⤴️1⃣ ادامه "در فرهنگ نهج السلامه هرکسی بهشت و جهنم خویش است" لذات و آلام آن سویی چنان که لذت نفس در آخرت از صقع ذات او بر می خیزد، دردهای آنسویی او هم از خود اوست و اگر هم تخم بد کاشته باشد، نتیجه اش صور برزخی زشت و عذاب دردناک اخروی است. حتی در این عالم هم، گاهی که کار زشتی انجام می دهد، خودش از درون می‌سوزد و کسی از بیرون او را نمی سوزاند و چه بسا دق می‌کند و می میرد و یا حالات عجیبی به او دست می‌دهد و مثلا دیوانه می‌شود. گاهی هم از کار ناشایست خودش پشیمان می‌شود و دست بر روی دست می‌زند و حوصله حرف زدن ندارد و اشتهای غذا خوردن را از دست می‌دهد و خوابش نمی برد و خلاصه توان از او گرفته می‌شود. هر کسی در طول زندگی به این گونه امور دچار شده است و می‌داند؛ پس، اگر همین را بالاتر ببرید در آخرت همه دردهای انسان درونی است و کسی از بیرون برای او آتش نمی افروزد. ملاصدرا دربخش نفس "اسفار" می‌گوید: لذات در آخرت و نیز آلام آن، از مقوله لذات و آلام دنیا نیست تا لذات آن آلام را دفع نماید؛ چون همه لذات دنیاوی از خارج برای نفس حاصل می شود؛ ولی به خلاف لذات اُخراوی که ابتهاجات نفس به خودش و به لوازم ذات اوست و افعال نفس هم به خود افعال اوست و چون فعل و انفعال دو مقوله جدایند و در هیچ امر ذاتی اشتراک ندارند؛ پس، لذت فعلی در جنس و حدّ غیر از لذت انفعالی است و مجانستی بینشان وجود ندارد و نمی‌شود یکی را با دیگری قیاس کرد، در نتیجه در بهشت، همه ملاذ نفسانی بر وجه کمال است و لذتها بر وجه اعلا و اتم و اشرف است که مبنای آن بر ترک این لذات فانی است. اگر در این لذات فانی به خوبی دقت کنی، آنها را عین درد و آزاردهنده می یابی؛ پس، انسان باید خودش را تلطیف کند و جوهرش را صفا بخشد و در دنیا زهد ورزد و قوه ادراک خیرات و شوق نیل به سعادات باقیه را تحصیل کند، تا از قوه به فعل خارج شود و از نقص به کمال انتقال یابد و از پرده ها و پوستها و اجداث و قبرها برخیزد، تا آنچه در دلهاست برایش تحصیل گردد. در این صورت هر آنچه را که در دلش می‌خواهد در نزد او حاضر و متمثل شود؛ بلکه در قیامت، برای نفس جز آنچه را خود می‌خواهد و نیت می‌کند نیست؛ پس، اگر مقصود و خواسته هایش امور صحیحه حقه باشد، به فوز عظیم نایل آید و اگر امور زودگذر از باب مقاصد دنیویه و خواسته‌های شهویه و غضبیه و عقائد و همی شیطانی باشد، به همان مقاصدش نایل می‌آید که با اویند و صورت انفساخ می یابد و ماده آن می رود و حسرت و پشیمانی و غصه و عذاب الیم آن می ماند؛ زیرا خودش به این امور رکون و میل یافته و بدانها اعتیاد پیدا کرده بود. چنان که می دانی دنیا و هر آنچه در آن است در جنت آخرت چون یخ در مقابل آفتاب آب می شود؛ لذا حال اهل دنیا و استیناس شان به شهوات دنیوی، به حال شب پره ها و استیناس شان به تاریکی شب می‌ماند که وقتی آفتاب آخرت در صباح قیامت بعد از غروبش در افق اجسام کائنه، در شب دنیا برآید به این دنیازده ها همانند شب پره ها توحّش و اضطراب دست می‌دهد. این مثال را برای تفهیم عقول ضعیفه قاصره از ادراک حقائق اکوان و نشئات آورده ایم؛ وگرنه دعوا با برهان ثابت است و نیازی به تمثل ندارد؛ چه این که همه امثال وارده در قرآن و زبان نبوّت نیز این گونه است و برای تنبیه نفوس عامی از احوال آخرت است؛ چنان که در قرآن فرمود: "و تِلْكَ الأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ و ما يَعْقِلُها إِلَّا الْعَالِمُون.." پس؛ امثال برای ناس است و تعقل برای عالمان و شاید غرض حکمای کامل در تمثیل نهادن در كتب منطقیشان برای ضعفای عقول باشد که قدرت ادراک روح معانی و حقیقت آن را جز در قالب محسوس ندارند تا از آن حقائق حکایت کند. البته همه محسوسات طبیعی هم به عنوان مُثُل و اشباحی برای انواع عقلیه شان اند و نیز دنیا و آنچه که در اوست مثال آخرتند که عوالم با هم تطابق و تحاذی دارند و هر کس بخواهد عالم آخرت را برای کسی بیان کند که هنوز اهل آخرت نشده، راهی ندارد، جز این که از راه تمثیل بیان کند و برای همین است که بنای شرایع حقه، در تمثیل محسوس از معقول است تا امور آخرت را برای عموم مردم، از باب تمثیلات به آنان تفهیم کند. اگر دقیق شوی می یابی که هر کسی همان سعی و تلاش خودش است که تو بهشت و جهنم خویشی. (ینبوع الحیوه، ص ۵۴۶) خدایا! ما را خطاب قرار دادی و فرمودی: ﺍﻱ ﺍﻫﻞ ﺍﻳﻤﺎﻥ! ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﭘﺮﻭﺍ ﻛﻨﻴﺪ ﻭ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﻳﺰ ﻭ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺍﻱ [ ﺍﺯ ﺍﻳﻤﺎﻥ، ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ ﻭ ﺁﺑﺮﻭﻱ ﻣﻘﺮّﺑﺎﻥ ﺩﺭﮔﺎﻫﺶ ] ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻘﺮّﺏ ﺑﻪ ﺳﻮﻱ ﺍﻭ ﺑﺠﻮﻳﻴﺪ; ﻭ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺍﻭ ﺟﻬﺎﺩ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺭﺳﺘﮕﺎﺭ ﺷﻮﻳﺪ "يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وابْتَغُوا إِلَيْهِ الوَسِيلَة..."(مائده ٣٥)، اینک هدفمان تقرب و وصال توست، تمنای شرایطی را داریم، که وسیله تقربمان به تو باشد. امیدکه مارانیز همنشین خوبان درگاهت قرار دهی آمین یا رب العالمین مشتاق بهشتت سیّدعلی جوادی سه‌شنبه ۱۴۰۳/۰۶/۲۰ ﷽ https://eitaa.com/jhanmn