بالاترین سطوح دولتی اتفاق می‌افتد و نیازمند واژگونی نظام سیاسی، قانون‌گذاری و اقتصادی است.
این فساد عموماً در #دولتهای_دیکتاتوری و دولت‌هایی که #فاقد_قوانین_صحیح برای جلوگیری از فساد هستند روی می‌دهد.
نظام دولتی در بسیاری از کشورها مشتمل بر شاخه‌های مقننه، مجریه و قضاییه است که به صورت مستقل فعالیت می‌کنند و این استقلال بنا بر قاعده باید آنها را از فساد دور نگه دارد
⬅️فساد سیستماتیک (یا فساد بومی) فسادی است که در وهلهٔ نخست به دلیل ضعف در یک سازمان یا فرایند اتفاق می‌افتد و می‌توان آن را در تقابل با فسادی دانست که فقط تعدادی از کارمندان یا کارگزاران یک سازمان درگیر فساد هستند.
عوامل مشوق فساد سیستمیک شامل منافع متعارض، قدرت اختیاری، قدرت انحصاری، عدم شفافیت، پرداخت دستمزد کم و فرهنگ مصونیت از مجازات می‌باشند
3⃣
◀️ فساد می‌تواند در هر بخشی وجود داشته باشد، چه در بخش #عمومی (دولتی)، چه #خصوصی یا حتی در #سازمان‌های غیردولتی (سازمان مردم‌نهاد - ان جی او- NGO). با این حال تنها در #مؤسساتی که به روش دمکراتیک کنترل و نظارت می‌شوند علاقه‌مندی به توسعه ساز و کارهای داخلی برای مبارزه با فساد فعال یا فساد غیرفعال وجود دارد، در حالی که در صنایع خصوصی و همچنین در سازمان‌های غیردولتی که کنترل دمکراتیک ندارند، #عامل سود سرمایه‌گذاران یا منافع حامیان، تا حد زیادی تعیین‌کننده نحوه عمل کرد سازمان است.
◀️ فساد دولتی شامل #روندهای_سیاسی و
سازمان‌های دولتی نظیر پلیس، و همچنین فساد در واگذاری #بودجه و قرار دادهای دولتی و استخدامی است.
◀️بررسی‌های بانک جهانی نشان می‌دهند که #مسئولینی که تصمیم گیرنده‌اند و سیاست‌ها را تعیین می‌کنند (چه منتخب باشند و چه انتصابی) نقش بسیار مهمی در معین کردن سطح فساد ایفا کنند و این به دلیل انگیزه‌های متفاوت هر فرد صاحب مسئولیت است.
◀️ فساد سیاسی سوء استفاده از #قدرت_عمومی، اداری یا منابع توسط مقامات منتخب دولتی برای کسب سود شخصی، اخاذی، درخواست و پیشنهاد رشوه است.
همچنین می‌تواند به صورت #خرید یا بدست آوردن ارا برای باقی ماندن در پستشان با #سود_بردن از امکانات مقام انتخابی شان باشد، که هزینه ان را مالیات دهندگان پرداخته‌اند
◀️وقتی که #مسئولین بودجه‌های پروژه‌های عمومی را منحرف کرده و در سمت انتفاع شخصی افراد فاسد و وابستگانشان بکار می‌گیرند فساد ایجاد شده است
4⃣
◀️ فساد پلیس نوع ویژه ای از #سوءرفتار پلیس است که در ازای #نفع مالی یا ارتقا درجه از تعقیب پرونده ای خودداری می‌کنند،
در پرونده‌ها، دستگیری‌ها وسایر روندها به‌طور #انتخابی و با دخالت دادن سوء نظرشخصی عمل می‌کنند، یا برای حمایت از همکارانشان دروغ می‌گویند.!!
یک نمونه رایج #فساد پلیس رشوه خواری در قبال گزارش ندادن فعالیت باندهای قاچاق مواد مخدر و تن‌فروشی (فحشا) و سایر امور غیرقانونی است.!!
