اوصاف جهنّم :
۱- سرای هلاکت و قرارگاه بد :
«... الْبَوَارِ جَهَنَّمَ یَصْلَوْنَهَا و َبِئْسَ الْقَرَارُ » (ابراهیم/ 28- 29)
«آیا ندیدی كسانی را كه نعمت خدا را به كفران تبدیل كردند و قوم خود
را به سرای نیستی و نابودی كشاندند؟ جهنم كه آنها در آتش آن وارد
می‌شوند و بد قرارگاهی است.»
2. عذاب سخت و پردوام:
« ان عذابها کان غراما»( فرقان/65)
« عذاب جهنم سخت و پردوام است»
3. فراگیر و إحاطه كامل:
« لَهُم مِّن جَهَنَّمَ مِهَادٌ وَمِن فَوْقِهِمْ غَوَاشٍ... » (اعراف/ 41)
«برای آنها بستری از (آتش) دوزخ و روی آنها پوششهایی (از آن) است
و این چنین ظالمان را جزا می‌دهیم!»
4.دارای ابواب هفتگانه:
«لَهَا سَبْعَةُ أَبْوَابٍ لِّكُلِّ بَابٍ مِّنْهُمْ جُزْء مَّقْسُوم »(حجر/ 44)
حدیثی از امام علی (ع) آمده است:
«جهنم هفت در دارد یعنی هفت طبقه است كه روی یكدیگر قرار دارند،
سپس حضرت علی (ع) یكی از دستها را بر روی دست دیگر نهاد و فرمود:
اینطور، خداوند، بهشت را به عرض گسترش داده و آتش را طبقه طبقه قرار
داده است، طبقه زیرین آن جهنّم، روی آن لظی، روی آن حُطمة، بالای آن
سَقَر، و بر سر آن جحیم، بالای آن سعیر و طبقه نخستین، هاویه است.»
برخی از ویژگیهای آتش جهنّم :
۱. تغییر دهنده پوستها :
« لَوامَةٌ لِلْبَشرِ » (مدثّر/ 29)
«پوست تن را به كلّی دگرگون می‌كند.»
2. نه باقی می‌گذارد و نه رها می‌سازد :
«لا تُبْقی ولا تَذَرُ » (مدثر/ 28)
این آیه اشاره دارد به اینكه آتش دوزخ بر خلاف آتش دنیا كه گاه در نقطه‌ای
از بدن اثر می‌كند و نقطه دیگر سالم می‌ماند و گاه در جسم اثر می‌گذارد
و روح از آن در امان می‌باشد، آتشی است فراگیر كه تمامی وجود انسان
را در برمی‌گیرد و هیچ چیز را رها نمی‌كند بلكه درون و برون را می‌سوزاند.
چنان كه فرمود:
» نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ *الَّتِی تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ » (همزه / 6-7)
«آتش برافروخته الهی است آتشی كه از دلها سر می‌زند»
و ممكن است منظور این باشد كه هیچ كس را زنده نمی‌گذارد و هیچ
كس را نمی‌میراند:
«الَّذِی یَصْلَى النَّارَ الْكُبْرَى ثُمَّ لَا یَمُوتُ فِیهَا وَلَا یَحْیَى »
(اعلی/ 12 و 13)
«همان كسی كه در آتش بزرگ وارد می‌شود پس در آن آتش نه می‌میرد
و نه زنده می‌شود»
3.دارای حرارت شدید:
«قُلْ نارُ جَهَنَّمُ اَشدُّ حَرّاً...» (توبه/ 81)
«بگو آتش دوزخ گرمتر است...»
امام صادق (ع) می‌فرماید:
«این آتش شما جزئی از هفتاد جزء از آتش دوزخ است كه هفتاد مرتبه با
آب خاموش شده باز شعله ور گردیده و اگر چنین نبود، هیچ انسانی قدرت
تحمّل آن را نداشت؛ یعنی نمی‌توانست در كنار آن قرار گیرد.»
عذابهای جسمانی دوزخیان:
۱. غذاها و نوشیدنی های دردناک :
یكی از بدترین مجازات دوزخیان غذاها و نوشیدنی‌ها است؛ یعنی درست
همان چیزی كه انسان باید از آن لذت ببرد مایه درد و رنج شدید آنان
می‌شود.
« إِنَّ شَجَرَةَ الزَّقُّومِ طَعَامُ الْأَثِیمِ كَالْمُهْلِ یَغْلِی فِی الْبُطُونِ كَغَلْیِ
الْحَمِیمِ » (دخان/ 43- 46)
«مسلماً درخت زقّوم، غذای گنهكاران است، همانند فلز گداخته در
شكمها می‌جوشد، جوششی همچون آب سوزان.»
در آیه دیگری می‌فرماید:
«...وَ یُسْقَى مِن مَّاء صَدِیدٍ یَتَجَرَّعُهُ وَلاَ یَكَادُ یُسِیغُهُ..»
(ابراهیم/ 16و 17)
«...از آب بد بوی متعفّنی نوشانده می‌شود، به زحمت جرعه جرعه
آنرا سر می‌كشد و هرگز حاضر نیست به میل خود آن را بیاشامد...»
2. لباس آتشین:
« فَالَّذِینَ كَفَرُوا قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِیَابٌ مِّن نَّارٍ یُصَبُّ مِن فَوْقِ رُؤُوسِهِمُ
الْحَمِیمُ یُصْهَرُ بِهِ مَا فِی بُطُونِهِمْ وَالْجُلُودُ» (حج/ 19- 20)
«كسانی كه كافر شدند لباسهایی از آتش برای آنها بریده شده و مایع
سوزان و جوشان بر سرشان ریخته می‌شود، آن چنان كه هم درونشان
با آن آب می‌شود و هم پوستهایشان.»
3. بادهای كشنده و آب سوزان:
«فِی سَمُومٍ وَحَمِیمٍ وَ ظِلٍّ مِّن یَحْمُومٍ لَّا بَارِدٍ وَلَا كَرِیمٍ »
(واقعه/ 42- 44)
«آنها در میان بادهای كشنده و آب سوزان قرار دارند و در سایه دودهای
متراكم و آتش زا، سایه‌ای كه نه خنك است و نه آتش زا.»
عذابهای روحانی دوزخیان:
1. عذاب خوار كننده:
«وَ الَّذِینَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآیَاتِنَا فَأُوْلَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِینٌ »
(حج/ 57)
«كسانی كه كافر شدند و آیات ما را تكذیب كردند، عذاب خوار كننده‌ای
برای آنهاست.»
2. غم واندوه دامنه دار :
« كُلمَا اَرادوُ ا اَن یَخرُجوُا مِنها من غمٍ اُعِیدوُ ا فِیهَا وَذُوقُوا
عَذابَ الحَریقِ »(حج/ 22)
2. غم واندوه دامنه دار :
« كُلمَا اَرادوُ ا اَن یَخرُجوُا مِنها من غمٍ اُعِیدوُ ا فِیهَا وَذُوقُوا
عَذابَ الحَریقِ »(حج/ 22)
« هرگاه بخواهند از غم و اندوه‌های دوزخ خارج شوند، آنها را به آن
باز می‌گردانند و (به آنها گفته می‌شود) بچشید عذاب سوزان را »
3. تحقیر و سرزنش فراوان:
«رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْهَا فَإِنْ عُدْنَا فَإِنَّا ظَالِمُونَ قَالَ اخْسَؤُوا فِیهَا وَ لَا
تُكَلِّمُونِ » (مومنون/ 107-108)
(دوزخیان گویند:) پروردگارا! ما را از این (دوزخ) بیرون آر، اگر بار دیگر تكرار
كردیم قطعاً ستمگریم (و مستحق عذاب!) (خداوند) می‌گوید: دور شوید
در دوزخ، و با من سخن مگوئید!»
4. گفتگوی حسرت آور با بهشتیان:
«و َنَادَى أَصْحَابُ النَّارِ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفِیضُواْ عَلَیْنَا مِنَ الْمَاء أَوْ
مِمَّا رَزَقَكُمُ اللّهُ قَالُواْ إِنَّ اللّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى الْكَافِرِینَ » (اعراف/ 50)
«و دوزخیان، بهشتیان را صدا می‌زنند كه: (محبت كنید) و مقداری آب یا
از آنچه به شما روزی داده، به ما ببخشید. آنها در پاسخ می‌گویند: خداوند
اینها را بر كافران حرام كرده است.»