🔟 کفاره برای کدام یک از مبطلات روزه است؟ 📝 طبق نظر آیت‌الله سیستانی اگر کسی روزه ماه رمضان را با خوردن یا آشامیدن یا جماع یا استمناء یا باقی ماندن بر جنابت (5 مورد) باطل کند، در صورتی که عمدی و با اختیار باشد و به علّت ناچاری و اضطرار یا اکراه نباشد، علاوه بر قضاء، کفّاره هم بر او واجب می‌شود؛ ولی کسی که سایر مبطلات روزه را عمدی و با اختیار مرتکب شده مثل باقی ماندن بر حیض و نفاس، قی کردن، اماله کردن، دروغ بستن به خداوند متعال و پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم و امامان علیهم‌السلام، پرداخت کفّاره بر او واجب نیست؛ هرچند احتیاط مستحب آن است که علاوه بر قضاء، کفّاره هم بدهد. 📝 اما طبق نظر آیت‌الله خامنه‌ای تمام کارهایی که روزه را بنا بر فتوا باطل می‌کند، اگر از روی عمد و اختیار و بدون عذر شرعی انجام شود، علاوه بر اینکه سبب بطلان روزه می‌شود و قضا دارد، کفاره را نیز بر انسان بنا بر فتوا واجب می‌کند. چه بداند کفاره دارد و چه نداند. اما کارهایی که طبق نظر ایشان، روزه را بنا بر احتیاط واجب باطل می‌کند، یعنی رساندن دود و غبار غلیظ به حلق، دروغ بستن به خدا و پیامبر و پیامبران و معصومین علیهم‌السلام، بقای بر جنابت در زمانی که مکلف شک دارد این کار روزه را باطل می‌کند، و فرو بردن سر زیر آب**، اگر شخص عمداً و از روی اختیار و بدون عذر شرعی انجام دهد، قضا و کفاره بنا بر احتیاط، بر وی واجب می‌شود. 📌 تذکر: اگر بطلان روزه تنها به واسطۀ اخلال در نیت باشد، مثل کسی که از روی ریا روزه می‌گیرد یا اصلاً نیت روزه نمی‌کند یا ...، و شخص هیچ یک از کارهای باطل‌کنندۀ روزه را انجام نداده باشد، فقط قضای روزه بر او واجب است و کفاره منتفی است. #روزه

1⃣1⃣ آیا ندانستن مسئلۀ شرعی، باعث برداشته شدن کفاره می‌شود؟ 📝 طبق نظر آیت‌الله سیستانی اگر کسی یکی از موارد پنج‌گانه‌ای را که دیروز ذکر شد، به علّت ندانستن مسئله، انجام دهد، یعنی نمی‌‌دانسته که این موارد، روزه را باطل می‌کند و آن را انجام دهد، چند صورت دارد: الف. اگر در فراگیری مسأله کوتاهی کرده (جاهل مقصّر باشد) و در هنگام انجام کار باطل‌کنندۀ روزه تردید داشته و احتمال باطل‌کننده بودن آن را می‌داده‌است، کفاره بر او بنا بر احتیاط لازم، واجب می‌‌شود. ب. اگر در فراگیری مسئله، کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر باشد) و یا حتّی کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصّر باشد)، امّا در هر دو صورت، در هنگام انجام کار باطل‌کنندۀ روزه تردید نداشته که این کار روزه را باطل نمی‌کند، کفّاره بر او واجب نمی‌شود. ج. چنانچه برای انجام مفطر، در هنگام ارتکاب آن، حجّت شرعی داشته باشد (اموراتی که شارع آن‌ها را حجت قرار داده‌است و می‌توان به آن‌ها استناد کرد؛ مثل یقین، اطمینان، بینه، شهادت دو مرد عادل، استصحاب؛ که مکلف در صورت داشتن حجت هم جاهل قاصر محسوب می‌شود)، کفّاره بر او واجب نیست. بنابراین کسی که عقیدۀ قطعی داشته که این مُفطِرات، روزه را باطل نمی‌کند، هرچند در مقدّمات چنین عقیده‌ای مقصّر باشد، مثل اینکه در فراگیری مفطرات روزه، کوتاهی کرده باشد، کفّاره بر او واجب نیست و همچنین است کسی که نمی‌دانسته روزه بر او واجب است، مانند کودکانی که در اوائل سنّ بلوغ هستند و اعتقاد داشته‌اند که روزه بر آنان واجب نیست. نکتۀ 1: اگر کسی در حال روزه ماه مبارک رمضان کاری را انجام دهد که با صرف نظر از اینکه مفطر روزه است، به خودی خود، حرام است - مثل استمناء - و این در حالی باشد که حرام بودن آن را می‌دانسته، ولی عقیدۀ قطعی داشته که روزه را باطل نمی‌کند و احتمال مفطر بودن آن را نمی‌داده است، در این صورت نیز کفّاره بر او واجب نمی‌‌شود. نکتۀ 2: کسی که می‌‌دانسته موارد پنج گانه‌ای که دیروز ذکر شد، روزه را باطل می‌کند، ولی نمی‌دانسته که با انجام آنها کفّاره بر عهده او واجب می‌شود، کفّاره از او ساقط نمی‌‌شود و باید کفّاره بدهد. 📝 اما طبق نظر آیت‌الله خامنه‌ای بطور کلی اگر به دلیل بی‌اطلاعی از حکم شرعی، کاری را انجام دهد که روزه را باطل می‌کند (اختصاصی به موارد پنج‌گانه ندارد)، در حالی که یقین داشته آن کار روزه را باطل نمی‌کند، روزه‌اش باطل می‌شود (مگر بقاء عمدی بر جنابت که تفصیل آن قبلاً ذکر شد) و بايد آن را قضا کند، ولی کفاره بر او واجب نيست. ⚠ البته اگر کاری را که می‌داند حرام است، ولی نمی‌داند روزه را باطل می‌کند انجام دهد، علاوه بر قضا، بنا بر احتیاط واجب باید کفاره بدهد (بر خلاف نظر آیت‌الله سیستانی). #روزه