◀️زیر پا گذاشتن #مرام‌نامه و دستورالعمل رفتاری پلیس برای محکوم کردن متهمین است، استفاده از شواهد جعلی از نمونه های رایج فساد است.
◀️در موارد معدود و کمیاب تری افراد پلیس مستقیماً در سازمان‌های تبهکاری عضویت و شرکت دارند. در اکثر شهرهای بزرگ اداره داخلی ویژه ای برای تحقیق در زمینه تخلفات و فساد پلیس وجود دارد.
⬅️ فساد دستگاه قضایی به #سوء رفتار قضات دادگستری از جمله #دریافت رشوه، صدور احکام غیرعادلانه و نادرست،دخالت دادن تعصبات شخصی در جریان دادرسی و غیره اطلاق می‌گردد
5⃣
◀️ امر شناخته شده‌ای است که فساد دستگاه قضایی در ممالک در حال توسعه از جانب دولت دامن زده می‌شود، چرا که #بودجه_دستگاه_قضایی در کنترل قوه اجرائیه است.!!
مقامات دولتی استقلال و جداییی قوا را محترم نمیشمارند و این سبب وابستگی مالی وخیم قوه قضایی به دولت می‌گردد
#نظام_جمهوری_اسلامی_ایران بعد از انقلاب از اولین کشورها در این امر بوده است.
⬅️ بایست بین دو نوع مختلف #فساد قضایی تفاوت قائل شد:
اول فسادی که منشأ ان #دولت است؛
از طریق برنامه‌ریزی بودجه و سایر امتیازها، و دیگری فسادی از جانب بخش خصوصی.
⬅️ ریشه کن کردن فساد قضایی، حتی در ممالک پیشرفته می‌تواند بسیار دشوار باشد. فساد قضایی می‌تواند به صورت استفاده #دولت‌ها از دستگاه قضایی برای #سرکوب مخالفین سیاسی به قیمت تباهی حکومت، نیز پدیدار گردد.!!
6⃣
⬅️ #فساد_سیستمی فسادی است که عمدتاً به دلیل #ضعف_یک_سازمان یا یک فرایند به وجود می آید؛ و معمولاً با #مقامات_مسئول که در داخل سیستم فاسد عمل می‌کنند، در هماهنگی است.
⬅️ عاملهایی که فساد سیستمی را تشویق و ترویج می‌کنند عبارتند از :
#تعارض منافع، کاربرد اختیاری قدرت ؛ انحصار قدرت، عدم شفافیت ، دستمزدهای پایین، وجود فرهنگ عدم مجازات
⬅️ انواع اصلی فساد از جمله #رشوه‌خواری، اخاذی و اختلاس در نظامی موجودند که در آن فساد به جای استثنا یک قاعده است
⬅️ محققان بین #فساد_سیستمی مرکزیت دار و فساد سیستمی بدون مرکزیت بسته به اینکه در چه سطحی از دولت وقوع یافته باشند، تفاوت قائل می‌شوند؛ در ممالکی نظیر جمهوری‌های مستقل بعد از اتحاد شوروی هر دو گونه از فساد مشهود هستند.
برخی محققین معتقدند که دولتهای غربی وظیفه دارند؛ دولتهای توسعه نیافته را در مقابل فساد سیستمی حفاظت کنند.
#جمهوری_اسلامی_ایران بعد از انقلاب توانست بر غلبه بیشتر موارد ذکر شده در فساد سیستمی ؛ قوانینی تصویب واجرا نماید که فساد بصورت استثنا و البته غیرقانونی باشد که در گام دوم انقلاب و سکانداری حجت الاسلام رئیسی در قوه قضاییه ومبارزه همه جانبه با فساد در دستگاهها باعث ایجاد امید در کشور شد که این موارد جزیی دیگر هم از بین برود و این روند در قوه مجریه با پیروزی حجت الاسلام رئیسی در انتخابات سال ۱۴۰۰ به اوج خود رسید که هم باعث ایجاد انگیزه و امید بعنوان موتور حرکت جهشی کشور و مردم بوده است
⏪ در ادامه به فساد قبل از انقلاب اسلامی اشاره خواهیم کرد...
