حال سوال می شود که دوران نوجوانی چقدر مهم است؟ ابتدا این را در نظر داشته باشید که اگر بچه را تا دوره نوجوانی رها کنید پایه های تربیتی اش سست می شود، از همان کودکی غیرت مندی وحیا را می بایست به او آموزش دهید. حضرت علی(ع) خطاب به فرزندش امام حسن مجتبی(ع) فرموده اند: قلب کودک نورس مانند زمین خالی از بذر و گیاه است، هر دانه‌ای که در آن افشانده شود به خوبی می پذیرد و در خود می پرورد. فرزندم؛ از دوران کودکی تو استفاده نمودم و خیلی زود در پرورش تو قیام کردم پیش از آن که دلِ تربیت پذیرت سخت شود و مطالب گوناگون، عقلت را اشغال نماید. (نهج البلاغه، نامه امام علی(ع) به امام حسن مجتبی(ع).)

چطور آموزش دهند؟ ابتدا توجه کنید که حیا و غیرت را خودتان به پسرتان یاد می دهید با نوع پوششی که در منزل دارید درست است که کودک چند ساله متوجه تفاوت جنسیتی نمی شود اما نوع پوشش را درک می کند و همین رعایت شما باعث می شود به بلوغ زودرس نرسد. قدیمی ها می گفتند چشم و گوش بچه را باز نکنید، معنی اش همین مراقبت های پدر و مادر هم به لحاظ پوشش و هم رفتار زناشویی مقابل فرزندان بود و رفتار با محارم و نامحرمان داخل و خارج از منزل بوده که کاملا بر حیا و غیرت کودک اثر مستقیم دارد. بچه ای که می بیند پدر و مادرش خیلی راحت هر فیلمی را جلوی چشم او تماشا می کنند، چطور می تواند خود پرده در نباشد؟

پدرها شما ها مسئول ترید! از دوران کودکی بهتر است که پدران مسئول رسیدگی بیشتر پسران باشند از حمام کردن تا دیگر مسئولیت ها تا شرم خاصی نسبت به مادر، پسرها داشته باشند حتی روانشناسان می گویند که در دوره نوجوانی نیز پدران مسئول توضیح مسائل جنسی به پسرانشان باشند این امر صفات مردانه را در پسران تقویت میکند و باعث ارتباط بهتر پدر و پسر می شود.

بهتر است از یک سنی به بعد پدر، پسرش را به محافل مردانه از هیئات تا مراکز آموزشی ببرد و مسئولیتی برای مراقبت از مادر و خواهر به پسرش درسن نوجوانی بسپرد مثل اینکه بگوید وقتی من نیستم شما باید مراقب مادر و خواهرت باشی. همه اینها غیرمستقیم اما نرم غیرت را در وجود بچه پرورش می دهد البته منظور این نیست که از کودکی مسئولیت های بزرگ به بچه ها سپرده شود بلکه براساس سن مفاهیم می بایست آموزش داده شود.

مادران توجه کنند که از یک زمانی مثل شش یا هفت سالگی بهتر است که دیگر پسرتان را به مجالس زنانه نبرید چرا که کامل در ذهنش باقی می ماند و این امر قبح و حیا را برایش در نوجوانی کمرنگ می کند حتی بهتر است مادران در همین سنین دیگر پسران را به همراه پدرانشان به مجالس مذهبی هم بفرستند و همه این ها می بایست با کلام نرم و روان همراه باشد که بچه ها را ناراحت نکند مثل اینکه:« تو دیگر بزرگ شدی و بهتر است به مجالس مردانه بروی»

آموزش غیرت با برنامه و گفتگوهای نمایشی و هدفمند گاه پیش می آید که برخی آموزش ها را می توان غیرمستقیم با ابزارهای هنری به بچه ها یاد داد اینطور مواقع پدر و مادر هماهنگ با هم یک رفتاری را در قالب نمایش و گفت وگو می توانند آموزش دهند.