2⃣1⃣ تفاوت اجبار با اکراه در انجام مفطرات 📝 گاهی روزه‌دار در وقوع فعلی که مبطل روزه است (مفطر)، هیچ اراده‌ای ندارد و بدون اختیار او این کار انجام می‌شود؛ این حالت را اجبار می‌گویند؛ مثلاً چیزی را به زور در گلوی روزه‏دار می‌ریزند؛ در این حالت روزۀ او باطل نمی‌شود. 📝 ولی گاهی روزه‌دار با اراده و اختیار خود، برای دفع یک ضرر، کار باطل‌کنندۀ روزه را انجام می‌دهد؛ این حالت را اکراه می‌گویند. مثلاً به او بگویند: اگر غذا نخوری ضرر مالی یا جانی به تو می‌زنیم و خودش برای جلوگیری از ضرر چیزی بخورد؛ در این حالت اگر عمل باطل‌کنندۀ روزه، خوردن یا آشامیدن یا جماع باشد، روزۀ او باطل می‌شود و در غیر این سه مورد، طبق نظر آیت‌الله خامنه‌ای بنا بر فتوا و طبق نظر آیت‌الله سیستانی بنا بر احتیاط واجب، روزه‌اش باطل می‌شود. #روزه

3⃣1⃣ آیا اگر زن مستحاضه غسل را ترک کند، روزه‌اش باطل می‌شود؟ 📝 طبق نظر امام‌خمینی، اگر زنی كه در حال استحاضه است، غسلهای خود را به تفصيلی كه در احكام استحاضه گفته شده بجا آورد، روزۀ او صحيح است و اگر بجا نیاورد، همانطور که نمازش باطل است، روزه‌اش نیز بنا بر فتوا باطل است؛ 📝 اما طبق نظر آیت‌الله سیستانی انجام این غسل‌ها برای روزۀ مستحاضه شرط نیست، بنابراین اگر این غسل‌ها را انجام ندهد، روزه‌اش صحیح است. #روزه