7⃣
✅ چرا فساد اقتصادي در ايران دست كم در دو قرن حكومت قاجار و پهلوي ريشه دواند و پايدار ماند؟؟
اين يك پرسش مهم است كه بايد با مطالعه دقيق نظام سياسي و اداري دولت‌هاي قاجار و پهلوي پاسخي دقيق براي آن پيدا كرد.
⬅️ اختاپوس فساد مالي در تاريخ معاصر ايران نه تنها قهرمانان ملي بزرگي چون #ميرزاتقي‌خان اميركبير را به خاطر مبارزه با آن قرباني خود ساخته بلكه با #پريشان ساختن به موقع رشته‌هاي اقتصاد و فرهنگ و سياست ملي، ملت و سرزمين ايران را در چمبره هزارگونه محنت و ابتلا فرو برد.
✅براستي مفاسد به چه دليلي شيوع يافته‌اند و عاملان آن چه كساني بوده‌اند.؟؟؟
⬅️ايران معاصر پيوسته از فساد برخي رجال حكومتي در عصر قاجار يا پهلوي اول و دوم رنج برده است #خاندان رژيم سابق و حتي شخص شاه بارها اقدام‌هاي ناسالمي انجام داده‌اند كه در كارنامه رژيم سلطنتي ثبت شده است.
◀️ ايران در تاريخ معاصر خود، شاهد مفاسد مالي بسياري بوده است؛ حكومت‌هاي فاسد و مستبد، با #سوءاستفاده‌هاي مالي هر آنچه خواستند با ملت ايران كردند
◀️ مقام و مسووليت، ثروت كلاني به همراه داشت و بسياري با دادن رشوه، به مقام‌هاي دولتي و حكومتي دست يافتند و به اين ترتيب، مسير فساد و بهره‌برداري‌هاي انتفاعي را در جهت منافع شخصي پيمودند
⬅️ عامل اصلي اعتراضات مردمي و بزرگان ديني چه در عصر قاجار و چه در حكومت رضاخان و پهلوي دوم، #ساختار استبدادي و فساد مالي، به همراه اختناق و مفاسد اخلاقي بود.
8⃣
◀️بحران‌هاي اقتصادي به وجود آمده در تاريخ گذشته ايران، ناشي از #فساد طبقه حاكم، چپاول ثروت‌هاي ملي و عمومي و همچنين وجود #مقامات بلندپايه حكومتي و دولت‌هاي فاسد بوده است.
◀️صاحبنظران خارجي و انديشمندان بسياري بر اين مطلب تاكيد دارند که #فساد و رشوه‌خواري مقامات و اعضاي خاندان سلطنتي به شدت با ارزش‌ها و عادت‌هاي اجتماعي طبقات متوسط و پايين جامعه سنتي ايران در تعارض بود كه خود منجر به همين دوگانگي شديد طبقاتي شد.
◀️به جرات مي‌توان #فساد مالي حكومت پهلوي را يكي از دلايل #شكل‌گيري نهضت انقلاب اسلامي دانست.
⬅️رژيم سابق داعيه #مبارزه با مفاسد مالي را داشت در حالي كه خود به شدت در آن غوطه‌ور بود. اسراف، تجمل، دزدي، رشوه و در يك كلام #فساد_خاندان_سلطنتي و مقامات بلند پايه جامعه آن روز ؛ دليل اصلي بحران موجود در كشور به شمار مي‌رفت.
9⃣
◀️ دامنه فساد آنقدر گسترش يافته بود كه يكي از خبرنگاران خارجي با اشاره به جريان مبارزه با فساد در ايران نوشته بود «اين كار، غيرممكن به نظر مي‌رسد؛ چرا كه پاي همه به نحوي گير است.»
