📣 شرح خطبه ۱ بند ۳ قسمت چهارم نهج البلاغه
(آیت الله مکارم)
🔰سرانجام عبرت انگيز آدم:
🔰در بحث گذشته سخن از آزمايش فرشتگان و ابليس بود و در اين جا در واقع سخن از آزمون آدم و سرانجام اين آزمون است.
🌟از آيات قرآن به خوبى استفاده مى شود که آدم براى زندگانى در زمين آفريده شده است.
در آيه 30 سوره بقره مى فرمايد:🔻
«اِنّى جاعِل فِى الاَرْضِ خَليفَةً;
من در زمين نماينده اى قرار مى دهم».
⏪ و نيز از آيات قرآن استفاده مى شود که منظور از زمين در اين جا محلّى غير از بهشت بود (بهشت به هر معنا که باشد) 🔻🔻
زيرا در آيه 36 بقره مى خوانيم: 🔻
«قُلنَا اهْبِطُوا بَعْضُکُمْ لِبَعْض عَدُوّ وَ لَکُمْ فِى الاَرْضِ مُسْتَقرٌّ وَ مَتاعٌ اِلى حين;
به آنها (آدم و همسرش و شيطان) گفتيم همگى فرود آييد در حالى که بعضى دشمن ديگرى خواهيد بود و براى شما در زمين تا مدّت معينى، قرارگاه خواهد بود».
ــــــــــــــــــــــــــــ 🔰
👈ولى به هر حال لازم بود که آدم دورانى از آزمايش الهى را تجربه کند و به مفاهيمى همچون امر و نهى و تکليف و اطاعت و عصيان و پشيمانى و توبه، آشنا گردد و دشمن خود را به خوبى در عمل بشناسد،
⏪ لذا خداوند او را به بهشت فرستاد و بهره گيرى از همه نعمتهاى عالى آن جا را براى او مباح شمرد، تنها او را از نزديک شدن به درختى نهى کرد ولى وسوسه هاى شيطان و مکر و فريب او سرانجام مؤثّر شد و آدم مرتکب ترک اولى گرديد، از شجره ممنوعه خورد و از لباسهاى بهشتى خارج شد
👈اين امر سبب بيدارى و بازگشت او به سوى خدا گشت و از درِ توبه درآمد، لطف الهى شامل حالش شد
⏪و چگونگىِ توبه کردن را به او آموخت و سپس توبه اش را پذيرا گشت و وعده بازگشت به بهشت را به او داد، ولى اثر وضعى اين کار، دامان او را گرفت و از آن زندگى پرنعمت و مرفّه بهشت به زندگى پر رنج و زحمت زمين فرستاد.
ــــــــــــــــــــــــــــ 🔰
اين دورنما و عصاره اى از محتواى اين بخش از کلام مولا و داستان آدم به طور کلّى است، اکنون به اصل خطبه باز مى گرديم و به تفسير جمله هاى آن مى پردازيم.
ــــــــــــــــــــــــــــ 🌺
🌷 منتظران ظهور🌷
https://eitaa.com/montazeraan_zohorr
📣ادامه شرح خطبه ۱ نهج البلاغه بند ۱ قسمت ۴
(آیتالله مکارم)
🔰سرانجام عبرت انگيز آدم
نخست مى فرمايد:🔻
«سپس خداوند سبحان، آدم را در خانه اى سکنى بخشيد که زندگيش را در آن پرنعمت و گوارا کرده بود»
🌟«و جايگاه او را امن و امان قرار داده بود»
👈و به اين ترتيب، دو رکن اصلى زندگى که امنيت و وفور نعمت است در آن جمع بود.👉
ــــــــــــــــــــــــــــ 🔰
تعبير امام(عليه السلام) در اين عبارت در واقع اشاره به آيه 35 سوره بقره است که مى فرمايد:🔻🔻
🌺«به آدم گفتيم تو و همسرت در بهشت ساکن شويد و از نعمتهاى آن از هر جا مى خواهيد پاک و گوارا بخوريد».🌺
⚠️در عين حال به او هشدار داد «و او را از ابليس و عداوت و دشمنى اش برحذر داشت».❌
👈به اين ترتيب، هم راه سعادت را به او نشان داد و هم چاه بدبختى و شقاوت را، و بر او حجّت را از هر نظر تمام کرد.
👈اين تعبير، اشاره به چيزى است که در آيه 117 سوره طه آمده است که مى فرمايد: 🔻
⚠️«گفتيم اى آدم! اين (ابليس) دشمن تو و همسر توست، مبادا شما را از بهشت بيرون کند که به زحمت و رنج خواهى افتاد»،⚠️
👈👈 و براى اتمام حجّت بيشتر حتّى درختى را که مى بايست به آن نزديک نشود به او نشان داد و راه را براى استفاده از ديگر درختان بهشتى در برابر آنها بازگذاشت.❌❌❌
ــــــــــــــــــــــــــــ 🔻
امّا اين رهرو تازه کار که از مکايد و نيرنگهاى شيطان آگاهى کافى نداشت سرانجام در دام شيطان گرفتار شد و چنان که امام در ادامه اين سخن مى فرمايد:🔻🔻
⚠️❌⚠️ «دشمن، او را فريب داد چرا که بر او حسادت مىورزيد که در سراى پايدار و همنشين نيکان (فرشتگان) است».❌⚠️❌
⏪اصولا کار شيطان همين است او تلاش نمى کند که خودش را به پاى نيکان و سعادتمندان برساند او مى کوشد نعمتهاى الهى را از ديگران بگيرد و فضاى زندگى را براى آنها تيره و تار کند.
⚠️❌⚠️
سپس به نکته اصلى اشتباه آدم اشاره مى فرمايد و مى گويد: 🔻🔻
👈⚠️«آدم يقين خود را به شک و ترديد فروخت»⚠️👉 (فَباعَ الْيقينَ بِشَکِّهِ) «و عزم راسخى را که مى بايست در برابر وسوسه هاى شيطانى به کار گيرد به گفته سُست او فروخت».
ــــــــــــــــــــــــــــ 🌺
🌷 منتظران ظهور🌷
https://eitaa.com/montazeraan_zohorr
📣ادامه شرح خطبه ۱ نهج البلاغه بند ۱ قسمت ۴
(آیتالله مکارم)
🔰سرانجام عبرت انگيز آدم
👌نکته ها:
1ـ بهشت آدم کدام بهشت بود❓
💠گروهى معتقدند که او در بهشت موعود و جنّة الخلد که براى نيکان و پاکان معين شده است، ساکن شد در حالى که جمع ديگرى آن را باغ خرّم و سرسبزى از باغهاى اين دنيا و به تعبير ديگر بهشت دنيا مى دانند و به چند دليل استدلال کرده اند:🔻🔻🔻
نخست اين که بهشت موعود قيامت، يک نعمت جاودانى است و خارج شدن از آن ممکن نيست.
ديگر اين که ابليس با آن همه آلودگى و کفر و سرکشى چگونه ممکن است گام در چنين مکان مقدّس و پاکى بگذارد❓
🔄 و اگر گفته شود ابليس براى وسوسه آدم هرگز در بهشت نبود، بلکه در بيرون بهشت ايستاده بود و آدم را وسوسه کرد،
⏪ در پاسخ مى گوييم:🔻
اين سخن با آيه 36 سوره بقره که مى گويد: «وَقُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُکُمْ لِبَعْض عَدُوّ; به همه آنها (آدم و حوا و ابليس) گفتيم که از بهشت فرود آييد و خارج شويد در حالى که بعضى دشمن بعضى ديگر خواهيد بود» سازگار نيست.
ــــــــــــــــــــــــــــ 🔻
افزون بر اين، در روايات متعدّدى که از امامان اهل بيت(عليهم السلام) رسيده است، تصريح شده که بهشت آدم، باغى از باغهاى سرسبز دنيا بود; از جمله حسين بن بشّار مى گويد: 🔻🔻
از امام صادق(عليه السلام) درباره بهشت آدم سؤال کردم، فرمود: 🔻
«جَنَّة مِنْ جِنانِ الدُّنْيا يطْلَعُ عَلَيهَا الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَلَوْ کانَتْ مِنْ جِنانِ الْخُلْدِ ما خَرَجَ مِنْها اَبَداً; باغى از باغهاى (خرّم) دنيا بود که خورشيد و ماه بر آن مى تابيد و اگر بهشت جاودان بود، هرگز آدم از آن بيرون نمى آمد».
ــــــــــــــــــــــــــــ 🔰🌸
مرحوم کلينى در کتاب کافى حديث ديگرى شبيه آن، از حسين بن ميسّر از امام صادق(عليه السلام) نقل کرده است.
⚠️تنها ايرادى که در اين جا ممکن است بر اين سخن گرفته شود، همان تعبيرى است که در عبارت بالا از نهج البلاغه آمده بود که مى فرمايد: 🔻🔻
🔰(نَفاسَةً عَلَيهِ بِدارِ الْمُقامِ) شيطان، آدم را به خاطر اين که بر او حسادت مى ورزيد از اين که او در سراى پايدار است، وسوسه کرد و فريب داد.
👈ولى ممکن است اين تعبير، اشاره به اين باشد که اگر اين خلاف را مرتکب نمى شد، مدّت هاى طولانى در بهشت مى ماند، سپس گام به اين زمين مى گذاشت، ولى اين ترک اولى او را به زودى از بهشت خارج کرد و به زمين فرستاد، يا اين که گفته شود او مى خواست آدم را از جنّة الخلد و بهشت قيامت محروم سازد چرا که اگر آدم از هر نظر مطيع فرمان خدا مى بود به جنّة الخلد راه مى يافت.
ــــــــــــــــــــــــــــ ⚠️
🌷 منتظران ظهور🌷
https://eitaa.com/montazeraan_zohorr
📣ادامه شرح خطبه ۱ نهج البلاغه بند ۱ قسمت ۴
(آیتالله مکارم)
🔰سرانجام عبرت انگيز آدم
👌نکته ها:
2ـ آيا آدم مرتکب گناهى شد⁉️
⚠️آنها که ارتکاب گناه را براى انبيا ـ مخصوصاً در اين گونه امور ـ جايز مى شمرند، ابا ندارند که بگويند⚠️ آدم مرتکب گناه شد،
👌 امّا پيروان مکتب اهل بيت که معتقدند انبيا از هر گناه و خطايى مصون و محفوظ هستند ـ
👌 چه آنچه مربوط به باب اعتقادات و تبليغ احکام دين است.
👌و چه آنچه مربوط به اعمال و کارهاى روزمرّه،
👌 چه قبل از نبوّت
👌 و چه بعد از نبوّت ـ 🔻⚠️🔻
👈👈معتقدند که آدم هرگز مرتکب گناهى نشد و نهى خداوند از آن درخت ممنوع، نهى تحريمى نبود،👉👉
🔻⚠️🔻
👌 بلکه تنها کار مکروهى براى آدم بود، ولى از آن جا که مقام انبيا مخصوصاً آدم که مسجود همه فرشتگان واقع گشت آن قدر والا و عالى است که حتّى انتظار مکروهى از آنان نمى رود، هنگامى که مرتکب چنين کارى شوند از سوى خداوند شديداً مؤاخذه خواهند شد که گفته اند: 🔻🔻
«حَسَناتُ الاَبْرارِ سَيئاتُ الْمُقَرَّبينَ; کارهاى خوب نيکان به منزله گناه مقرّبان است»‼️
🔰به تعبير ديگر، گناه بر دو قسم است:🔻
❌گناه مطلق
❌ و گناه نسبى.
🚫 گناه مطلق، چيزى است که براى همه گناه است مانند دروغ و دزدى و شرب خمر،
🚫 ولى گناه نسبى، آن است که نسبت به عموم مردم گناه نيست، بلکه شايد براى بعضى، عمل مستحبى محسوب شود امّا همين عمل مباح يا مستحب، اگر از مقرّبان درگاه الهى صادر شود دور از انتظار است و واژه عصيان بر آن اطلاق مى شود امّا نه به معناى گناه مطلق، بلکه گناه نسبى و منظور از ترک اولى هم، همين است.
ــــــــــــــــــــــــــــ 🚫
⏪بعضى نيز گفته اند که نهى آدم از درخت ممنوع، نهى الهى (مولوى) نبود، بلکه نهى ارشادى بود؛ همانند دستور طبيب که مى گويد: فلان غذا را نخور که بيمارى تو طولانى مى شود. بديهى است مخالفت طبيب، نه توهينى به طبيب است و نه گناه و عصيانى نسبت به فرمان او، بلکه نتيجه آن درد و رنجى است که عايد مخالفت کننده مى شود.
🌸🍃در بعضى از آيات مربوط به جريان آدم، اشاره اى به اين معنا ديده مى شود: 🔻🌸🔻
«فَقُلْنا يا آدَمُ اِنَّ هذا عَدوّ لَکَ وَ لِزَوْجِکَ فَلا يخْرِجَنَّکُما مِنَ الْجَنَّةِ فَتَشْقى; به آدم گفتيم اين (ابليس) دشمن تو و همسر توست، مبادا شما را از بهشت بيرون کند که به درد و زحمت خواهيد افتاد».
🌸🍃در بعضى از روايات نيز آمده که آدم هرگز از آن درخت ممنوع نخورد، بلکه از درختهاى مشابه آن خورد و لذا شيطان به هنگام وسوسه به آنها گفت:🔻🌸🔻
خداوند شما را از اين درخت نهى نکرده (يعنى از ديگرى نهى کرده): 🔻🌸🔻
توجّه به اين نکته نيز لازم است که قرآن مى گويد:🔻🌸🔻
ابليس براى آدم سوگند ياد کرد که من خيرخواه شما هستم که مى گويم از اين درخت بخوريد:🔻🚫🔻
⚠️ و تا آن روز، نه آدم و نه حوّا، سوگند دروغى را نشنيده بودند و به همين جهت تحت تأثير وسوسه شيطان واقع شدند.⚠️
👈 البتّه اگر آنها دقّت مى کردند پى به دروغ ابليس مى بردند; زيرا قبل از اين سخن، از خداوند شنيده بودند که شيطان دشمن آنهاست و به يقين نبايد به قسمهاى دشمن اعتماد کرد و او را خير خواه دانست.
ــــــــــــــــــــــــــــ ⚠️
🌷 منتظران ظهور🌷
https://eitaa.com/montazeraan_zohorr
📣ادامه شرح خطبه ۱ نهج البلاغه بند ۱ قسمت ۴
(آیتالله مکارم)
🔰سرانجام عبرت انگيز آدم
👌نکته ها:
3ـ درخت ممنوع چه بود❓
⚠️در اين که آيا اين شجره (درخت) که براى آدم، خوردن از آن ممنوع بود، اشاره به يک درخت معمولى خارجى يا يک امر معنوى اخلاقى است و اگر مادّى يا معنوى است اشاره به کدام درخت يا کدام صفت از صفات است، 👈در ميان مفسّران مورد گفتگوست،
👈گرچه در کلام مولا اميرمؤمنان(عليه السلام) در اين خطبه اشاره اى به آن نشده ولى چون به داستان ابليس و وسوسه ها و فريب او اشاره شده، بد نيست سخن کوتاهى براى تکميل بحث در اين جا داشته باشيم.
ــــــــــــــــــــــــــــ 🌸
در قرآن مجيد، در شش مورد به شجره ممنوعه اشاره شده، 👈بى آن که در معرّفى آن سخنى به ميان آمده باشد، ولى در اخبار و روايات اسلامى و کلمات مفسّران بحثهاى فراوانى در آن شده است.
ــــــــــــــــــــــــــــ 🌸
بعضى آن را به شجره گندم (توجّه داشته باشيد که واژه شجره به درخت و گياه هر دو اطلاق مى شود چه آن که در داستان يونس، به بوته کدو اطلاق شجره شده است) تفسير کرده اند.
بعضى به درخت انگور و برخى به انجير و بعضى به نخل و بعضى به کافور تفسير کرده اند.
ــــــــــــــــــــــــــــ 🌸
در بعد معنوى بعضى آن را به علم آل محمّد و برخى به حسد و بعضى به علم، به طور مطلق تفسير نموده اند.
ــــــــــــــــــــــــــــ 🌸
در حديثى از امام على بن موسى الرّضا(عليه السلام) مى خوانيم که وقتى از حضرتش درباره اختلاف کلمات و روايات در اين باره سؤال کردند فرمود:🔻🔻
👌 همه اينها درست است، چرا که درختان بهشت با درختان دنيا تفاوت دارد. در آن جا بعضى از درختان داراى انواع ميوه ها و محصولات است، به علاوه هنگامى که آدم مورد اکرام و احترام خداوند قرار گرفت و فرشتگان براى او سجده کردند و در بهشت جاى داده شد، در دل گفت: آيا خداوند موجودى برتر از من آفريده است؟ خداوند مقام محمّد و آل محمّد را به او نشان داد و او در دل آرزو کرد که کاش به جاى آنان بود.
ــــــــــــــــــــــــــــ 🌸
ذکر اين نکته در اين جا لازم است که در تورات کنونى شجره ممنوعه، به عنوان شجره علم و دانش (معرفت نيک و بد) و شجره حيات و زندگى جاودان، معرفّى شده است و خداوند آدم و حوا را از آن نهى کرده بود، مبادا آگاه شوند و حيات جاويدان پيدا کنند و چون خدايان گردند‼️
🔰اين تعبير از روشن ترين قراينى است که گواهى مى دهد تورات فعلى تورات حقيقى نيست بلکه ساخته مغز بشر کم اطّلاعى بوده که علم و دانش را براى آدم، عيب مى شمرده و آدم را به گناه علم و دانش، مستحق طرد از بهشت مى شمرد.
⏪گويى بهشت جاى آدمِ فهميده نيست و به نظر مى رسد پاره اى از روايات که شجره ممنوعه را شجره علم و دانش معرّفى مى کند از روايات مجعولى است که از تورات تحريف يافته، گرفته شده است.
ــــــــــــــــــــــــــــ 🌸
🌷 منتظران ظهور🌷
https://eitaa.com/montazeraan_zohorr