4⃣1⃣ دسته‌بندی عذرهای شرعی برای روزه نگرفتن 📝 کسانی که به دلایل موجه شرعی روزه نگرفته‌اند، دو دسته‌اند: اول) کسانی که قضای روزه هم بر آنان واجب نیست. دوم) کسانی که باید قضای روزه را بعداً بجا آورند. دستۀ اول عبارتند از: 1⃣ بیمارانی که بیماری‌شان تا ماه رمضان سال آینده استمرار دارد؛ 2⃣ پیرانی که قادر به روزه گرفتن نیستند یا برای آن‌ها روزه عسر و حرج دارد؛ 3⃣ کسانی که بیماری‌ای دارند که بر اثر آن زیاد تشنه می‌شوند و تحمل تشنگی برای آن‌ها عسر و حرچ دارد؛ 4⃣ و کسانی که در تمام طول مدت روز عقل ندارند، یعنی دیوانگان و کسانی که بدون نیت روزه از قبل اذان صبح تا اذان مغرب بی‌هوش شده‌اند، ⚠ البته طبق نظر امام خمینی دسته دوم و سوم اگر بتوانند بعد از ماه رمضان روزه بگیرند، بنا بر احتیاط واجب باید قضای روزه را بجا آوردند. و باقی افراد معذور جزء دستۀ دوم هستند؛ یعنی: زنان حامله و شیرده، (طبق نظر آیت‌الله خامنه‌ای اگر زن حامله و شیرده روزه برای خودش ضرر داشته باشد و این ضرر تا رمضان آینده ادامه داشته باشد، قضا از او ساقط می‌شود: یعنی در حکم دستۀ اولی است که در بالا ذکر شد.) بیمارانی که بیماری‌شان تا ماه رمضان بعد استمرار ندارد، مسافران، کسانی که روزه برایشان عسر و حرج دارد (غیر از دستۀ دوم و سوم که در بالا ذکر شد)، کسانی با حجت روزه نگرفته‌اند (مثل کسی که اول رمضان را به خیال اینکه هنوز سی‌ام شعبان است، روزه نگرفته یا کسی که سی‌ام رمضان را به اعتقاد اینکه عید فطر فرا رسیده، افطار کرده)، و زنان حائض و نفساء، 📌 نکته: افرادی که به واسطۀ مستی عقل خود را در طول روز از دست داده‌اند، بنا بر فتوا و افرادی که بی‌هوشی‌شان در تمام مدت روز اختیاری بوده، مثل فردی که برای عمل جراحی، خود را در اختیار دکترِ بیهوشی قرار می‌‌دهد، بنا بر احتیاط واجب باید روزۀ خود را قضا نمایند. البته اگر بیهوش در طول روز به هوش بیاید، و قبل از اذان صبح نیت روزه را داشته، بنا بر احتیاط واجب باید روزه را تمام کند و دیگر قضا لازم نیست؛ اما اگر تمام نکرد، قضا واجب است. مست نیز اگر در طول روز از مستی خارج شود، بنا بر احتیاط واجب هم باید روزه را تمام کند و هم باید قضای آن را بجا بیاورد. #روزه

5⃣1⃣ نماز استسقاء (1) ‏امام‌خمینی رحمهُ‌الله، در کتاب تحریر الوسیلة‌، در بخش نمازهای مستحبی، به نماز باران اشاره می‌کنند و از آداب و احکام آن می‌گویند. بخشی از این قسمت در دو فرسته تقدیم می‌شود. امید است که خداوند رحمت خویش را بیش از پیش بر ما نازل فرماید. 📝 «استسقاء به معنای درخواست آب است؛ و نماز استسقاء، مستحب است در وقتی که‏‎ ‎‏آب نهرها فرو رود و باران کم شود و آسمان از باریدن خودداری کند، به خاطر شیوع‏‎ ‎‏گناهان و کفران نعمت‌ها و ندادن حقوق و کم‌فروشی در کیل و وزن و ظلم و حیله و ترک‏‎ ‎‏امر به معروف و نهی از منکر و جلوگیری از زکات و حکم نمودن به غیر آنچه خدا نازل‏‎ فرموده و غیر این‌ها از چیزهایی که موجب خشم حضرت رحمان می‌شود و موجب‏‎ ‎‏نیامدن باران می‌گردد، همان طور که در روایت آمده‌است.‏ ‏‏و کیفیت آن مانند نماز عید فطر و قربان، دو رکعت و به جماعت است و فرادا خواندن‏‎ ‎‏آن به قصد رجاء اشکال ندارد. ... و در‏‎ ‎‏قنوت، خواندن هر دعایی کافی است و بهتر است که دعای قنوت شامل طلب باران و آب و‏‎ ‎‏طلب عطوفت حضرت رحمان باشد به اینکه باران ها را فرو فرستد و درهای آسمان را به‏‎ ‎‏رحمت باز کند و قبل از دعا، صلوات بر محمّد و آل محمّد علیهم الصلاة و السلام بفرستد.‏ ‏‏و مستحبات این نماز چند امر است: ‏‏از آن جمله است: ... ‏‏اینکه مردم سه روز، روزه بگیرند و بیرون رفتنشان روز سوم باشد‏‎ ‎‏و (طوری ترتیب دهند که) این روز سوم، روز دوشنبه باشد و اگر نشد، روز جمعه باشد،‏‎ ‎‏برای اینکه روز جمعه دارای شرف و فضل است.‏»

