تحلیل فرهنگ و اجتماع کشور عراق
دانستنی های مهم کشور عراق
دین و مذهب عراق
عراق دارای شهرها و روستاهای فراوانی است و مردم عراق با توجه به شرایط تاریخی و شرایط حال حاضر کشور خود و مسائل قومی ، مذهبی و غیره دارای آداب و رسوم فرهنگی خاص خود هستند اگر قصد تعامل با مردم این کشور را دارید ، پیش از آن باید با فرهنگ و آداب و رسوم و مسائل سیاسی اجتماعی این کشور آشنا شوید . برای مطالعه مطلب “ تحلیل فرهنگ و اجتماع کشور عراق ” کلیک کنید.
این کشور را از نظر اجتماعی فرهنگی می توان به چند بخش تقسیم کرد ، در مرکز عراق عرب های سنی ، در نواحی شمال و شمال شرقی عراق که به کردستان عراق مشهور است کردها ، لرها در شرق کشور در استان های واسط ، دیاله ، میسان و در بخش جنوبی شیعیان سکنی گزیدند . شهرهای مقدس کربلا و نجف دو شهر مهم مذهبی به شمار می آید .
هر گروه مذهبی دارای خصوصیت های فرهنگی و اجتماعی خاص خود هستند . کردها در چهار استان سلیمانیه ، اربیل ، دهوک و کرکوک در مناطق مرتفع شمالی زندگی می کنند و کردها اصولاً دارای زندگی قبیله ای هستند .
اکثریت جمعیت کرد دارای مذهب سنی هستند و فقط بخشی از آنها که در اطراف خانقین زندگی می کنند ، دارای مذهب شیعه هستند . کردها از زمانی که عراق به وجود آمد علاقه مند به داشتن حکومتی مستقل بودند با دولت این کشور مدام در مبارزه بودند .
در رابطه با کردها می توان این مساله را بیان کرد که قومیت نسبت به مذهب در کردها مشهودتر است . کردهای عراق از نظر قومیتی به ایرانی ها مشابه اند ، همواره در تلاش اند تا خود را از اعراب عراق متمایز کنند .
عراق کشوری است با قومیت های گوناگون و ساکنان آن را عرب ، کرد ، ترکمن ، آشوری ، کلدانی ، مندایی و صابئین و غیره تشکیل می دهند . کُردها در نواحی شمال و شمال شرقی عراق که به کردستان عراق مشهور است و استان های واسط ، استان دیاله و میسان زندگی می کنند و از لحاظ فرهنگی . زبانی و طرز پوشش با عرب ها متفاوتند .
زبان کشور عراق
عربی و کردی زبان های رسمی عراق هستند . میزان باسوادی بین ۶۰٪ تا ۷۰٪ است . علاوه بر این دو زبان های دیگری نیز در این کشور گویشورانی دارند:
ترکی آذربایجانی ( ترکمن های عراق ): ۶۰۰ هزار نفر ( ۱۹۸۲ ) ( شهر کرکوک ، اربیل ، رواندوز ، از جنوب شرق کرکوک تا مقدادیه ، خانقین ، مندلی و ناحیه موصل )
لری: ۲۲۷ هزار نفر ( ۱۹۹۴ )
کلدانی نو ( از زبان های آرامی ): ۱۱۰ هزار نفر ( ۱۹۹۴ ) ( موصل ، بغداد ، بصره ، جنوب شرقی کردستان )
ارمنی: حدود ۶۰ هزار
آشوری ( از زبان های آرامی ): ۳۰ هزار نفر ( ۱۹۹۴ ) ( شمال عراق ، بغداد ، بصره ، کرکوک ، اربیل )
دوماری ( زبان کولی ها ) ( از زبان های هندوآریائی ): ۲۲٬۹۰۰ هزار نفر ( ۲۰۰۰ )
گورانی ( از شاخه شمال غربی زبان های کردی ): ۲۱ هزار نفر ( ۲۰۰۰ ) ( نزدیکی حلبچه ، شرق سلیمانیه ، پراکنده از موصل تا خانقین )
باجلانی ( از شاخه شمال غربی زبان های کردی ): ۲۰ هزار نفر ( ۱۹۷۶ ) ( شمال خانقین ، استان موصل ، نواحی کردنشین )
سارلی ( از شاخه شمال غربی زبان های کردی ): کمتر از ۲۰ هزار نفر ( ۱۹۹۵ ) ( شمال موصل ، استان کرکوک )
آیداغی ( چرکسی ) ( از زبان های قفقازی ): ۱۹ هزار نفر ( ۱۹۹۳ )
شبک ( از شاخه شمال غربی زبان های کردی ): ۱۰ تا ۲۰ هزار نفر ( ۱۹۸۹ ) ( شمال موصل )
کوی سنجق ( از زبان های کردی ): ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر ( ۱۹۹۵ ) ( کوی سنجق ، شمال عراق )
فرهنگ مردم عراق
فرهنگ در عراق قدمتی چند هزار ساله و به اندازه عمر پیدایش نخستین تمدنها در میان رودان دارد . صور فرهنگی از قبیل نقاشی ، مجسمه سازی ، قالی بافی ، شاعری و بالاخص معماری همواره نزد مردم این سرزمین از محبوبیت و مقبولیت بالایی برخوردار بوده است و بیشترین تعداد عالمان و هنرمندان جهان عرب را می توان متعلق به این منطقه دانست .
سومریان که اولین اقوام ساکن در این منطقه بودند را می توان بنیانگذاران فرهنگ عراق نامید . بعد از آن تا مدتها زبان و فرهنگ اقوام سامی که همسایه های غربی و جنوبی عراق را تشکیل می دادند ، در عراق مورد استفاده قرار می گرفت . با گسترش قلمرو امپراطوری ایران ، فرهنگ عراق تحت تاثیر فرهنگ ایران قرار گرفت . با پیدایش اسلام از شبه جزیره عربستان و گسترش آن به تمام خاورمیانه ، عصری جدید در زندگی مردم این منطقه آغاز شد که برگرفته از علوم ، مدنیت و هنر اسلامی بود .
خلافت عباسیان نیز برهه ای تاریخی به شمار می رود که در شکل گیری و شکوفایی فرهنگی مردم این سرزمین نقش بسزایی داشته است . با قدرت گرفتن امپراطوری عثمانی دوره ای جدید در گسترش و پیشرفت فرهنگ و تمدن در این ناحیه رقم خورد . با پایان یافتن جنگ جهانی اول و سلطه امپراطوری بریتانیا بر این کشور ، فرهنگ این کشور تا حدودی تحت تاثیر فرهنگ غرب قرار گرفت .
کشور عراق از نظر ساختار اجتماعی فرهنگی به سه حوزه کاملاً متفاوت قابل تقسیم است . در حوزه مرکزی عراق اعراب سنی ، در شمال و شرق کردها و در جنوب شیعیان سکونت دارند و هر کدام از این گروه ها دارای شاخصه های فرهنگی و اجتماعی خاص خود هستند . البته در کنار این سه گروه اصلی ، هویت های فرهنگی اجتماعی کوچک تری نظیر ترکمن ها ، آشوری ها و یزیدی ها نیز وجود دارند که دارای فرهنگ و عقاید متمایزی می باشند .
شیعیان که اکثریت جمعیت عراق را تشکیل می دهند ، بیشتر در مناطق جنوبی و مرکزی عراق سکونت دارند . وجود مقبره امامان شیعی در شهرهای مقدس عراق همچون کربلا و نجف ، و همچنین وجود حوزه علمیه نجف و در نتیجه حضور دایمی علمای شیعی در این شهرها باعث تقویت فرهنگ شیعی شده است و این امر شیعیان عراق را از نظر فرهنگی به ایرانیان شیعی مذهب نزدیک ساخته است .
اعراب سنی بخش دیگری از ساختار فرهنگی اجتماعی عراق را تشکیل می دهند . این بخش از ساختار فرهنگی عراق براساس قومیت عربی و مذهب سنی ایجاد شده و به دلیل حاکمیت اقلیت اعراب سنی در طول دهه های گذشته در عراق تقویت شده است . گرایش ها و عصبیت عربی این بخش از فرهنگ عراق بسیار قدرتمند بوده و پان عربیسم به عنوان یک ایدئولوژی سیاسی فعال در عراق و حتی جهان عرب در این فرهنگ ریشه داشته است . این بخش از ساختار فرهنگی عراق به دلیل حمایت های نظام سیاسی در پی تسلط بر سایر بخش ها و همسان سازی فرهنگی بوده است .
کردها عموماً در مناطق بلند شمالی ، دره های مجاور آن و در چهار استان سلیمانیه ، اربیل ، دهوک و کرکوک ( تمیم ) دیاله و واسط زندگی می کنند . به غیر از این مناطق که اکثریت قریب به اتفاق کرد هستند ، کردها در مناطق مجاور نیز پراکنده اند و جمعیت انبوهی از آنان تا حدود کوت هم پخش شده اند . اصولاً پیوند و همبستگی کردها ، قبیله ای است .
قبایلی چون هرکی ، سورچی و زیباری توانسته اند هنوز پیوستگی بدوی سنتی خود را حفظ کنند . اکثر کردها سنی مذهب هستند و تنها بخشی از آن ها تحت عنوان کردهای فیلی ، که در استان دیاله سکونت دارند ، شیعی مذهب هستند .