همچنین امام باقر (ع) درباره انتخاب نام مناسب برای فرزندان می فرمایند که «راست‌ترین نام‌ها آن است که بر بندگی الهی دلالت کند و برترین نامها، اسامی پیامبران است.» (اصول‌کافی، ج۶، ص۱۸) بنابراین بهتر است نامی برای پسران انتخاب کنید که او را غیور و مقتدر در نوجوانی و جوانی جلوه دهد هر چند تنها نام مناسب کافی نیست منتها باز هم انتخاب نام سبک و جلف روی پسران ناشایست است.

در روایتى آمده است که روز قیامت، شخصى را مى‏ آورند که نام او محمّد است. خداوند به وى خطاب مى‏ کند: «تو که هم‌نام حبیب من هستى، شرم نکردى که عصیان مرا مرتکب شدى و حال آنکه من، شرم دارم تو راکه همنام حبیب منى، عذاب کنم ؟!» در این روایت، به خوبى روشن است که اگر نامگذارى به درستى انجام شود و به فرهنگ همراه آن توجّه شود، چه تأثیرى مى‏ تواند در زنده کردن حیا داشته باشد.بنابراین از بدو تولّد باید برای تربیت بچه ها تلاش کرد. امام سجّاد (ع) از هنگام به دنیا آمدن فرزند، مراقبت خود را شروع مى ‏کرد. مبنای حیا، والدین را دوست داشتنی و خانه را کانون عشق و احترام می کند.

موضوع پوشش والدین در مقابل بچه‌ها و پوشش بچه‌ها در کنار یکدیگر و حد این پوشش یکی از چالش‌هایی است که خیلی از پدر و مادر‌ها با آن درگیرند. بعضی از روانشناس نما‌ها می‌گویند جلوی بچه هایتان راحت بگردید تا چشم شان عادت کند. اما بالاخره حد این پوشش کجاست؟

عفت در خانواده چه معنی دارد؟ در فرهنگ اسلامی بار‌ها به داشتن عفت و حیا توصیه شده ایم، یکی از مهم‌ترین موارد داشتن عفت و حیا رعایت نوع پوشش والدین در خانه است، شاید برخی تصور کنند هر طور که دوست دارند می‌توانند در حضور بچه هایشان بگردند و لباس بپوشند، اما اینطور نیست. حریم‌ها باید حفظ شود و حد و حدودش نیز مشخص است تا بچه‌ها خدای نکرده به بلوغ زودرس جنسی یا انحرافات مختلف جنسی دچار نشوند. برخی از والدین در سنین نوجوانی و جوانی قادر به کنترل بچه هایشان نیستند و از لحاظ نوع پوشش و رفتار اجتماعی آن‌ها را خیلی با خودشان متفاوت می‌بینند، درحالی که عموما این بچه‌ها از خانواده‌هایی بیرون آمدند که در آن‌ها رعایت خیلی مسائل عفت و حیا نمی‌شده یا اینکه دوستان نامناسبی داشته اند.

پرهیز از برهنگی یا نیمه برهنگی در خانه دکتر «مجتبی امین زاده»؛ روانپزشک در این باره می‌گوید: «در دوران کودکی یعنی از سنین سه سالگی به بعد بچه‌ها ممکن است کنجکاوی جنسی داشته باشند، بنابراین اگر والدین پوشش مناسب به معنی پرهیز از برهنگی را رعایت کنند، بچه‌ها دچار تحریک یا کنجکاوی جنسی نمی‌شوند، متأسفانه برخی والدین تصور می‌کنند این به معنای متمدن یا مدرن بودن است که هرطور دلشان بخواهد در منزل لباس بپوشند، در حالی که کودک در حال رشد دارند و باید بدانند که پوشیدن لباس‌های تنگ و چسبان و رعایت نکردن پوشش مناسب ممکن است باعث برانگیخته شدن کنجکاوی بچه‌ها و از بین رفتن آرامش ذهنی آن‌ها شود.»

والدینی که دارای فرزند دختر و پسر هستند، این مسائل را بیشتر از پدر و مادر‌هایی که فرزندانی از یک جنس دارند باید رعایت کنند. مثلا دختر و پسرشان را با هم به حمام نفرستند، از سن سه ـ چهار سالگی به بعد پسر‌ها با پدرشان و دختران با مادرشان به حمام بروند یا لباس هایشان توسط والد همجنسشان تعویض شود.

امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: «عفت و پاکدامنی اشخاص به اندازه شرم و حیای آنهاست.»

در کلام بی حیا نباشید «حیا فقط در پوشش نیست. حیا در نوع حرف زدن هم هست. وقتی در حال صحبت کردن با نامحرم هستیم چقدر حیا را رعایت می‌کنیم؟ در جوک گفتن و شوخی کردن در جمع‌های صمیمی و خودمانی و در ارتباط با نامحرم‌های فامیل چقدر جانب حیا را رعایت می‌کنیم؟ حتی در حرف زدن در جمع خانواده خودمان. باحیا بودن بچه‌های ما از همین چیز‌های ساده شروع می‌شود. اینکه حتی در جمع خودمانی چهار پنج نفره خودمان مراقب کلماتی که از دهانمان در گفتگو‌های روزانه خارج می‌شود باشیم. الفاظی که به کار می‌بریم. نوع گفت وگویمان با همسر. پرهیز از بدزبانی. ما نباید بی‌پروا، رک و صریح حرف بزنیم و در صورت کسی نگاه کنیم و هر حرفی دوست داشتیم به او بگوییم. تک تک این رفتار‌ها به چشم بچه‌های کوچک ما می‌آید.»

حیا را در نگاه رعایت می‌کنید؟ جمع فامیل جمع است. هر هفته خانه یکی جمع می‌شوند. رفت و آمد را هم سخت نمی‌گیرند و هر چه هست دور هم می‌خورند و حال دلشان خوش است. از خاله و دخترخاله‌ها تا دایی‌ها و دختردایی و پسردایی از یک طرف. زن داداش‌ها و برادر‌ها و خلاصه یک جمع شاد شاد. تا اینجای کار همه چیز خوب است، اما تا به حال فکر کردید در این جمع‌های خودمانی شما چقدر حیا را علاوه بر پوشش و گفتار در نگاه به نامحرم و نشست و برخاست با نامحرم‌های فامیل رعایت می‌کنید؟ این روز‌ها کم نیست جمع‌های خانوادگی که در آن اعضای فامیل با این توجیه که با هم بزرگ شدند زیادی با هم راحتند و حیا در نگاه به نامحرم را فراموش می‌کنند. بچه‌های ما حتی آن کوچکتر‌ها که فکر می‌کنیم حواسشان پی بازی خودشان هست تک تک این رفتار‌های ما را ثبت و ضبط می‌کنند.» رعایت حیا در نگاه هم یکی دیگر از مصادیقی است که حجت الاسلام الهی منش کارشناس دینی در خصوص آن به پدر و مادر‌ها نهیب می‌زند تا یک بار دیگر رفتارهایشان در جمع‌های خودماتی و غیرخودمانی را مرور کنند.

صبحت یک خانوم و آقا درمورد دخترشون و پسرشون 👇👇👇👇👇👇👇

جلوی آقاجان حتی پایمان را دراز نمی‌كردیم. او بود كه باید می‌فهمید وقت زن گرفتن یا شوهر‌كردن بچه‌ها شده است. تا آن موقع اگر از عشق دختر همسایه می‌مردیم رویمان نمی‌شد به آقاجان چیزی بگوییم. مامان اگر به دادمان می‌رسید و با آقا در میان می‌گذاشت كه چه بهتر وگرنه باید می‌سوختیم و می‌ساختیم. اگر روز ازدواج به همانی كه آرزویش را داشتیم می‌رسیدیم انگار دنیا را به ما داده بودند. یادم نمی‌رود وقتی برای خواستگاری، پدرم”‹ مرا به حضور خواست و با مامان و آقاجان تنها شدم و او از من پرسید: «پس دلت می‌خواهد زن بگیری!» چنان خجالت كشیدم كه تا بناگوشم داغ شد و فكر كردم چقدر آقا جان را توی معذوریت قرار داده‌ام، اما حالا پسرم جلوی چشم من با دوست دخترش با موبایل حرف می‌زند و قرار و مدار می‌گذارد و انگار نه انگار كه من پدرش هستم و باید كمی حیا داشته باشد.»

شاید این درددل برایتان آشنا باشد. این حرف‌ها درددل مسعود ـ الف، پدر 50 ساله‌ای است كه تنها 30 سال پیش آنقدر شرمنده پدرش شده بود كه در شرایط جنگ و سختی خواسته است ازدواج كند كه نتوانسته بود یك كلمه حرف بزند، اما حال امروز فرزندان او با گذشته خیلی متفاوت است

شرم سرخ گونه‌ها، یادش بخیر «امروز اگر سرخی‌ای به گونه‌ای باشد از رژگونه است نه خجالت!» این حرف یك مادر 45 ساله است كه دختری 23 ساله دارد. این مادر نیز مانند مسعود معتقد است مادر و پدر‌های نسل او تا حد زیادی در تربیت صحیح فرزندانشان موفق نبوده‌اند و معدود خانواده‌هایی توانسته‌اند تا حدی شرم و حیای پسندیده را میان فرزندانشان حفظ كنند. او می‌گوید: «دخترم را به مدرسه می‌فرستم برای درس خواندن. وقتی می‌روم سبزی بخرم می‌بینم توی خیابان است و موهایش را بیرون گذاشته و آرایش كرده. خدا می‌داند ما را چقدر می‌گشتند كه لوازم آرایش همراهمان نباشد.نمی‌دانم سیستم مدرسه اینها چطور است. نه معلوم است كی به مدرسه می‌روند و كی می‌آیند و نه معلوم است آنجا چطور نظم و تعهد و حیا را به آنها می‌آموزند.

من خودم اهل این كارها نیستم، اما دخترم از وقتی به دبیرستان رفته است نمی‌دانم تحت تاثیر كدام دوستانش به این كارها گرایش پیدا كرده. البته زمان ما كسی آرایش آنچنانی نمی‌كرد و لباس‌ها با اپل‌های قطور و گشاد و بلند طراحی می‌شد كه تنها زینتشان تكمه‌های بزرگ بود، اما حالا خودتان می‌دانید كه اگر نوجوان بخواهد همرنگ بقیه همسالانش شود باید چه شكلی باشد.»

من هم مثل تو یا بهتر احترام از قدرت و اهمیت و اقتدار و قابلیت‌های شخصی ناشی می‌شود. دیروز بیشترین اقتدار و اهمیت و قابلیت را در خانواده، پدر داشت. بعد از او مادر بود و اگر این دو نبودند فرزند كسی نبود كه بخواهد گردنكشی كند. بچه‌ها به والدین وابسته بودند

و هر تحرك اجتماعی آنان از پشتیبانی آنان ناشی می‌شد.

اما امروز بچه‌ها به موجودی كمیاب در خانواده بدل شده‌اند كه به خاطر این كمیابی نزد والدین و مادربزرگ و پدربزرگ‌ها عزیزترین هستند.

تربیت انسان باحیا فرآیندی تدریجی و طولانی مدت است. كسب آن مقدار از حیا كه وجهی از وجوه تقوا و مایه سعادت آدمی است، به مراقبت افكار، نیت‌ها و اعمال در طول زندگی نیاز دارد گاه بزرگ‌ترهای خانواده فرزندانشان را به خاطر برخورد با نوه‌ها ملامت می‌كنند و حتی والدین در مقابل كودك با هم همین برخورد را دارند. آنها نمی‌پوشند و كمتر می‌خورند تا بچه‌ها بهتر بپوشند و درس بخوانند و از زندگی خود لذت ببرند.

گاه بزرگ‌ترهای خانواده فرزندانشان را به خاطر برخورد با نوه‌ها ملامت می‌كنند و حتی والدین در مقابل كودك با هم همین برخورد را دارند. آنها نمی‌پوشند و كمتر می‌خورند تا بچه‌ها بهتر بپوشند و درس بخوانند و از زندگی خود لذت ببرند.