6⃣1⃣ نماز استسقاء (2) امام‌خمینی رَحِمَه‌ُالله: ‌‏📌 همان طور که خواندن این نماز موقع کم شدن باران جایز است، خواندن آن‌‎ ‌‏به هنگام خشک شدن چشمه‌ها و چاه‌ها نیز جایز است. ‏ ‏📌‌‌‏اگر اجابت دعای آن‌ها به تأخیر افتاد، بیرون رفتن (برای نماز) را تکرار‌‎ ‌‏می‌کنند تا رحمت خدا ـ ان شاء الله تعالی ـ آن‌ها را دریابد و اگر اجابت نفرماید، حتماً برای‌‎ ‌‏مصالحی است که خداوند به آن‌ها عالم است و برای ما حقِ اعتراض نیست و نباید از رحمت‌‎ ‏خدای تعالی مأیوس شویم. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ تحریر الوسیلة، کتاب الصلاة، القول: فی بعض الصلوات المندوبة، مقدمه و م 4 و 5

7⃣1⃣ اسباب ضَمان (مواردی که باعث می‌شود انسان نسبت به دیگران بدهکار شود) 📝 گاهی انسان نسبت به دیگران بدهکار می‌شود و حق الناس مالی بر عهده او میاید و ذمه او مشغول می‌گردد. در این حالت گفته می‌شود او «ضامن» است. آنچه باعث «ضمان» است، «موجبات ضمان» خوانده می‌شود. در این فرسته و فرسته‌های روزهای آتی مواردی ذکر خواهد شد که مورد ابتلاست و باعث بدهکاری انسان می‌شود: 📌 اگر مکلف در ظرفی را باز کند و مایع داخل آن بریزد، ضامن است. اما اگر اتفاقاً بادی بوزد و آن را بیندازد یا به خاطر حرکت پرنده یا گربه‌ای، چیزی بر روی آن بیفتد، طبق نظر امام‌خمینی ضامن نیست و طبق نظر آیت‌الله سیستانی بنا بر احتیاط واجب ضامن است و اگر هنگامی که سر ظرف را باز می‌کرده‌است، باد تندی می‌وزیده‌است یا ظرف در محل اجتماع پرنده‌ها یا خلاصه در مظان وقوع حادثه بوده است، طبق نظر امام خمینی احتمال ضمان شخص تقویت می‌شود و طبق نظر آیت الله سیستانی آن فرد ضامن است. 📌 اگر مکلف قفل و بند مالی را باز کند و دزد آن را ببرد، طبق نظر امام‌خمینی ضامن نیست، اما طبق نظر آیت‌الله سیستانی اگر عرفاً اتلاف مال مستند به او باشد (که بعضی مواقع چنین است، مثلاً در آپارتمان را باز بگذارد) ضامن است. ______ تحریر الوسیلة امام خمینی، کتاب الغصب، م 57 و 58؛ منهاج الصالحین، ج 2، م 863 و 864

8⃣1⃣ اسباب ضَمان (مواردی که باعث می‌شود انسان نسبت به دیگران بدهکار شود) 📌 اگر سنگ و مصالح ساختمانی در حین کار بر سر عابرین بیفتد، در صورتی که عرفاً احتمال آسیب وجود داشته‌است و نیاز به داربست و سرپوش حفاظتی در پیاده‌رو بوده‌است، مسئولین ذی‌ربط ضامن‌ هستند. اما اگر مثلاً طوفان شدیدی بوزد و وسیلۀ سنگینی نظیر کولرهای آبی بر سر عابرین پیاده‌رو بیفتد. مالک ضامن نیست، چرا که عرفاً این خسارت مستند به او نیست.

9⃣1⃣ اسباب ضَمان (مواردی که باعث می‌شود انسان نسبت به دیگران بدهکار شود) 📌 کم‌فروشی یکی از محرمات اسلامی است و معنای آن نقص در چیزی است که یکی از دو طرف باید به دیگری تسلیم کند. مثلاً جنسی را کمتر تحویل دهد؛ یا یک کارمند بر خلاف قرارداد یا کاری که برای آن استخدام شده عمل کند؛ مثلاً به جای پرداختن به كارهای اداری به كارهای شخصی یا کارهای تفریحی مانند پر کردن جدول و چک کردن سایت‌های مختلف بگذراند و بابت آن حقوقی را دریافت کند. در این موارد کارمند ضامن است.

0⃣2⃣ اسباب ضَمان (مواردی که باعث می‌شود انسان نسبت به دیگران بدهکار شود) 📌 اگر زن در اموال شوهر بدون اذن او (حتی در امور خیر) تصرف کند، مثل اینکه بدون اجازه از مال او صدقه دهد یا نذر کند، ضامن است. همچنین اگر بدون اجازۀ شوهر در مصرف هزینه نفقات و اموال شوهر اسراف کند، ضامن است. مثلاً به جای اینکه مبالغی که شوهر در اختیار او گذاشته‌است تا صرف هزینه‌های متعارف کند، صرف هزینه‌های غیر متعارف کند.

تذکر: صرف نذر بدون تصرف در مال همسر موجب ضمان نمی‌شود.