پس از جنگ کویت و عراق و وضع ممنوعیت پرواز عراق به بالای خط ۲۳ درجه در سال ۱۹۹۱ کردهای عراق عملاً توانستند حکومت خود را تأسیس نمایند و با حل اختلافات گروهی و قیام علیه حکومت بعث حکومت منطقه را به عهده گرفتند که کردها این خیزش را «راپه رین» می نامند . پس از ده سال و با حمله مجدد آمریکا به عراق در شمال و شمال شرقی عراق که به کردستان عراق معروف است کردها حکومت خود مختار در جمهوری فدرال عراق به طور رسمی تشکیل دادند . در سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ نیز ریاست جمهوری و وزارت امور خارجه عراق توسط کردها اداره می گردد . برای مطالعه مقاله ” صادرات به عراق ” مراجعه کنید.
جغرافیای کشور عراق
عراق مابین مدار ۲۹ و ۳۸ درجهٔ شمالی و مدار ۳۹ و ۴۹ درجهٔ شرقی قرار گرفته است ( بخش کوچکی از آن در غرب مدار ۳۹ درجه شرقی واقع شده ) . این کشور با ۴۳۷٬۰۷۲ کیلومتر مربع ۵۸امین کشور از حیث بزرگی است . اندازهٔ آن را می توان با ایالت کالیفرنیا در ایالات متحده مقایسه کرد . همچنین این کشور کمی از پاراگوئه بزرگتر است .
بخش بزرگ عراق صحرا است اما مناطق مابین دو رود دجله و فرات حاصلخیز است . این رودها سالانه ۶۰ میلیون متر مکعب لای را به دلتا حمل می کنند . قسمت های شمالی کشور عمدتاً کوهستانی است و بلندترین قلهٔ آن حاجی عمران ( شیخا دار ) ( هم مرز با بلندی های پیرانشهر ایران ) با ارتفاع ۳۶۱۱ متر است . عراق مرز ساحلی کوچکی به طول ۵۸ کیلومتر با خلیج فارس دارد . در مجاورت شط العرب که نزد ایرانیان با نام اروندرود شناخته می شود ، مرداب هایی قرار داشتند که بیشترشان طی دههٔ ۱۳۷۰ خشکانده شدند .
آب و هوای کشور عراق
آب و هوای کشور ( به جز شمال ) عمدتاً صحرایی است با زمستان های خنک و گاه سرد و تابستان های خشک و گرم و آفتابی . دمای هوا در تابستان در بیشتر جاهای این کشور به ۴۰ درجه سانتیگراد و در برخی مناطق به ۴۸ درجه می رسد .
دمای هوا به ندرت در زمستان بالای ۲۱ درجه می رود و در شرایط سخت بین ۱۵ تا ۱۹ درجه و در شب ها تا حد ۲ تا ۵ درجه قرار می گیرد . مناطق کوهستانی شمال اغلب از زمستان های سرد با بارش برف و باران برخوردار است که گاهی موجب طغیان رودخانه ها می شود . به طور معمول بارندگی در این کشور کم است . در بیشتر مناطق سالانه کمتر از ۲۵۰ میلی لیتر بارش وجود دارد . این بارش ها هم بیشتر در زمستان رخ می دهد . باران های تابستانی به جز در شمال بسیار به ندرت اتفاق می افتند .
🇮🇶@iraq_studies
⭕️ ظهور واتیکان شیعه در عراق
نهاد مرجعیت در عراق پس از دو دهه جایگاهی محوری به دست آورده است. این نهاد توانسته است به‌صورت غیرمتمرکز و شبکه‌ای، عتبات و اوقاف شیعه را گسترش دهد و با تسلط بر گردشگری مذهبی و دارایی‌ها و بنگاه‌های وقف‌شده، اقتصاد سیاسی و فرهنگی جدیدی را بیافریند. مهم‌ترین ویژگی این اقتصاد سیاسی در شکل‌بخشی الگوی میراث‌فرهنگی عراق مبتنی بر هویت شیعی است نه هویت سکولار و این موضوع در بلندمدت بی‌گمان بر هویت و آیندۀ عراق مؤثر خواهد بود.
🔗ادامه مطلب:
syaaq.com/16132
🇮🇶@iraq_studies
🔴نخست وزیر عراق:
🔻عراق امروز از بحران داعش عبور کرده و دیگر نیازی به حضور نیروهای ائتلاف بین‌المللی و ارتش آمریکا ندارد
@iraq_studies
فعلا قابلیت پخش رسانه در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
🎥 تحلیلی از دلایل حملهٔ صدام به ایران از زبان رهبر انقلاب و دبیر کل حزب الله لبنان
🔹 انتشار به مناسبت هفتهٔ دفاع مقدس و گرامیداشت مقام رزمندگان دفاع مقدس
@iraq_studies
چشم‌انداز توافق امنیتی ایران و عراق
سینا علیزاده؛ کارشناس مسائل بین‌الملل
تاریخ انتشار: ۱۴:۳۶ - ۰۶ مهر ۱۴۰۲ - 2023 September 28
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ مهم ترین مفاد توافق امنیتی ایران و عراق که 28 اسفند 1401 به امضای علی شمخانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی و قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق با حضور محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق رسید، پایان حضور تروریست ها و عوامل ضد انقلاب در منطقه اقلیم کردستان بود. علی اکبر احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان چندی پیش در دیدار با الاعرجی گفت: انتظار داریم دولت عراق در چارچوب این توافق نامه، هرچه سریع‌تر علاوه بر پایان دادن به حضور عناصر ضدانقلاب در این کشور، امنیت مرزهای عراق را با ایران تضمین کند. [1]
متن توافقنامه امنیتی ایران و عراق تاکنون منتشر نشده است، اما طبق اعلان باسم العوادی سخنگوی دولت عراق، تهران و بغداد توافق‌نامه‌ای درباره جلوگیری از تردد تروریست های کُرد از عراق به ایران، تحویل دادن افراد تحت تعقیب، خلع سلاح و برچیدن اردوگاه‌های آنان امضا کرده‌اند. از مهم‌ترین این گروه‌ها حزب دموکرات کردستان (حدکا)، حزب کومله و حزب پژاک هستند که شمال استان اربیل و شرق استان سلیمانیه حضور دارند.
سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در این باره گفت، توافقی میان ایران و دولت عراق شکل گرفت که طبق آن، دولت عراق متعهد شد تا ۲۸ شهریور (19 سپتامبر) سال جاری بر مبنای تفاهم و توافق گروه‌های تروریستی تجزیه طلب در خاک عراق و اقلیم کردستان را خلع سلاح و از پادگان‌های نظامی که آنجا ایجاد کرده‌اند خالی، این پادگان‌ها را تخلیه و آنها را به اردوگاه‌هایی که بغداد در نظر گرفته است، منتقل کند.
سفیر جمهوری اسلامی ایران در بغداد در دیدار با پلاسخارت، نماینده سازمان ملل متحد در عراق خواستار خلع سلاح گروه‌های تروریستی فعال در اقلیم کردستان عراق شد
کنعانی افزود: طبق اطلاعات ما، دولت عراق مفاد تفاهم را برای اجرا به مقام های اقلیم کردستان ابلاغ کرده است و منتظریم توافق اجرایی شود. نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در عراق از دیدگاه‌های ایران اطلاع دارد و نماینده کمیسیاری عالی پناهندگان در جریان دیدگاه‌های تهران است. همچنین بیستم تیر سرلشکر باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد، اگر دولت عراق تا ماه سپتامبر/شهریور به تعهداتش در زمینه گروهک‌های تروریستی در شمال عراق عمل نکند، عملیات علیه این گروهک‌ها با شدت بیشتری تکرار می شود .[2]
26 شهریور امیر محمدرضا آشتیانی، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشورمان با تأکید بر اینکه توافق ایران و عراق برای خلع سلاح و اخراج تروریست‌ها از اقلیم کردستان تمدید نخواهد شد، گفت: وضعیت اجرای توافق با عراق را در دقیقه ۹۰ ارزیابی و طبق آن تصمیم گیری می‌کنیم.
از قبل و بعد از 28 شهریور شاهد تحرکات دیپلماتیک برای اجرای توافقنامه امنیتی بودیم. سفیر جمهوری اسلامی ایران در بغداد در دیدار با پلاسخارت، نماینده سازمان ملل متحد در عراق خواستار خلع سلاح گروه‌های تروریستی فعال در اقلیم کردستان عراق شد و از وی خواست حداکثر تلاش خود را در این زمینه انجام دهد.
13 شهریور هیئتی از کمیته عالی امنیت مرزهای عراق به ریاست قاسم الاعرجی به اربیل سفر و با ریبر احمد، وزیر امور داخلی اقلیم کردستان درباره اقداماتشان نسبت به حفظ امنیت مرزها با کشورهای همجوار رایزنی کردند. در این دیدار اعرجی تأکید کرد، عراق سیاست تعادل در تعامل با کشورها را با توجه به منافع خود و احترام به حاکمیتش دنبال می کند.