◀️ دامنه فساد و سوءاستفاده‌هاي مالي اطرافيان شاه و صاحبان نفوذ و قدرت در حكومت‌هاي گذشته و به‌ويژه در دستگاه پهلوي آنقدر وسيع و گسترده بود كه از ديد پژوهشگران خارجي نيز به دور نمانده است؛ آنها بيشترين موارد فساد مالي را مربوط به خانواده پهلوي و دربار شاه مي‌دانند. چه بسيار سوءاستفاده‌هايي كه توسط يك وزير يا مقام بالاي مملكتي صورت مي‌گرفت و به راحتي از آن مي‌گذشتند، در حالي كه يك كارمند ساده با دريافت مختصر رشوه‌اي محاكمه و زنداني مي‌شد.
◀️ با اين مقدمه كوتاه و اجمالي از وضعيت كلي جامعه ايران در رژيم سابق، نگاهي به وضعيت جامعه ايران از منظر شيوع مفاسد مالي در عصر قاجار، دوران حكومت رضاخان و پهلوي دوم خواهيم داشت.
🔟
✅ فساد مالي در عصر قاجار
⬅️ساختار حكومتي #اقتصاد ايران كه از ديرباز بر مناسبات كسب و كار حاكم بوده و استبداد حكومت‌هاي تك‌نفره قاجار و پهلوي، از دلايل پيدايي و رشد فساد اقتصادي به حساب مي‌آيند.
ايران چه در عصر قاجار وچه قبل از آن ضربه‌هاي بسياري از فساد مالي و عواقب آن مانند فقر و تبعيض خورده است. قراردادهاي تركمانچاي، گلستان، تالبوت، دارسي و تشكيلات فراماسونري، كاپيتولاسيون و انقلاب سفيد، همه به نوعي #باج‌دادن به بيگانگان و سوءاستفاده‌هاي مالي توسط ايادي داخلي و خارجي بوده است كه گوشه‌هايي از #فساد مالي را نشان مي‌دهد. در اين ميان مبارزان بسياري بودند كه در راستاي مبارزه با مفاسد مالي و خلاصي كشور از اين معضل، جان خود را از دست دادند؛ #اميركبير از سردمداران چنان مبارزاتي بود و تاريخ گواه آن است كه چه بر سر او آوردند.
◀️داستان به قتل رسيدن اميركبير حكايت از نارضايتي عاملان فساد در دستگاه حكومتي ناصرالدين شاه دارد؛ چرا كه اقدامات اصلاحي او باعث قطع دست‌درازي‌هاي بسياري بر اموال عمومي و بيت‌المال شد. بعدها نيز آيت‌الله كاشاني، مصدق، مدرس، حضرت امام(ره) از ديگر بزرگاني بودند كه به مبارزه عليه فساد دستگاه حاكمه پرداختند.
◀️سلاطين قاجار جملگي مرتكب اعمال فسادآلودي بودند كه هر يك به نوعي پرده از چهره فاسد آنان برمي‌داشت. در تاريخ آمده كه آغامحمدخان قاجار براي به دست آوردن جواهرات نادري دست به جنايت‌هاي بسياري در خراسان زد؛ از جمله اينكه حاكم خراسان را در فجيع‌ترين شكل به قتل رساند.
1⃣1⃣
◀️دست‌اندازي به بيت‌المال، باج‌گيري و نيز سوءاستفاده‌هاي مالي به وفور وجود داشت. بيشتر ماموران دولتي حاضر به گرفتن رشوه بودند و حاكمان محلي نيز به اين امر مبادرت داشته و به ثروت‌اندوزي مشغول بودند. آنها در نخستين فرصت، مبالغي را كه براي خريد مقام خود پرداخته بودند، از مردم طلب مي‌كردند. در اين دوران برخي افراد با پرداخت رشوه، به القاب خاصي منتسب مي‌شدند كه هرگز شايسته آن نبودند. اين القاب حتي به اشخاص غيرمميز نيز داده مي‌شد.
⬅️حاكمان قاجار براي پرشدن خزانه دولت، هر ساله حكام ايالات را تغيير مي‌دادند و از اين انتصابات رشوه‌هاي فراواني مي‌گرفتند. حاكمان محلي نيز كارهاي اداري را به اشخاص متمول مي‌فروختند و از اين راه بر اموال عمومي قيموميت داشته و چپاول‌هاي بسيار مي‌كردند.
در پايان اين بحث يادآوري اين نكته ضروري به نظر مي‌رسد كه دست‌يازي به اموال عمومي و حيف و ميل بيت‌المال، در راه خوشگذراني و عشرت شاهان قاجار صرف مي‌شد. رفتارهاي ناصرالدين شاه از نمونه اين چپاول‌ها است.
بنا به قولي روزي كه او كشته شد، هشتاد و پنج زن داشت كه زن‌هاي درجه اول ماهي 750 تومان، درجه دوم بين 200 تا 500 تومان و درجه سوم بين 100 تا 150 تومان از خزانه دولت پول مي‌گرفتند؛ حقوق دخترهاي بزرگ شاه نيز تا 400 تومان در ماه بود و كسي هم حق اعتراض نداشت.
1⃣2⃣
✅فساد مالي رضاخان، پهلوي اول
◀️در زمان #رضاخان نيز فساد نه تنها كم نشد، بلكه بيشتر از قبل نيز صورت گرفت و حتي با #استبداد و اختناق بيشتري شايع شد.
⬅️درخصوص #شخصيت رضاخان در تاريخ ايران آمده است: «وقتي او در سوم اسفند 1299 كودتا كرد و در سال 1304 به سلطنت رسيد، نه #ملكي داشت، نه كارخانه و نه دارايي قابل ذكري و در سال 1320 املاك سلطنتي او حدود #دو هزار ملك شش دانگ برآورد شد كه از راه‌هاي مفسده‌آميزي چون #غصب، خريد به اجبار و چپاول به دست آمده بود.»
◀️در آن زمان رضاشاه با تصرف اموال و املاك مردم، بزرگ‌ترين مالك ايران شده بود و تمام چرخ‌هاي حياتي كشور را در جهت #منافع شخصي خود به حركت درمي‌آورد.
◀️در تاريخ آمده است كه او باج‌هاي هنگفتي مي‌گرفت و در حالي كه طبقه #سرمايه‌دار، تجار، انحصارگر و مقربان سياسي را غني مي‌كرد، #تورم و ماليات‌هاي سنگين و سوءاستفاده‌ها و مفاسد مالي، سطح زندگي مردم را كاهش مي‌داد. ◀️جنون ثروت، رضاخان را آنقدر از خود بي‌خود كرده بود كه تنها به #غصب املاك مردم، برقراري انحصارات و كارخانه‌داري ختم نمي‌شد، بلكه #اعتبارات و بودجه مملكتي و به‌ويژه درآمد كشور از نفت، بدون هيچ حساب و كتابي در اختيار شخص شاه بود و او به ميل و اراده خود از آن برداشت نموده و حيف و ميل مي‌كرد.
⬅️فساد مالي شخص #رضاخان و مفاسد بي‌شمار مقامات بلندپايه باعث شد، #تصدي مشاغل و پست‌هاي بالاي دولتي و حكومتي تنها در دست عده‌اي محدود جابه‌جا شود.
◀️در تاريخ آمده است: «اداره سيصد شغل سطح بالاي مملكتي فقط در اختيار 70 الي 80 نفر از #سياستمداران قديمي و بانفوذ بود كه به جز چند مورد، سن همه آنها از 50 يا 60 سال بيشتر بود.»
◀️چنين وضعيتي در طول #سلطنت رضاخان به وفور ديده مي‌شد؛ استبداد، فقر، تبعيض و بحران‌هاي اقتصادي بر شدت وخامت شيوع مفاسد مالي افزوده بود.
1⃣3⃣