تلقینی بودن اعتقاد به خدا؛ ادعایی گزاف این ادعا که به‌صورت اجمالی «بسیاری از معرفت‌ها و اعتقادات انسان محصول تلقین محیط و اطرافیان است»، سخن درستی است؛ اما اینکه کدام اعتقاد محصول تلقین و کدام اعتقاد محصول تفکر و انتخاب است، جای بحث و استدلال است و از ادعای اول نمی‌توان نتیجه گرفت که مثلا «دین محصول تلقین است؛ زیرا بسیاری از اعتقادات ما محصول تلقین است!» بنابر این شبهه‌کننده می‌بایست دلائل متقن و روشنی بر ادعای دوم خود اقامه کند.

بله قبول داریم که اجمالا برخی از افراد، دینداری یا اعتقاد به خدا را از طریق تلقین به دست آورده اند؛ اما اینکه همه انسان‌های دیندار و معتقد به خدا از طریق تلقین به چنین اعتقادی رسیده‌اند، سخنی بی‌دلیل و تعمیمی‌به گزاف است. زیرا اولا دست کم فیلسوفان و متکلمان و دانشمندان بسیاری را سراغ داریم که با ارائه برهان‌های متعدد و استوار،اعتقاد خود به‌وجود خدا را با استدلال تبیین کرده‌اند.

بسیاری از مردم دیندار و معتقد به خدا هرگاه با این سؤال مواجه شوند که به چه دلیل به خدا اعتقاد دارید؟ هرکدام برای خود دلائل و برهان‌هایی را متناسب با سطح دانش و تفکرشان ارائه می‌کنند. همین واقعیت دلیل روشنی بر بطلان ادعای عمومیت داشتن اعتقاد تلقینی به خداست. چنانکه بسباری از ناخداباوران هم از روی تلقین محیط یا به علل (نه دلیل!) مختلفی ناخداباور شده‌اند؛ ولی برخی از ناخداباوران برای اعتقاد خود دلائلی اقامه می‌کنند. پس همچنان که نمی‌توان اعتقاد به ناخداباوری را یکسره محصول تقلین معرفی کرد، نمی‌توان اعتقاد به خدا را هم یکسره محصول تلقین محیط دانست. مضاف بر اینکه اعتقاد به خدا با توجه به وجه اثباتی و لوازم مهم و سرنوشت‌سازی که برای زندگی انسان‌ها دارد، در درازمدت کمتر تحت تأثیر تلقین قرار گرفته و دوام می‌آورد. ناخداباوری عاری از هرگونه مسئولیت و تبعات آن برای زندگی دنیایی فرد اندک است و از این رو بیش از خدا باوری که لوازم و تبعات بسیار شگرف و بزرگی را ایجاد می‌کند، از تلقین متأثر می‌شود!

بشر، در جست‌وجوی خدا این پرسش که «آیا کودک با اعتقاد به خدا به دنیا می‌آید یا با اعتقاد به بی‌خدایی؟» پرسش درستی نیست. پرسش درست این است که «خاستگاه اعتقاد به خدا یا اعتقاد به بی‌خدایی چیست؟» زیرا اثبات شد که کودک بدون هرگونه اعتقادی به دنیا می‌آید. حال سؤال این است که اعتقادات انسان‌ها چگونه شکل می‌گیرد؟ آیا می‌توان ادعا کرد که همه دانش‌های بشر محصول تلقین است. مسلما کسی چنین چیزی را نمی‌پذیرد. زیرا بسیاری از دانش‌های بشر محصول تجربه، آزمون و خطا و تفکر است. بنابر این درباره اعتقاد به خدا و اعتقاد به بی‌خدایی هم می‌بایست بررسی شود که ریشه هرکدام چیست و چگونه پدید می‌آیند؟ پس آنچه در متن شبهه مطرح شده بیش از هرچیز ادعایی نادرست است که برای آن استدلالی هم ارائه نشده است. بررسی کتاب‌هایی که از چندهزار سال پیش به این سو توسط بشر نگاشته شده به روشنی گویای این حقیقت است که مسئله خدا، صفات و افعال خداوند نخستین موضوعی است که بیشترین تأملات بشری را به خود اختصاص داده است. دانشمندان و فیلسوفان بسیاری سال‌های زیادی از عمر خود را به تفکر درباره وجود و صفات خدا گذرانده و محصول اندیشه‌ورزی خود را در قالب نظریه‌هایی به دیگر انسان‌ها ارائه کرده‌اند. بنابر این ادعای تلقینی بودن اعتقادات همه خداباوران، ادعایی گزاف و بی‌اساس است.