22 شهریور و بعد از اعلان رسمی ایران در زمینه تمدید نکردن زمان اعلام شده، نیچروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان در مصاحبه ای گفت، توافق امضا شده میان عراق و ایران وجود دارد و اقلیم کردستان به عنوان بخشی از عراق به این توافق پایبند است و نمی خواهد اقلیم کردستان عراق منبع تهدیدی برای هر کدام از کشورهای همسایه باشد.
وی افزود: در همین چارچوب و با همکاری و هماهنگی بغداد، اقدامات مهمی انجام شده است و معتقدم هیچ توجیهی برای آغاز عملیات نظامی از سوی ایران علیه این گروه ها و احزاب حاضر در خاک اقلیم کردستان عراق وجود ندارد.[3]
22 شهریور فؤاد حسین، وزیر امور خارجه عراق به تهران سفر کرد و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان در نشست خبری مشترک با وی تصریح کرد: حتی یک ساعت فرصت دادن به تروریست‌ها به زیان امنیت عراق، ایران، منطقه و اقلیم کردستان عراق است. ما بر اجرای دقیق توافقنامه امنیتی تأکید کردیم.
رئیس ستاد کل نیروهای مسلح کشورمان با تشکر از دولت مرکزی عراق برای اجرایی کردن بخشی از توافقنامه، خواهان اخراج احزاب کرد ایران از کل خاک عراق شد. وی گفت، قرار این بود گروهک‌ها ۲۸ شهریور به‌طور کامل خلع سلاح شده باشند؛ اما آنچه در مهلت 6 ماهه رخ داد، این بود که فقط قدری از مرزهای کشور فاصله گرفته‌اند.
وی افزود: آنچه در متن قرارداد دبیران شورای عالی امنیت دو کشور آمده، کاملاً باید انجام شود. تروریست‌ها باید به‌طور کامل خلع سلاح و از عراق اخراج شوند. رئیس‌جمهور ایران اعلام کرد، نیروهای مسلح چند روز مهلت دهند و صبر کنند، ما برای چند روز صبر خواهیم کرد و تیم‌های ناظر را به منطقه می‌فرستیم تا بررسی کنند آیا خلع سلاح به‌طور کامل انجام شده است یا خیر.
ارزیابی و جمع بندی
ضرب الاجل جمهوری اسلامی در عالی ترین سطوح لشکری و کشوری نشان می دهد ایران در راستای منافع ملی خود و مبارزه با گروه های تروریستی چنانچه سال گذشته نشان داد، قاطع است و در صورت اجرا نشدن کامل توافقنامه امنیتی ، عملیات نظامی علیه گروه های کُرد ضد ایرانی دور از ذهن نخواهد بود.
با توجه به سخنان سرلشکر باقری درباره خلع سلاح کامل و اخراج احزاب کُرد ایرانی اقلیم کردستان، به نظر می آید در مفاد توافقنامه علاوه بر خلع سلاح، موضوع اخراج احزاب کردی همچون منافقین و مجاهدین خلق از اردوگاه اشرف وجود داشته باشد.
حاکمیت عراق نیز خواهان اجرای توافق است، زیرا حضور نیروهای وزارت کشور و مرزبانی عراق در مناطق مرزی اقلیم و ایران به تغییر موازنه به نفع دولت مرکزی در منطقه کردی منجر خواهد شد.
طبق اعلام رسانه های عراق، پیشنهادهایی(غیر رسمی) درباره ساخت مجتمع‌های مسکونی و انتقال تروریست‌های تجزیه‌طلب کردی در استان الانبار مطرح و با مخالفت الحشدالشعبی و سران استان الانبار مواجه شد.
گرچه اتحادیه میهنی به دنبال انجام نشدن عملیات نظامی ایران است (به واسطه حضور تروریست ها در سلیمانیه)، اما به نظر می آید این رویداد اهرم فشار حزب دموکرات بر دولت مرکزی در موضوعاتی همچون نفت و گاز و پرداخت بودجه اقلیم در ازای گفت و گو با گروه های کُرد مخالف ایران و انتقال این گروه ها به نقاط دورتر از مرزهای ایران باشد. مدعای سخن را می توان بر تأکید بارزانی مبنی بر پرداخت بودجه اقلیم در دیدار با آل صادق جست و جو کرد.
اجرای دقیق مفاد توافقنامه امنیتی بغداد-تهران به کاهش تهدیدهای تروریستی و جلوگیری از ایجاد ناامنی‌های مرزی منجر می شود. امضای توافق نامه امنیتی در دولت شیاع السودانی و همراهی دولت برآمده از چارچوب هماهنگی شیعی با خواسته های ایران در کنار تضعف شدید اقلیم کردستان در یک سال گذشته فرصت مناسبی در اختیار ایران قرار داده است تا بساط گروه های تروریستی را برای همیشه از مناطق مرزی اقلیم کردستان برچیند.
به نظر می آید خلع سلاح گروه های معارض کردی از طرف اقلیم انجام نمی شود، زیرا این گروه ها روابط نزدیک و طولانی با احزاب حاکم در اقلیم دارند و به توجه به انتخابات استانی و اقلیم در ماه های آینده بعید به نظر می آید اتحادیه و پارتی اقدام جدی در مبارزه و خلع سلاح احزاب کردی داشته باشند، زیرا از نظر سیاسی و امنیتی برای این دو جریان بحران زاست. علاوه بر این، دو حزب توان اجرایی برای خلع سلاح احزاب معارض کردی ندارند.
حساب کاربری وب سایت KurdistanWatch در شبکه اجتماعی x(توئیتر سابق) مدعی شد، ایران به طور رسمی فهرستی از رهبران احزاب کردی را به دولت مرکزی ارائه کرده است تا آن ها را به تهران برگرداند.[4]
نقش مستقیم احزاب و شخصیت های کردی (مسعود بارزانی و عبدالله مهتدی و...) بعد از مرگ ناگهانی دختر کُرد ایرانی در آشوب های 1401، موضوع عبدالله اوجالان رئیس حزب کارگران کردستان عراق (پ.ک.ک)، ترند شدن شعار آشوبگران در فضای مجازی، فراخوان اعتصابات سراسری در مناطق کردی و سرایت آن به برخی از مناطق کشور مشهود بوده است. لذا مبارزه مستقیم با گروهک های ترویستی کردی و خلع سلاح آن ها تأثیر مستقیمی در جلوگیری از بحران های احتمالی در آینده دارد.
گزارش‌ها حاکی از آن است، حدکا و کومله کوه‌های نزدیک منطقه مرزی پیرانشهر را ترک کرده‌اند و پایگاه‌های آنها در این روند در حال تخریب است. مقام های عراقی نیز به طور جداگانه تأیید کرده‌اند مخالفان کرد اکنون در حال دورشدن از منطقه مرزی هستند[5]. با وجود این، طبق ادعای دویچه وله هیچ یک از احزاب کُرد خلع سلاح نشده اند، اما مقرها و پایگاه‌های حزب دموکرات کردستان ایران و کومله از مناطق مرزی اقلیم کردستان با ایران برچیده و نیروهای پیشمرگه این احزاب در پایگاه‌های دیگر در عمق اقلیم کردستان مستقر شده اند.
در این نشست وزیر امور خارجه عراق بیان داشت، قانون اساسی عراق به صورت واضح مشخص کرده است اجازه نمی‌دهد کسی از خاک عراق برای حمله به کشور دیگر استفاده کند. همکاری امنیتی میان دو کشور بر مبنای قانون اساسی عراق است. بغداد به توافقنامه امنیتی با ایران متعهد است و پیاده‌سازی آن به زودی تمام می‌شود. عراق در حال حاضر به این نقشه راه متعهد است و تلاش می‌کند گروه‌های تروریستی در مرز ایران و عراق خلع سلاح شوند.
فؤاد حسین عنوان کرد: عناصر گروه‌های مسلح کُرد در مرز ایران و عراق به اردوگاه‌های پناهندگان منتقل خواهند شد و این اقدام تحت نظارت سازمان ملل متحد و کمیساریای عالی پناهندگان صورت خواهد گرفت. دولت عراق و اقلیم همکاری کردند، این برنامه ریزی انجام شده است و آنها متعهد شدند توافق را اجرایی کنند.
فؤاد حسین، وزیر امور خارجه عراق به تهران سفر کرد و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان در نشست خبری مشترک با وی تصریح کرد: حتی یک ساعت فرصت دادن به تروریست‌ها به زیان امنیت عراق، ایران، منطقه و اقلیم کردستان عراق است
شیاع السودانی در دیدار با هیئت رسانه‌ای ایرانی درباره روند اجرایی توافق امنیتی ایران و عراق گفت، به دلایل متعدد دولت عراق خود را موظف می‌داند نگرانی‌های امنیتی تهران را بابت جریان‌های تروریستی مستقر در منطقه اقلیم برطرف کند و به همین منظور تاکنون بیش از 200 میلیون دلار برای این موضوع هزینه و بیش از 3 هزار نیروی ارتش را در سراسر مرزهای ایران و اقلیم مستقر کرده است.
وی افزود: گرچه تاکنون موفق به خلع سلاح جریان‌های کُرد ضد ایرانی شده‌ایم، اما انتقال همگی آنها به نقاط دیگر کامل نشده است. با وجود این، تلاش زیادی انجام داده‌ایم طبق زمان‌بندی تا پایان مهلت تعیین‌شده در توافق با تهران، انجام تعهدات را به اتمام برسانیم.
همچنین در تماس تلفنی میان آیت الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان و شیاع السودانی، ایران حضور گروه های تروریستی و مخالف کردی مستقر در مرز دو کشور را غیر قابل تحمل و تهدیدی علیه امنیت ملی خود دانست. در آستانه تاریخ اعلام شده، بافل طالبانی رئیس اتحادیه میهنی اقلیم کردستان به تهران سفر و با وزیر امور خارجه و برخی مقام های کشورمان دیدار کرد.
به عقیده کارشناسان، این سفر را بایست در راستای توافق امنیتی ارزیابی کرد، زیرا حضور شخصیت هایی همچون مسئول هیئت اجرائی، مسئول دفتر سیاسی، عضو دفتر سیاسی و رئیس دستگاه امنیت اقلیم کردستان و اظهارات بافل طالبانی در این دیدارها مبنی بر استقرار ثبات در منطقه به وسیله گفت‌وگو و راه‌های مسالمت‌آمیز این فرضیه را قوت بخشید که اقلیم به دنبال تمدید مهلت مقرر است، زیرا بیشتر گروه های کُرد ضد انقلاب در سلیمانیه مستقر هستند.
بنابر اعلان سفارت جمهوری اسلامی ایران در بغداد، محمد کاظم آل صادق در چارچوب سفر به اقلیم کردستان عراق در سلیمانیه با رئیس اتحادیه میهنی دیدار و گفت وگو کرد. این دیدار بعد از بازگشت طالبانی از تهران انجام شد. بافل طالبانی با بیان سفرش به تهران، نتیجه آن را مثبت و سازنده توصیف و درباره هرگونه همکاری با هدف اجرای کامل توافق امنیتی اعلام آمادگی کرد. آل صادق در اربیل با مقام های اقلیم کردستان عراق نیز دیدار و بر اجرای توافقات امنیتی و تقویت و گسترش روابط جمهوری اسلامی ایران و عراق و نیز گفت و گو و تعامل سازنده میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق تأکید کرد.
یک روز قبل از پایان ضرب الاجل اعلان شده به وسیله مقام های جمهوری اسلامی ایران، وزیر امور خارجه عراق در مصاحبه با العربیه گفت، پنج اردوگاه برای اسکان افراد مسلح کُرد و خانواده‌هایشان در اقلیم کردستان تأسیس شد. به توافق با ایران پایبندیم، افراد مسلح سلاح‌های سنگین خود را تحویل داده اند و حملاتی از طرف ایران علیه کشورمان انجام نمی شود.
همان روز وزیر امور داخلی اقلیم کردستان عراق با مشاور امنیت ملی عراق و نماینده دبیرکل سازمان ملل متحد در عراق درباره سازوکار اجرای توافقنامه امنیتی عراق و ایران و بررسی بندهای مهم آن، یعنی نظارت بر مرزهای مشترک ایران و عراق و ایجاد اردوگاهی تحت نظر سازمان ملل متحد جلسه مشترک برگزار کرد.
یک روز قبل از پایان ضرب الاجل اعلان شده به وسیله مقام های جمهوری اسلامی ایران، وزیر امور خارجه عراق در مصاحبه با العربیه گفت، پنج اردوگاه برای اسکان افراد مسلح کُرد و خانواده‌هایشان در اقلیم کردستان تأسیس شد
بعد از پایان ضرب الاجل جمهوری اسلامی ایران شاهد انجام نشدن حمله نظامی به مواضع مخالفان کُردی بودیم، 31 شهریور رئیس جمهور کشورمان خواستار اعزام کارشناسان ایرانی به اقلیم کردستان عراق برای بررسی و حصول اطمینان از خلع سلاح کامل احزاب کُرد و تخلیه اردوگاه‌های آنان شد.
همچنین نیروهای پژاک در مرز ایران با منطقه خودمختار حضور دارند. امجد حسین‌‌پناهی، مسئول ارتباطات حزب کوموله در اربیل نیز گفت، به حاکمیت و قوانین عراق و اقلیم کردستان عراق احترام می‌گذارند و از خاک این کشور برای حمله به جمهوری اسلامی استفاده نمی‌کنند.
مهم ترین احزاب کردی مخالف جمهوری اسلامی ایران به شرح ذیل هستند:
حزب دموکرات کردستان ایران (حدکا) به ریاست مصطفی هجری
حزب دموکرات کردستان (حدک، HDK) به ریاست خالد عزیزی
کومله سازمان کردستان
حزب کمونیست ایران به ریاست ابراهیم علیزاده
حزب کومله کردستان ایران به ریاست عبدالله مهتدی
کومله زحمتکشان کردستان به ریاست رضا کعبی_عمر ایلخانی‌زاده
روند سوسیالیستی کومله به ریاست ساعد وطن دوست
کومله - حزب سوسیال دموکرات کردستان به ریاست هیرش علیزاده
حزب کومله زحمتکشان کردستان ایران–روند همبستگی به ریاست عبدالله کهنه‌پوشی
حزب حیات آزاد کردستان (پژاک یا PJAK) به ریاست سیامند معینی و زیلان وژین
حزب آزادی کردستان(پاک) به ریاست حسین یزدان پناه
سازمان خبات انقلابی کردستان ایران به ریاست باباشیخ حسینی
____________________________________________________________________________________
[1] ضرب الاجل اعلام شده جمهوری اسلامی ایران (28 شهریور سال جاری) برای خلع سلاح و تعیین تکلیف جریان‌های تروریست کُرد در اقلیم کردستان بود.
[2] هشدار سرلشکر باقری به دولت عراق: به تعهدشان عمل نکنند عملیات ها با شدت بیشتر تکرار می‌شود،20/04/1402:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/04/20/2924321/
[3] نيجيرفان بارزاني: نحن ملتزمون بالاتفاقية المبرمة مع إيران وليس هناك مبرر لشن عملية عسكرية،13/09/2023:
https://www.shafaq.com/ar/
[4] https://twitter.com/KurdistanWatch/status/1699174849917141316
[5] https://www.facebook.com/watch/?extid=CL-UNK-UNK-UNK-IOS_GK0T-GK1C&mibextid=v7YzmG&v=785821253416349
iraq_studies
اختلاف کویت و عراق بر سر یک بندر استراتژیک
بندر خور عبدالله هنوز مهم‌ترین مناقشه بین کویت و عراق است، چراکه این بندر می‌تواند ژئوپلیتیک دو کشور را دگرگون سازد.
۱۴۰۲/۰۶/۲۶
سعید یروان، پژوهشگر مؤسسۀ کشورهای عربی خلیج‌فارس در واشنگتن و مدرس دانشگاه کردستان هولر، در مقاله خود در وب‌سایت مجلۀ نشنال اینترست نوشت: «مناقشه خور عبدالله همچنان منبع اصلی اختلاف بین دو کشور است و این سفر دیپلماتیک سالم صباح، وزیر خارجۀ کویت، به عراق به دلیل نزدیک‌شدن به بیست و سومین سالگرد تهاجم عراق به کویت در سال ۱۹۹۰ اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد که هنوز در خاطرۀ منطقه زنده است. افزون بر این، این دیدار با دگرگونی‌های عمیق داخلی در قدرت عراق هم‌زمان است».
سعید افزود: «پیامدهای این تحولات بر ثبات منطقه قابل‌توجه است زیرا می‌تواند چشم‌انداز ژئوپلیتیکی را در آینده تحت‌تأثیر قرار دهد. کشورها به یک راه‌حل سازنده و پایدار برسند».
اختلاف مرزی به سده‌ها پیش برمی‌گردد
اختلاف مرزی عراق و کویت به سده‌ها پیش برمی‌گردد. درگیری‌ها، مداخلات قدرت‌های استعماری و رقابت قدرت‌های بزرگ در مرزهای کنونی بین دو کشور بر دو طرف تأثیر گذاشته است. مناقشۀ مرزی حتی پیش از کشف نفت در منطقه همچنان یک موضوع بحث‌برانگیز بود.
دولت‌های مختلف عراق با وجود امضای قراردادها و به‌رسمیت‌شناختن حاکمیت و استقلال کویت در گذشته، هرگز از ادعای خود بر بخش‌هایی از خاک کویت دست برنداشته‌اند. ادعای عراق بر اراضی کویت بین کنترل کامل و کنترل نسبی متغیر بود، زیرا این ادعا بیشتر بر ثبات سیاسی بغداد متکی است.
هرگاه بغداد از نظر سیاسی باثبات می‌شد، ادعاهای خود را نسبت به اراضی کویت تشدید می‌کرد و از تعیین مرزهای بین دو کشور خودداری می‌کرد که این امر منجر به مشکلات بیشتر برای کویت شده است. عراق در گذشته، شگردهای گوناگونی را برای وادارکردن کویت به توافق آزموده است.
عراق هم به دلایل امنیتی و هم تجاری، کویت را وادار کرد جزایر بوبیان، وربه و فیلکه را واگذار کند. کویت با امید صلح با برخی از خواسته‌های عراق از جمله اجازه‌دادن به نیروهای عراقی در این جزایر جهت مقابله با ایران موافقت کرد. کویت همچنین پشتیبانی مالی و سیاسی قابل‌توجهی از عراق برای جلوگیری از اقدامات نظامی ارائه کرد. با وجود این کوشش‌ها، صدام حسین در ۲ اوت ۱۹۹۰ به سمت کویت حمله کرد و آن را به‌عنوان نوزدهمین استان عراق ضمیمه کرد.
تهاجم عراق باعث واکنش شدید بین‌المللی شد و قدرت‌های غربی و عربی را برای بیرون‌راندن عراق از کویت در سال ۱۹۹۱ متحد کرد. کویت و عراق پس از درگیری چند قرارداد تحت نظارت سازمان ملل برای تعیین مرزهای زمینی خود امضا کردند.
مرزهای دریایی فاقد مرزبندی هستند
این پژوهشگر با بیان اینکه با وجود پیشرفت‌هایی که در تعیین بیشتر مرزهای زمینی صورت‌گرفته، هنوز مرزهای دریایی فاقد مرزبندی است و حل این اختلاف هدف اصلی سفر ماه گذشته وزیر امور خارجه کویت به بغداد بوده است. قلب این مناقشه در بندر خور عبدالله نهفته است که از نظر استراتژیک بسیار مهم است، زیرا کریدور مهمی برای ۸۰ % واردات و صادرات عراق است.
بغداد و کویت از سال ۲۰۰۳، قراردادهای متعددی برای حل این اختلاف منعقد کرده‌اند؛ این قراردادها شامل کوشش‌های ناوبری مشترک و اقدامات امنیتی برای حفاظت از منطقه بود. بااین‌حال، بغداد در اجرای توافقات اغلب کند بوده و تحت‌تأثیر ملاحظات تجاری و عوامل ژئوپلیتیکی بوده است.
بندر فاو
این پژوهشگر خاطرنشان کرد عراق قصد دارد بندر بزرگ فاو را تا سال ۲۰۲۸ تکمیل کند و آن را به بزرگترین بندر غرب آسیا تبدیل کند. این پروژۀ بلندپروازانه می‌تواند چشم‌انداز اقتصادی عراق را متحول کند، دسترسی بدون مانع به دریا را فراهم کند و وابستگی به جاده‌ها و منابع فعلی را کاهش دهد. با وجود این، بندر بزرگ فاو بعید است دیدگاه نخبگان سیاسی عراق را دربارۀ خور عبدالله تغییر دهد. ازاین‌رو، بحث بین عراق و کویت ممکن است برای سال‌ها طولانی شود.
افزون بر این، اختلافات سرزمینی به دلیل تأثیر قابل‌توجه وضعیت و هویت دولت‌ها که می‌تواند بر ملاحظات سیاسی و اقتصادی برتری داشته باشد، اغلب برای حل‌وفصل پیچیده‌تر می‌شوند. این تنازعات بیشتر به احساسات ناسیونالیسم متعصبانه دامن می‌زند که کار جستجوی اشتراکات را سخت‌تر می‌کند.
ابعاد عاطفی و تاریخی می‌تواند بر پیچیدگی مذاکرات بیفزاید و نیازمند رویکردهای دقیق و سنجیده برای دستیابی به نتایج امیدوارکننده است. دولت عراق در چهارچوب حل‌وفصل مناقشه، ابتکار عملی را برای ایجاد یک کارگروه عالی‌رتبة برای نظارت بر کارگروه فرعی به کار گرفت که به جستجوی راه‌حل‌های رضایت‌بخش متقابل برای اختلافات بین دو کشور اختصاص دارد.
با وجود این، رویکرد دولت‌های عراق برای حل این مسائل هنوز مورد اجماع قرار نگرفته است. سفر وزیر خارجۀ کویت که باهدف رسیدگی به مشکل تعیین مرزها انجام شد، به‌سرعت به یک موضوع سیاسی بحث‌برانگیز در داخل عراق تبدیل شد.
موضوع انتقال ساکنان و محله‌ها به موضوعی بحث‌برانگیز در افکار عمومی تبدیل شده است که جرقۀ مقاومت گسترده مردمی را از طرف عراقی برانگیخته است. نویسنده بخشی از این مخالفت را به سوءتفاهم و دستکاری سیاستمداران پوپولیستی نسبت داد که به دنبال رنگ‌آمیزی با ناسیونالیسم متعصبانه برای دستیابی به دستاوردهای سیاسی هستند، به‌ویژه باتوجه‌به انتخابات آتی شورای استان عراق که برای نوامبر ۲۰۲۳ برنامه‌ریزی‌شده است.
@iraq_studies
اجرای توافق امنیتی ایران و عراق در چه مرحله ای است؟
کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: بر اساس آنچه مقامات عراقی تا امروز گفته‌اند توافق امنیتی تهران ـ بغداد در حال اجراست و سه گام مهم در این زمینه برداشته شده است.
«حسن بهشتی‌پور» در گفت‌وگو با ایسنا درباره رایزنی‌های ایران و عراق بر سر اجرای توافق امنیتی میان دو کشور گفت: بر اساس آنچه مسئولان رسمی عراقی گفتند، سه نکته در این توافق را اجرا کردند؛ نیروهای مخالف ایران را عقب راندند، کنترل مناطق مرزی ایران و عراق دست ارتش عراق است و برخی از نیروهای مسلح ضدایرانی را خلع سلاح کردند. اگر این موارد صحیح باشد، نشان می‌دهد که توافق در حال اجراست.
وی ادامه داد که بر اساس اظهارات مقامات عراقی، حداقل ۲۰ کیلومتر نیروهای مخالف ایران را به عقب راندند و در منطقه مرزی عراق و ایران در شمال غرب این طور که آنها ادعا می‌کنند، امنیت دست دولت مرکزی است نه اقلیم کردستان. همچنین برخی از نیروهای ضد ایرانی هم خلع سلاح شدند، البته برخی از این نیروها مقاومت کردند و سلاح خود را هنوز تحویل ندادند اما به نظر عراقی‌ها با جدیت دارند توافق را اجرا می کنند.
مهلت زمان اجرای توافقنامه امنیتی ایران و عراق ۲۸ شهریورماه به اتمام رسید و سفر اخیر مشاور شورای عالی امنیت ملی عراق به ایران نیز روز یکشنبه در ارتباط با اجرای این توافق برگزار شد. در همین راستا ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان در نشست خبری روز دوشنبه‌اش اعلام کرد: بر اساس ارزیابی‌های ما بخشی از این توافقنامه اجرا شده است و بخشی از آن باقی مانده است. هیات ارزیابی ایران برای ارزیابی میدانی از میزان اجرای دقیق این توافق نامه امنیتی به عراق سفر کرده است که این موضوع با همکاری و استقبال خوب مقامات عراقی همراه بود و ما از همکاری آنها تشکر می‌کنیم.
کنعانی گفت: ارزیابی دقیق از میزان اجرای این توافقنامه امنیتی موکول به بررسی دقیق گزارش هیات اعزامی است. مقامات عراق بارها اعلام کرده‌اند به اجرای کامل توافق امنیتی متعهد هستند و در گزارش‌هایی که به مقامات ذیربط ایران ارائه کرده‌اند اعلام کرده‌اند که بخش قابل توجهی از مقرهای نظامی نیروهای تروریستی در این منطقه تخلیه شده و این نیروها خلع سلاح و به عمق خاک عراق منتقل شده‌اند. همچنین بخشی از مقرهای تروریست‌ها تخریب شده و مقرهای باقی مانده هم تخریب می‌شوند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به اینکه تهیه و اجرای توافق امنیتی عراق و ایران که بسیاری از چالش‌های مرزی دو کشور به ویژه در شمال غرب را برطرف می‌کند موفقیت میدان بوده است یا دیپلماسی؟ گفت: بعد از روی کار آمدن دولت آقای رییسی در عمل میدان و دیپلماسی موضوعیت‌شان را به عنوان دو محور جدا از هم از دست داده است و نمی‌توان الان این دو را از یکدیگر تفکیک کرد. پرونده‌های عراق، افغانستان، آذربایجان، لبنان، یمن و عربستان اساسا دست میدان است و از گذشته هم البته این گونه بوده اما قبلا تفکیک بین این دو قوی‌تر بود اما الان این‌طور نیست و این دو مقوله دیگر در هم حل و یکی شدند. در موضوع توافق امنیتی عراق و ایران هم میدان و هم دیپلماسی به نظر خوب عمل کردند.
بهشتی‌پور با بیان این که ما باید در تحلیل رویدادها واقعیت را درک کنیم و امر واقع را بشناسیم، معتقد است: میدان و دیپلماسی الان با هم یکی هستند و دارند کار می‌کنند. یک جاهایی موفق بودند و یک جاهایی مثل افغانستان موفق نبودند و در عمل انجام شده قرار گرفتند البته بعدا مدیریت کردند، اما انتظار بود از قبل آنچه در افغانستان و روی کار آمدن طالبان شاهد بودیم را پیش‌بینی می‌کردند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد: در مورد یمن به نظر من این که یک مقام عالی عربستان به صنعا رفته و با کسی که برای دستگیری‌اش جایزه گذاشتند، ملاقات می‌کند موفقیت میدان و دیپلماسی به ویژه میدان است.
@iraq_studies
شرکت المهندس: خاتم الانبیاء عراق
گروه‌های «مقاومت» عراق مدتها در پی شرکتی برای اجرای قراردادهای دولتی بوده‌اند و دولت سودانی سرانجام پس از سال‌ها مخالفت، آنها را در مرز عربستان سعودی مستقر می‌کند.
۱۴۰۲/۰۱/۱۴
شرکت دولتی المهندس عراق (شركة المهندس العامة) در ۲۱ مارس، افتتاحیۀ پروژۀ خود را مبنی بر کاشت یک میلیون درخت در یک قطعۀ بزرگ از زمین‌های دولتی در استان المثنی آغاز کرد. این زمین در ششمین جلسۀ هفتگی کابینۀ دولت سودانی که در ۲۸ نوامبر ۲۰۲۲ برگزار شد به «نیروهای حشد الشعبی» واگذار شد. مراسم افتتاحیۀ این پروژه با حضور رئیس نیروهای حشد الشعبی، فالح فیاض، انجام شد. فالح فیاض در سیاهۀ نقض حقوق بشر آمریکا و رئیس ستاد وی، عبدالعزیز محمداوی (ابو فدک)، در سیاهۀ تروریستی آمریکا طبقه‌بندی شده‌اند.
صلاح مهدی رئیس این شرکت در مراسم افتتاحیۀ پروژۀ درخت‌کاری ادعا کرد که این شرکت قصد دارد روی دو میلیون دنوم عراقی معادل ۱.۲ میلیون هکتار کار کند
این زمین در دو قطعه واگذار شد: نخست در ۶ دسامبر ۲۰۲۲، زمانی که عباس العلياوي ، وزیر کشاورزی به تلویزیون العهد، رسانۀ «عصائب اهل الحق» از نیروهای حشد الشعبی، گفت: «نیروهای حشد الشعبی ۱ میلیون دنوم عراقی در المثنی گرفته‌اند». فرآیند واگذاری زمین‌هایی که عملاً «نیروهای حشد الشعبی» آنها را کنترل می‌کنند، باید بی‌درنگ پس از اعطای سرمایۀ اولیۀ ۱۰۰ میلیارد دینار عراقی (معادل ۶۷ میلیون دلار) از سوی دولت سودان به این شرکت صورت گرفته باشد که دربرگیرندۀ ۹۰% دارایی‌های منقول دولتی و ۱۰% نقدی می‌شود. این شرکت اینک قطعۀ دومی با مساحت یک میلیون دونوم عراقی را در المثنی دریافت کرده است. این مبهم است که زمین با کدام رویۀ قانونی واگذار شده است، مگر اینکه اساسنامۀ شرکت دربرگیرندۀ معافیت بی‌سابقه‌ای از استثناء‌های معمول کابینه مورد نیاز جهت دریافت زمین رایگان باشد.
فیاض و دیگر رهبران شبه‌نظامی مورد حمایت ایران، مدتها در پی تشکیل یک شرکت ساختمانی دولتی برای حشد الشعبی بوده‌اند. هدف آنها پدید آوردن شرکتی معادل خاتم الانبیاء ایران است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرارگاه خاتم الانبیاء را در سال ۱۹۹۰ تشکیل دادند تا بتوانند در پروژه‌های ساخت‌وساز با ارزش تخمینی بیش از ۵۰ میلیارد دلار مشارکت داشته باشند. سازمان ملل، اتحادیه اروپا و ایالات متحده این شرکت را از آن زمان تحریم کرده‌اند.
نخستین کوشش حشد الشعبی برای شکل عراقی خاتم الانبیاء زمانی رخ داد که شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران آخرین بار دولت را کنترل کردند. از زمان انتصاب عادل عبدالمهدی به نخست وزیری در اکتبر ۲۰۱۸ تا فوریه ۲۰۱۹، فالح فیاض و ابومهدی المهندس، نائب رئیس شبه‌نظامیان، در رابطه با معتصم (شرکت راه و جاده‌سازی) با دولت مذاکره کردند و از آنها خواستند که زمین، تجهیزات و قراردادهای آن از وزارت ساختمان و مسکن به حشد الشعبی واگذار شود. این کوشش زمانی با شکست مواجه شد که دولت ایالات متحده کوشش علنی برای تقلید از رویۀ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را دید و با اعتراض به بغداد آن را ممنوع کرد.
کوشش دوم در فوریه ۲۰۲۱ بود که فیاض و ابوفدک کوشیدند تا مصطفی الکاظمی، نخست وزیر، و رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری ملی را برای مجوز دادن به یک بازوی ساختمانی متعلق به حشد الشعبی که اکنون به عنوان شركة المهندس العامة نامیده می‌شود، بترسانند. این نام بازی با کلمات است زیرا «مهندس» در زبان عربی دو معنی دارد: یکی معنای معمول آن «مهندس» و دیگری تداعی‌کنندۀ یاد [شهید] ابومهدی المهندس است که یک سال پیش در حملۀ هوایی آمریکا در کنار فرمانده سپاه قدس، [سپهبد شهید] قاسم سلیمانی [به شهادت] رسید. هرچند آنها به کاظمی پیشنهاد نخست وزیری برای دور دوم در ازای تشکیل این شرکت را دادند اما او نپذیرفت.
کمابیش در همان زمان، ابوفدک کوشش ناموفقی را برای تأمین یک جفت زمین به مساحت میلیون دونم عراقی در المثنی از طریق مجوز سرمایه‌گذاری و حکم کابینه انجام داد- دقیقاً همان چیزی که بعداً به شرکت المهندس اهدا شد. سپس حشد الشعبی عملاً کنترل این منطقه را به دست گرفت و بدون هیچ مجوزی تا ژوئن ۲۰۲۲ کار خود را آغازید و سرانجام مقامات وزارت منابع آب را متقاعد کرد تا در ۲۰ نوامبر از پروژه بازدید کنند. شرکت مهندس تنها چند روز بعد در ششمین جلسۀ هفتگی کابینۀ دولت سودانی مؤرخ ۲۸ نوامبر تشکیل شد.
اکنون کمک‌های بلاعوض به این شرکت سرازیر شده است. از آنجایی که کمک‌های مالی بسیار فراتر از نیازهای پروژه‌های واقعی هستند – برای نمونه، بزرگترین مزرعه لبنی عراق بیش از ۳۶۰۰۰ دونوم نیست چه برسد به یک میلیون. گویا رهبران مقاومت کاشت درخت را دستاویزی برای واگذاری شگفت‌آور ۹% از کل زمین‌های استان المثنی کرده‌اند.
با وجود این، منطقه گزینش شده چندان برای چنین پروژه‌ای منطقی نیست: این منطقه فاقد آب کافی برای رشد انبوه نخل و جوجوبا است و گزینه‌های بسیار بهتری بین رودخانه‌های دجله و فرات وجود دارد. باری، مشخصاً منطقه مورد بحث از نظر راهبردی در مرز با عربستان سعودی قرار دارد. در سال‌های ۲۰۲۱-۲۰۲۲، شبه‌نظامیان عراقی هواپیماهای بدون سرنشین را از این منطقه به خاک عربستان سعودی و امارات متحدۀ عربی پرتاب کردند.
بنابراین، دولت ایالات متحده باید با دقت فوق‌العاده شركت المهندس العامة را زیر نظر داشته باشد – و در حالت مطلوب آن را به دلیل روابط مستقیم با افراد تعیین‌شده از سوی ایالات متحده که در نقض جدی حقوق بشر و تروریسم دست دارند، تحریم کند. نشانه‌هایی وجود دارد که حشد الشعبی از این شرکت برای دریافت واگذاری بیش از چند میلیون دونم زمین از استان المثنی، هم‌مرز با اردن، و در استان دیاله استفاده خواهد کرد. این کمک‌ها و سایر واگذاری‌ها می‌تواند از طریق وزارت ساختمان و مسکن، وزارت کشاورزی، کمیسیون سرمایه‌گذاری ملی، وزارت صنعت و معدن، وزارت دفاع، وزارت نفت یا وزارت دارایی که مالک مفروض آن زمین در عراق باشد، انجام شود.
تحلیل سیاستی از مایکل نایتز، حمدی مالک، کریسپین اسمیت
@iraq_studies
✴️ ساختار شبکه مقاومت مسلحانه علیه آمریکا در عـــراق (از منظر مرکز مبارزه با تروریسم آمریکا)
◽️ شناخت شبکه فعال مبارزه (مقاومت) مسلحانه علیه نظامیان آمریکایی در عراق، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های اندیشکده‌ها و مراکز غربی در بغداد است. از مارس ۲۰۲۰ که مبارزه مسلحانه علیه سفارتخانه و پایگاه‌ها و کاروان‌های لجستیک آمریکایی شدت گرفت، اسامی جدیدی مانند «اصحاب الکهف»، «قاصم الجبارین» و... در رسانه‌های مطرح گردید. این اسامی نوظهور، سوژه مهمی بود تا مشخص شود آیا تشکیلات و سازمان‌های مسلحانه جدیدی در عراق تأسیس شده یا همان سازمان‌های فعال پیشین در قالب اسامی یا شاخه‌های جدید، مقاومت مسلحانه علیه آمریکا را در دستور کار قرار داده‌اند؟ البته در ماه‌های بعد با دیدار «ابوفدک» و «جنین پلاسخارت» و در ادامه قبول آتش‌بس از سوی مقاومت مسلحانه در عراق، نقش مؤثر «کتائب حزب الله» در این موضوع مبرهن گردید؛
@iraq_studies
۴ بحران اقتصادی که دولت السودانی را تهدید می‌کند
بحران نفت، گاز، مناقشۀ خور عبدالله و حقوق کارکنان اقلیم کردستان می‌توانند سقوط دولت السودانی را رقم بزنند.
۱۴۰۲/۰۷/۰۱
مرکز بین‌المللی مطالعات توسعه هشدار داد ۴ بحران اقتصادی در عراق سبب خواهد شد دولت محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، به‌زودی سقوط کند.
بر پایۀ گزارشی که این مرکز تحت نظارت صادق رکابی، مدیر پژوهش‌های اقتصادی، توانایی السودانی برای اجرای برنامۀ دولتی خود باتوجه‌به موضوع بحران کاهش حقوق کارکنان اقلیم کردستان محدود شده است.
این بحران به دلیل تصویب شورای وزیران عراق در سپتامبر امسال برای دادن وامی به ارزش ۵۰۰ میلیارد دینار (۳۸۰ میلیون دلار) به اقلیم در بازۀ سپتامبر تا نوامبر پدید آمد. ادارۀ اقلیم خواستار دریافت وام بیشتری برای حقوق ماه‌های جولای و اوت بود. آنچه بغداد اکنون انجام می‌دهد «سیاست قحطی ضد مردم اقلیم کردستان» است.
این کشور اعلام کرد بدهی اقلیم کردستان باتوجه‌به هزینه‌های واقعی اقلیم، ۳ برابر سهم آن است و اقلیم کردستان درآمدهای نفتی و غیرنفتی خود را طبق قانون بودجه به دولت فدرال تحویل نداده است.
نفت و گاز
رکابی در این زمینه خاطرنشان می‌کند که زمان‌بندی تصمیمات صادر شده از سوی بغداد، پرسش‌های بسیاری را ایجاد می‌کند، زیرا این تصمیمات مطابقت با رویکرد پیشین دولت السودانی مبنی بر پرهیز از هرگونه اقدام تنش‌زا با اقلیم کردستان و مدارا با شرکت‌های نفتی فعال در آنجا برای جلوگیری از آسیب به اقتصاد ملی ندارد.
اما بر پایۀ این گزارش، تغییر ناگهانی در سیاست دولت عراق «ممکن است تأثیر منفی بر صنعت نفت در اقلیم را افزایش دهد» و بیشتر شرکت‌های نفتی خارجی در اقلیم کردستان فعالیت خود را متوقف کنند که منجر به کاهش درآمدهای مالی اقلیم می‌شود.
دراین‌بین، آنکارا پیش‌شرط صادرات نفت اقلیم کردستان را تعمیر خط لولۀ نفت عراق -ترکیه، می‌داند.
این گزارش به بحران حملات موشکی به میدان‌های گازی در اربیل و سلیمانیه اشاره کرده است. این حملات افزون بر هدف قراردادن میدان‌های نفتی از سال گذشته تا اوت سال جاری ادامه یافته‌اند. برای نمونه حمله به میدان نفتی بصره در سال ۲۰۲۰ سبب توقف فعالیت شرکت‌ها و مانعی بر تبدیل عراق به یک کشور صادرکنندۀ گاز شد.
درحالی‌که عراق قصد دارد ظرفیت تولید یکی از بزرگترین میادین گازی در اقلیم کردستان، میدان خور مور، را از ۴۵۰ میلیون فوت مکعب در روز به یک میلیارد فوت مکعب برساند، بمباران موشکی در پایان ماه گذشته، مانع اجرای این برنامه شد.
رکابی توضیح می‌دهد این امر توانایی عراق جهت استفاده از انرژی گاز برای تولید برق و کاهش واردات گاز از ایران را محدود می‌کند.
میدان خور مور که ذخایر آن بالغ بر ۱۶ تریلیون فوت مکعب است، در صورت سرمایه‌گذاری کافی می‌تواند روزانه بیش از ۵۰۰ میلیون فوت مکعب صادرات داشته باشد و اتحادیۀ اروپا احتمالاً بازار مناسبی برای واردات از این میدان خواهند بود.
بندر خور عبدالله
بحران خور عبدالله با کویت برای افزایش فشار بر دولت السودانی پدید آمد. دادگاه عالی فدرال پس از رأی مجلس عراق به موافقت‌نامۀ ناوبری دریایی بین عراق و کویت در سال ۲۰۱۳، در اقدامی ناگهانی این قانون را مغایر قانون اساسی اعلام کرد.
این امر مستلزم آن بود که شورای همکاری خلیج‌فارس از عراق بخواهد به حاکمیت کویت احترام بگذارد و قطعنامه‌های بین‌المللی به‌ویژه قطعنامۀ شمارۀ ۸۳۳ شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۳ مبنی بر تعیین مرزهای بین دو کشور و موافقت‌نامۀ ناوبری دریایی در خور عبدالله بپذیرد.
این موضوع باعث ضعف دولت السودانی شد، چراکه او در پی جذب سرمایه‌گذاری کشورهای حاشیۀ خلیج‌فارس به‌ویژه در حوزۀ انرژی از طریق اتصال برق و سرمایه‌گذاری در گاز و انرژی پاک بود. بنابراین گزارش مرکز بین‌المللی مطالعات توسعه حاکی از آن است که وضعیت فعلی نگران‌کننده است و بی‌ثباتی عراق و پایان «ماه‌عسل» دولت السودانی آغاز شده است.
گزارش این مرکز برآورد می‌کند توالی این بحران‌های ناگهانی و امکان پیوستگی آنها به یکدیگر تأثیر منفی بر آیندۀ بخش انرژی در عراق خواهد گذاشت، به‌ویژه اینکه بغداد هدف خود را قطع وابستگی به واردات گاز از ایران در ۳ سال آینده تعیین کرده است.
دستیابی به این هدف دولت را قادر می‌سازد تا مبالغ زیادی را به نفع توسعۀ اقتصادی عراق صرفه‌جویی کند و در نتیجه از موقعیت خود در نقشۀ روابط بین‌المللی اقتصادی و سیاسی پشتیبانی کند، اما تأثیر بحران‌های متوالی بر بخش انرژی به تهدیدی واقعی برای ثبات دولت السودانی تبدیل خواهند شد.
منبع: العربی الجدید
@iraq_studies
جشن‌های فارغ‌التحصیلی عراق؛ از پوشیدن لباس‌های شرم‌آور تا فرو رفتن در قالبِ خون‌آشام‌ها!
مدتی است که دانشگاه‌های عراق شاهد مظاهر و پدیده‌های اجتماعی بیگانه است. این درحالی است که چنین پدیده‌هایی پیشتر در دانشگاهها به چشم نمی‌خوردند. پس از افت سطح علمی دانشگاه‌های عراق و خروج آن از فهرست دانشگاه‌های برتر جهانی، در هر مناسبتی که زمان جشن دانشجویان فارغ‌التحصیل فرا می‌رسد، تصاویری از جشن‌های رقص و پایکوبی همراه با پوشیدن لباس‌های شرم‌آور به چشم می‌خورد. شرکت‌کنندگان در این جشن‌ها با پخش صدای بلند موسیقی‌ای که کوچکترین سنخیتی با هنر ندارد، لذت می‌برند. نکته قابل تأمل این است که گاهی این پدیده در سطح جامعه و در کفِ خیابان دیده می‌شود. به نظر می‌رسد این ویژگی مرحله کنونی در جامعه عراق است و دانشجویان در سایه فقدان آگاهی و نداشتن انگیزه‌های دینی و اخلاقی، دست به چنین کارهایی می‌زنند. در این میان، معنا و مفهوم ماهیت دانشگاه نیز به فراموشی سپرده شده است. طبیعتا دانشگاه مکانی نیست که در آن ابتذال و انحراف رفتاری جایی داشته باشد.
پس از افت سطح علمی دانشگاه‌های عراق و خروج آن از فهرست دانشگاه‌های برتر جهانی، در هر مناسبتی که زمان جشن دانشجویان فارغ‌التحصیل فرا می‌رسد، تصاویری از جشن‌های رقص و پایکوبی همراه با پوشیدن لباس‌های شرم‌آور به چشم می‌خورد.
ناظران این تحولات معتقدند آنچه که در هنگام فارغ‌التحصیلی دانشجویان از دانشگاهها و در زمان برگزاری جشن‌ها اتفاق می‌افتد، جزئی از فرهنگ جامعه عراق در دوره کنونی به شمار می‌رود. ناظران بر این باورند که در حال حاضر، کنترل این شرایط بسیار سخت است. به عقیده این دسته از ناظران، عراق از فقدان مظاهر جشن‌های متمدنانه معمول در دیگر کشورهای جهان نظیر برپایی نمایشگاه‌ها و برگزاری گردهمایی‌ها و نشست‌های ادبی و فرهنگی، رنج می‌بَرَد. از سوی دیگر، دست‌اندرکاران و مسئولان دانشگاهها نیز چشم خود را به روی رفتارهای دانشجویان که با سلایق عمومی در تضاد هستند، بسته‌اند. «محمد عبدالمحسن الشافعی» استاد رسانه در همین راستا تصریح می‌کند: «وزارت آموزش عالی این فرصت را در اختیار جوانان در دانشگاهها قرار داد تا آنها بتوانند در مناسبت‌هایی نظیر فارغ‌التحصیلی به شادی بپردازند. ازهمین‌روی، آنها هم در جشن‌هایی که برپا می‌کنند، اقداماتی را که متناسب با سن و سال‌شان است، انجام می‌دهند. این اقدامات کاملا طبیعی و معمول، هستند. در این جشن‌ها، رقص به معنایِ واقعی آن وجود ندارد، بلکه آنچه دیده می‌شود نوعی حرکات موزون برای نشان دادن شادی و خوشحالی است. انتظار این است که چنین اقداماتی مورد تشویق قرار گیرند نه اینکه محدود شوند»!
عراق از فقدان مظاهر جشن‌های متمدنانه معمول در دیگر کشورهای جهان نظیر برپایی نمایشگاه‌ها و برگزاری گردهمایی‌ها و نشست‌های ادبی و فرهنگی، رنج می‌بَرَد.
این درحالی است که «علاء الادریسی» یکی از اساتید دانشگاه عنوان می‌کند: «باید دانست که دانشگاهها بخشی از جامعه هستند. ازهمین‌روی، پدیده رقص دیگر پدیده‌ای نیست که تنها منحصر در دانشگاهها باشد، زیرا رفتارهایی که در دانشگاه به وقوع می‌پیوندد، انعکاسی طبیعی از فرهنگ حاکم بر جامعه هستند. اخیرا کمتر صدای موسیقی‌های عراقی در دانشگاه‌های عراق به گوش می‌رسد و به همین دلیل، لازم است در خصوص برگزاری جشن‌ها در دانشگاه نوعی قانون‌گذاری صورت پذیرد. البته می‌بایست به این مسئله نیز اشاره شود که هر موسیقی و رفتاری نباید مستهجن قلمداد گردد. در شرایط کنونی، ما نیاز به سازماندهی مجدد دانشگاه و رفتارهای دانشجوها هستیم. باید از خود بپرسیم که دانشگاهها برای تحقق چه هدفی ایجاد شدند؟ پر واضح است که هدف اصلی دانشگاهها تکمیل مسیر تربیتی فرزندان است. این مسیر از خانواده‌ها آغاز شده و در دانشگاهها تکمیل می‌شود. اگر برخی ضوابط و مقررات در دانشگاهها برقرار شود، خواهیم توانست جایگاه دانشگاه و شأن و آبروی آن را حفظ کنیم.»
از سوی دیگر، «اسامه کریم» دانشجوی مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد در سخنانی تصریح می‌کند: «برگزاری جشن‌ها در صحن دانشگاهها سرشار از هرج و مرج بود. ما در جریان این جشن‌ها تصاویری را مشاهده کردیم که هیچ مطابقتی با تاریخچه و سابقه دانشگاه نداشتند. در این جشن‌ها، مظاهری از رقص به چشم خورد. این درست همان صحنه‌ای است که در کازینوها مشاهده می‌شود. بدیهی است که وجود چنین صحنه‌هایی آن هم در صحن دانشگاهها شایسته نیست. چنین چیزی اساسا با هدف دانشگاه نیز در تعارض است. البته ما این مسئله را نیز می‌دانیم که یک دانشجو علاقه دارد برای مدتی از درس و کلاس فاصله گرفته و به برگزاری جشن بپردازد. در اینجا، این وظیفه مدیریت دانشگاه است که در زمینه برگزاری جشن‌ها و سازماندهی کردن آنها به گونه‌ای که شایسته محیط علمی دانشگاه و شأن دانشجو باشد، وارد عمل بشود».
در این میان، «حسین الکاظمی» پژوهشگر حوزه اجتماعی عنوان می‌کند: «جشن‌های آمیخته با رقص و پایکوبی در دانشگاه‌های عراق یک پدیده غیرمتمدنانه و نادرست است. این اقدام به طور کامل در تضاد با فرهنگ جامعه است و هیچ سنخیتی نیز با فضای علمی دانشگاهها ندارد. آنچه که واضح به نظر می‌رسد، این است که تمامی مظاهر شادی و خوشحالیِ دانشجویان در دانشگاهها باید در چارچوب اصول و ارزش‌های اخلاقی ظهور و بروز پیدا کند. وزارت آموزش عالی باید این چارچوب را برای دانشجویان و دانشگاهها مشخص نماید. دانشگاه دارای حریمی است که به اقتضای این حریم، بسیاری از کارها نباید در آن انجام بشود. جشن‌هایی که در داخل دانشگاه برگزار می‌شوند، باید قانون‌مند و ضابطه‌مند باشند. این جشن‌ها باید در شأن یک دانشجو و کادر آموزشی آن باشد».
در جریان جشن‌های فارغ‌التحصیلی در دانشگاه‌های عراق بعضا حتی شمشیر، نیزه و خون نیز به چشم می‌خورد و شرکت کنندگان گاها خود را به شکل افراد خون آشام و تروریست‌های انتحاری درمی‌آورند. زنان نیز با آرایش غلیظ در این جشن‌ها مشارکت می‌کنند. برخی دیگر از شرکت‌کنندگان هم لباس‌های نظامی بر تَن می‌کنند و با درجه‌هایی که بر روی دوش‌شان قرار دارد به رقص می‌پردازند؛ درست مانند کسانی که کافه‌های شبانه رقاصی می‌کنند. این‌ها جملگی تصاویر شرم‌آوری هستند که در جشن‌های «بالماسکه» دانشجویان پس از فارغ‌التحصیلی، دیده می‌شوند. مقصود از جشن‌های بالماسکه در واقع جشن‌هایی هستند که در آن شرکت‌کنندگان نقاب بر روی صورت‌شان می‌گذارند و یا با لباس‌های مبدّل ظاهر می‌شوند. تمامی این‌ها در حالی است که شایسته است دانشجویان پس از فارغ‌التحصیلی به برگزاری جشن‌های سنتی و گرفتن عکس‌های یادگاریِ دسته‌جمعی مبادرت ورزند. حالا سؤال اینجاست که ارزش‌ها و مفاهیم چگونه به انحراف کشیده شدند و مظاهر بیگانه چطور در صحن علمی دانشگاهها ورود پیدا کردند؟ باید پرسید چرا در جامعه عراق که از یک میراث تمدنی و تاریخی برخوردار است، این سطح از اهانت به مفاهیم و ارزش‌های تربیتی، اسلامی و اخلاقی صورت می‌پذیرد؟ همچنین نباید از فقدان نقش نظارتی مسئولان دانشگاه‌های عراق غافل شد. ناگفته پیداست که مسئولان دانشگاهها به نقش اخلاقی و سازمانی خود در اعمال نظارت بر رفتارهای دانشجویان، عمل نمی‌کنند.
در جریان جشن‌های فارغ‌التحصیلی در دانشگاه‌های عراق بعضا حتی شمشیر، نیزه و خون نیز به چشم می‌خورد و شرکت کنندگان گاها خود را به شکل افراد خون آشام و تروریست‌های انتحاری درمی‌آورند. زنان نیز با آرایش غلیظ در این جشن‌ها مشارکت می‌کنند.
به هر حال، جای هیچ شکی وجود ندارد که جشن‌های فارغ‌التحصیلی دانشجویان در دانشگاه‌های عراق که اخیرا برگزار شدند، بیانگر واقعیت کنونی این کشور هستند. برگزاری این جشن‌ها تمرد علیه مفاهیم و ارزش‌های والای جامعه هستند. این جشن‌ها موجب شده‌اند تا به چهره دانشجویانی که جامعه تا دیروز برای آنها احترام زیادی قائل بود، خدشه وارد شود. این دانشجویان کسانی هستند که دولت تا دیروز برای ساختن آینده عراق روی آنها حساب ویژه‌ای باز کرده بود. با این حال، کار دانشجویان فارغ‌التحصیل به جایی رسیده است که شمشیر و نیزه به دست می‌گیرند و یا لباس‌هایشان را آغشته به خون می‌کنند و همچون آوازه‌خوان‌ها به رقص و پایکوبی می‌پردازند. با ظهور و بروز چنین صحنه‌هایی در مراکز آموزش عالی عراق، دیگر جای هیچگونه شکی نیست که تمامی نهادها و مؤسسات دولتی و مدنی باید به این مسئله ورود کرده و جلوی این تمرّد و سرکشی را بگیرند. این تمرد و سرکشی توسط دانشجویان فارغ‌التحصیل هشداری نسبت به رقم خوردن یک آینده تاریک است که در آن علم هیچ ارزش و جایگاهی ندارد.
@iraq_studies