عقل در لغت به معنای امساک و نگاهداری، بند کردن، باز ایستادن و منع چیزی است. واژه عقل از «عقال» گرفته شده است؛ و «عقال» به معنای طنابی است که به وسیله آن زانوی شتر سرکش را می‌بندند و به این دلیل به عقل، عقل می‌گویند که این نیروی باطنی، شهوات و هواها و خواسته‌های شیطانی درون انسان را به بند می‌کشد. همچنین واژه عقل و مشتقات آن در لغت به معنای فهمیدن و دریافت کردن است.

در قرآن کریم نیز، عقل به معنای فهم و ادراک آمده است. عقل به معنی اسمی در قرآن نیامده و فقط به صورت فعل؛ مانند: عَقَلُوهُ، یَعْقِلُونَ، تَعْقِلُونَ و نَعْقِلُ به کار رفته است که مراد از آن، ظاهراً همان نیروی فهم و درک انسانی است؛ (قرشی، قاموس قرآن، تهران، ۱۳۷۸، ۵، ۲۹). در کتاب التحقیق درباره «عقل» آمده شده است: «عقل نیرویی است که با آن خیر و صلاح مادی و معنوی تشخیص داده می‌شود… و عقل قوی‌ترین وسیله‌ای است برای تحصیل سعادت و رسیدن به کمال؛ به گونه‌ای که با نبود آن هیچ عبادت و ریاضت و زهدی فایده و منفعت نخواهد داشت»؛ (مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، ۱۳۶۸،  ۸، ۱۹۷).

کلمه «عقل» ۴۹ بار در قرآن تکرار شده است. در قرآن بر عقل و تعقل تأکید فراوان شده است. در آیه ۲۴۲ سوره بقره آمده است: {کَذَٰلِکَ یُبَیِّنُ ٱللَّهُ لَکُمۡ ءَایَٰتِهِۦ لَعَلَّکُمۡ تَعۡقِلُونَ}، «بدینسان خداوند آیاتش را برای شما روشن می‌گرداند، تا اندیشه کنید». و در آیه ۲۲ سوره انفال، بدترین جنبندگان از نظر خداوند، ناشنوایان گنگ [از شنیدن حق] هستند که درنمی‌یابند. در آیه ۱۹۰ سوره آل‌ عمران آمده است که: «در آفرینش زمین و آسمان و اختلاف شب و روز، نشانه‌ها و آیاتی برای صاحبان عقل و خرد است و جز خردمندان کسی پند نمی‌گیرد»؛ (بقره/ ۲۶۹). مشتقات ماده عقل بارها در قرآن به‌کار رفته است و خداوند متعال در آیاتی از سوره‌های مبارکه بقره، آل‌ عمران، انعام، اعراف، یونس، هود، یوسف، انبیاء، مومنون، نور، شعراء، قصص، یس، صافات، غافر، زخرف، حدید، ملک، عنکبوت، مائده، انفال، رعد، نحل، حج، فرقان، روم، زمر، جاثیه، حجرات، حشر از عقل سخن گفته است. در قرآن مجید، «عقل‏» به صورت اسم و یا حتی به صورت مصدر نیامده است. استعمالات عقل در قرآن، به صورتِ «تعقلون‏» ۲۴ بار، «یعقلون‏» ۲۲ بار، «یعقلها» ۱ بار، «نعقل‏» ۱ بار، و «عقلوه‏» ۱ بار می‌باشد. عقل‏ که در قرآن کریم، فقط به صورت فعلی استعمال شده، مراد از آن «نوعی فهم خاص است که به ظواهر اکتفا نمی‏کند و حقیقت معنا را درمی‏یابد. همچنین عقل در قرآن کریم، به معنای فهمی است که حق را تشخیص داده و راه درست را نشان می‏دهد، به گونه‏ای که اگر انسان ملتزم به این فهم شود، نجات می‏یابد: {وَقَالُواْ لَوۡ کُنَّا نَسۡمَعُ أَوۡ نَعۡقِلُ مَا کُنَّا فِیٓ أَصۡحَٰبِ ٱلسَّعِیرِ}، «و گویند: اگر شنیده [و پذیرفته] بودیم یا تعقل کرده بودیم در [میان] دوزخیان نبودیم»؛ (ملک/۱۰).

عقل در قرآن با تدبر، فکر، فهم، علم، لبّ، ایمان، تقوا، نفس، روح و قلب ارتباط بامعنایی دارد. ایمان بدون عقل، ایمان کوری است که به دگماتیسم منجر می‌شود. فهم، فکر و علم زیر مجموعه عقل است. نشانه‌های عاقل در قرآن چیست⁉️ ✅آخرت‌طلبی؛ (انعام/۳۲)، ✅خداجویی؛ (بقره/۱۶۴)، ✅تصدیق قرآن به عنوان کتاب وحیانی؛ (انبیاء/ ۱۰)، ✅تقواپیشگی؛ (طلاق/ ۸ و ۱۰)، ✅رعایت ادب و نزاکت؛ (حجرات/ ۴)، ✅دوزخ‌گریزی؛ (ملک/ ۹، ۱۰)، ✅پندگیری از آیات آفاقی و انفسی؛ (آل‌ عمران/ ۸۱۱)، ✅وحدت‌گرایی؛ (حشر/ ۱۴)، ✅اجتناب و پرهیز از گناه و پلیدی؛ (مائده/ ۱۰۰) ✅و پرهیز از دروغ و هواپرستی؛ (فرقان/ ۳۴ و ۴۴) از نشانه‌های انسان عاقل است.

عقل در روایات به معانی گوناگونی استعمال شده است که یکی از معانی آن، قوۀ تشخیص و ادراک و وادار کننده‌ انسان به نیکی و صلاح و بازدارندۀ وی از شر و فساد است؛ (الکافی، ۱، ۱۱).

   "️وقتی زندگی سخت می‌شه.....
     آرزو نکن که آسون‌تر بشه..... 
   تصمیم بگیر که قوی‌تر بشی"

🥰 #انگیزشی #موفقیت بامن همراه باش👇 https://eitaa.com/kulbeye_aramesh

زیبا زندگی کردن هنره......🌹 #خانواده #آرامش بامن همراه باش👇 https://eitaa.com/kulbeye_aramesh

بعضی نشانه‌های کمال عقل در روایات عبارتند از: ✅پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند: «أَعْقَلُ‏ النَّاسِ‏ أَشَدُّهُمْ مُدَارَاهً لِلنَّاس»؛ «عاقل‌ترین مردم کسی است که بیشتر با مردم مدارا کند»؛ (غرر الحکم، ۱۹۹، ح ۲۷۷). ✅امیرمؤمنان امام علی(عليه‌السلام) فرمودند: «أَعْقَلُ‏ النَّاسِ‏ مَنْ کَانَ بِعَیْبِهِ بَصِیراً وَ عَنْ عَیْبِ غَیْرِهِ ضَرِیرا»، «عاقل‌ترین مردم کسی است که به عیب‌های خویش بینا و از عیوب دیگران، نابینا باشد»؛ (غرر الحکم، ۲۰۷، ح ۴۱۰). ✅امیرمؤمنان سلام الله علیه می‌فرماید: «کُلُ‏ شَیْ‏ءٍ یَحْتَاجُ‏ إِلَی‏ الْعَقْلِ‏ وَ الْعَقْلُ‏ یَحْتَاجُ‏ إِلَی‏ الْأَدَب»، «هر چیزی به عقل نیاز دارد و عقل به ادب نیازمند است»؛ (همان، ۵۱۰، ح۸۶). ✅امام صادق(عليه‌السلام) نیز، می‌فرماید: «أَکْمَلُ‏ النَّاسِ‏ عَقْلًا أَحْسَنُهُمْ‏ خُلُقاً»، «عاقل‌ترین مردم خوش خلق‌ترین آنها است»؛ (الکافی، ۱، ۲۳). ✅از امام کاظم(علیه‌السلام) روایت شده که فرمود: «التَّوَدُّدُ إِلَی‏ النَّاسِ‏ نِصْفُ‏ الْعَقْلِ»؛ «مهرورزی با مردم نیمی از عقل است»؛ (تحف العقول، ۴۰۳). ✅امام رضا(عليه‌السلام) از پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت می‌کند: «رَأْسُ‏ الْعَقْلِ‏ بَعْدَ الْإِیمَانِ‏ بِاللَّهِ التَّوَدُّدُ إِلَی النَّاسِ وَ اصْطِنَاعُ الْخَیْرِ إِلَی کُلِّ بَرٍّ وَ فَاجِرٍ»، «بالاترین درجه عقل پس از ایمان به خدا، ابراز دوستی به مردم و نیکی به هر نیکوکار و بدکاری است»؛ (عیون اخبار الرضا، ۲، ۳۵). در روایات مذکور حوزه رفتارهای اجتماعی به عنوان نشانه عقل مورد توجه قرار گرفته است. از این رو، روایات بسیاری درباره این که مودّت و محبت به مردم، نشانه‌ای از خردورزی است وارد شده است.

آیا می دانید که خدا و پیامبران الهی از انسان انتظار دارند از نیروی عقل خویش استفاده کند و راه زندگی بهتر را بجوید. فعالیت‌های خویش را با دستورهای آسمانی هماهنگ سازد، و از جاده سعادت نلغزد، و در بیراهه گام برندارد. و سلامت و سعادت خویش را با خطر مواجه نسازد. نرده­‌های عقل و وحی در دو سوی صراط مستقیم نصب شده است. بشر با تعطیل و تخریب عقل و تکذیب وحى، جهنم را به روی خویش می­‌گشاید. عقل و وحی دو گوهر آسمانی است که آفاق زندگی انسان را روشن می­‌کند. از حضرت موسی­ بن جعفر عليه‌السلام نقل شده که به هشام­بن حکم فرمود: یا هشامُ! إنَّ لله علی­النّاس حجّتین، حجّةً ظاهرةً و حجّةً باطنةً؛ فامّا الظّاهرةُ فالرّسلُ والأنبیاءُ والائمةُ: و أمَّا الباطِنةُ، فَالعقولُ؛ ای هشام خدای را بر مردم دو حجّت و راهنماست. حجتی آشکار و حجتی پنهان؛ حجّت آشکار الهی رسولان، انبیا و ائمّه: هستند، و حجّت پنهان عقل­‌هاست.