فطری بودن گرایش به خدا آنچه خدا باوران ادعا می‌کنند و برای آن دلائل گوناگونی اقامه کرده‌اند این است که «گرایش به خدا و خاستگاه‌های عقلانی اعتقاد به خدا» اموری فطری و ریشه‌دار در اعماق ذهن و روان انسان‌هاست. به‌نظر ما گرایش به پرستش خدا در سرشت انسان‌ها نهفته است. انسان‌ها از همان ابتدای تولد میل به وابستگی به نیروهای برتر را از خود نشان می‌دهند. میل شدید کودک به حضور مادر، تجلی احساس نیاز عمیق به‌وجود قدرتمندی است که می‌تواند نیازهای کودک را ارضا کرده و او را از خطرها حفظ کند. این میل فطری آرام آرام به افراد و موضوعات دیگر سرایت می‌کند و با رشد عقلانی بشر و التفات به اینکه هم نیازهای انسان بسیار فراتر از نیاز به غذا و امنیت است و هم جهان بسیار فراختر و پیچیده‌تر از آن است که دیگر انسان‌ها و‌اشیاء بتوانند نیازهای انسان را پاسخ گفته و امنیت عمیق و وجودی را برایش فراهم کنند، به سوی نیروی ازلی و ماورایی کشیده شده و گرایش به وابستگی به نیروهای برتر، موضوع اصلی خود (وجود خداوند) را پیدا می‌کند.

پایه‌های عقلانی اعتقاد به‌وجود خدا هم از عقل فطری انسان سرچشمه می‌گیرد. همه کودکان در حوالی 4 سالگی نسبت به آفرینش خود کنجکاو می‌شوند. این پرسش که «چه کسی مارا آفریده است؟» یکی از پرسش‌های شایع و پرتکرار کودکان در سنین اولیه کودکی است. از هنگامی که کودک درک می‌کند روزی نبوده و بعدا به‌وجود آمده است و پدر و مادر و همه اطرافیان او هم روزی بوده که وجود نداشته و بعدا به‌وجود آمده‌اند، از آفریننده خود و اطرافیانش می‌پرسد. پرسش از آفریننده اولین جوانه عقل فطری برای فهم آفرینش و معرفت به‌وجود خداست. در این مرحله است که والدین می‌توانند با القای اعتقادات نادرست یا پرورش عقلانیت و تفکر کودک او را به سمت تفکر و اعتقاد غلط یا صحیح هدایت کنند. البته کودکان همیشه کودک نمی‌مانند و بسیاری از آنها همپای رشد شناختی و عقلانی، آرام آرام مسائل بسیاری را مورد بررسی و تأمل قرار می‌دهند. استدلال کودک ونوجوان و جوان و میانسال و سالمند درباره دلائل اعتقاد به خدا یا بی‌خدایی می‌تواند بسیار متفاوت باشد و این امر از تفکر سیال انسان درباره موضوعات زندگی و ازجمله موضوع وجود خدا حکایت می‌کند.بله والدین ممکن است در دوران کودکی اعتقاد به‌وجود خدا یا اعتقاد به بی‌خدایی را به کودک خود تلقین کنند؛ اما مسئله وجود خدا آنچنان مسئله بزرگی است که هیچ انسانی نمی‌تواند یکسره تحت تأثیر تلقین‌ها بماند و گویی مجبور است که خود درباره آن بیندیشد و برای اعتقاد به خدا یا بی‌خدایی دلائل و برهان‌های قانع‌کننده‌ای برای خود بیابد. البته برخی از اندیشمندان مسلمان از نوعی علم حضوری انسان به خدا از بدو تولد سخن گفته‌اند؛ هرچند این علم حضوری در ابتدا به‌صورت ناآگاهانه و نیمه آگاهانه وجود دارد، اما هم پای رشد عقلانی و اشتداد وجودی انسان، می‌تواند به علم حضوری آگاهانه به‌وجود و حضور خداوند در هستی انسان دگرگون شود.(2)

نتیجه اینکه: همه انسان‌ها در ابتدای تولد از هرگونه اعتقادی پیراسته‌اند. ادعای اینکه اعتقاد به خدا در همه انسان‌ها تلقینی است، تعمیمی‌گزاف و بی‌پایه است. گرایش فطری به وابستگی به خدا و نیز خاستگاه تفکر درباره خدا، اموری فطری و ریشه در ساختار روان و عقلانیت انسان‌ها دارد!

منبع: ۱. نحل: 78. 2. سبحانی، جعفر، محمدرضایی، محمد، اندیشه اسلامی، نشر معارف، ص56؛ مصباح یزدی، محمد تقی،آموزش فلسفه، شرکت چاپ و نشر بین‏الملل، ج2، صص358- 359.

دردوره آخرالزمان هستیم خیلی زنان و ودختران وپسران و مردان اعتقاد به خداوند کم شده بی دین شدند و برخلاف دستور خداوند انجام میدهند

مثلا میگویند به نامحرم ومحرم اعتقادی ندارند حتی به اون دنیا اعتقادی ندارند دنیای دیگر نیست

با صدای عبدالباسط قیامت به پا میشه

آیات دال بر یگانگی و اثبات وجود خداوند در قران کریم ادله متعددی بر یگانگی و اثبات وجود خداوند وجود دارد که در زیر به آنها اشاره می شود: الف) اهم ادله و براهین قرآنی بر اثبات وجود خداوند عبارتند از: