🌷جلسه (دوم)همسران امام علی
1⃣حضرت فاطمه زهرا(عليهاالسلام)
ایشان دختر محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب بن هاشم می باشد.
اما فرزندان:امام حسن،امام حسین
،زینب، امکلثوم، محسن(علیهم السّلام)
[۲۰][۲۱][۲۲] اولین همسر امام علی(علیه
السلام) دختر محمد پیامبر اسلام(صلی
اللهعلیهوآلهوسلّم)که در حیات ایشان با زن دیگری ازدواج نکرده اند.[۲۳] پس از هجرت پیامبراکرم(صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) از مکه به مدینه، عمر و ابوبکر و چند تن دیگر خواستار ازدواج با فاطمه(علیها
السلام) بودند، اما حضرت پیشنهاد ازدواج آنها را نپذیرفت و گفت که برای این موضوع منتظر فرمان خداست.[۲۴][۲۵] مدت کمی پس از هجرت، حضرت به علی(علیهالسلام )فرمودند که خداوند به وی فرمان داده است که دخترش، فاطمهٔ زهرا، را به ازدواج وی درآورد.[۲۶]
📚منبع
۲۰-موسوی صافی،امهات الائمه،ج۱ص۲۹۸
۲۱-گنجی شافعی، کفایة الطالب،۴۱۳و۴۱۴.
۲۲-موسوی صافی، امهات الائمه،ج۱
ص۲۹۸
۲۳-زحمتکش«ویژگیهای امالبنین» پژوهشنامه معارف.
۲۴-زحمتکش«ویژگیهای امالبنین» پژوهشنامه معارف.
شهرستانی، تسمیات،ص۳۷۷.
۲۵-زحمتکش«ویژگیهای امالبنین» پژوهشنامه معارف.
۲۶-زحمتکش، «ویژگیهای امالبنین»، پژوهشنامه معارف.
🌷جلسه (سوم) همسران امام علی
2⃣اُمامه دختر ابو العاص
ایشان دختر زينب، دختر پيامبر خداست. زينب، پيش از اسلام با ابو العاص ، خواهرزاده خديجه (و پسر خاله خويش) ، ازدواج كرده بود و دو فرزند داشت : على كه در كودكى مُرد ـ و اُمامه ـ كه پيامبر (صلى الله عليه و آله وسلم )به او محبّت مى ورزيد و امام على(عليه السلام)بنا به وصيّت حضرت فاطمه(عليهاالسلام)با او ازدواج كرد. فاطمه زهرا(عليها السلام) به على(عليه السلام) گفت: «او براى فرزندانم همچون من است[۱]». برخى روايت ها حاكى از آن است كه امام على(عليه السلام) از او فرزندى به نام محمّد داشت كه «محمّد اوسط» ناميده مى شد[۲].
📚منبع
۱-روضة الواعظين : ص ۱۶۸ ، كتاب سليم بن قيس : ج ۲ ص ۸۷۰ ح ۴۸ وراجع علل الشرائع : ص ۱۸۸ ح ۲
۲-الطبقات الكبرى : ج ۳ ص ۲۰ ، تاريخ الطبري : ج ۵ ص ۱۵۴.
✅نقل دوم پیرامون این بزرگوار
امامه دخترابیالعاص بن ربیع بن عبدالعزی بن عبدالشمس بن عبد
المناف (بنیعبدالشمس) می باشد.
[۲۷] [۲۸] امام علی (علیهالسلام) پس از شهادت فاطمه (علیهاالسلام) به وصیت ایشان با امامه ازدواج کردند. امامه دختر زینب و خواهر زاده فاطمه (علیهاالسلام) بوده است.[۲۹] که امام علی(علیهالسّلام) به این بانوی با عظمت وصیت نمودند پس از او با مغیره بن نوفل ازدواج کند تا معاویه نتواند او را به عقد خودش درآورد.[۳۰]
📚منبع
۲۷-شهرستانی، تسمیات، ۳۷۷.
۲۸-شهرستانی، تسمیات، ۳۸۰.
۲۹-شهرستانی، تسمیات، ۳۴۱.
۳۰-شهرستانی، تسمیات، ۳۸۴و۳۸۵.
🌷جلسه (چهارم) همسران امام علی(علیه السلام)
3⃣اسماء دختر عميس
او از زنان بزرگ در تاريخ اسلام و جزو نخستين زنانى است كه به پيامبر (صلى الله عليه و آله وسلم) ايمان آوردند. اسماء با جعفر بن ابى طالب، ازدواج كرد و با او به حبشه هجرت كرد و براى او سه فرزند آورد: عبد اللّه، عون و محمّد .چون جعفر به شهادت رسيد، به ازدواج ابوبكر درآمد و محمّد بن ابى بكر را به دنيا آورد كه قهرمان پايدارى در ولايت على(عليه السلام) است [۳].
اسماء ، همراه و همدم فاطمه زهرا (عليها السلام) بود. او بود كه به فاطمه (عليها السلام) پيشنهاد داد تا جسد مطهّرش را در «تابوت» نهند و در غسل او، امام را يارى داد.اسماء پس از فوت ابوبكر، به ازدواج امام على(عليه السلام) درآمد و يحيى را برايش به دنيا آورد و تا زمان شهادت امام (عليه السلام) با او بود. او از راويان حديث و از كسانى است كه حديث «ردّ الشمس» را نقل كرده اند[۴].
📚منبع
۳-الطبقات الكبرى : ج۸ ص۲۸۲ ، تهذيب الكمال : ج۳۵ ص۱۲۷ الرقم ۷۷۸۴ ، تاريخ الطبري : ج ۳ ص ۴۲۶ ، مروج الذهب: ج ۳ ص ۷۳ ، اُسد الغابة : ج ۷ ص ۱۳ الرقم ۶۷۱۳ ، الاستيعاب : ج ۴ ص ۳۴۸ الرقم ۳۲۶۴ ، الإصابة : ج ۸ ص ۱۵ الرقم ۱۰۸۰۹
۴-تاريخ مواليد الأئمّة عليهم السلام : ص ۱۷۲ ، المناقب لابن شهر آشوب : ج ۳ ص ۳۰۵.
✅نقل دوم:
اسماء دختر عمیس بن معد بن تیم بن حارث بن کعب بن مالک بن قحافه (بنیخثعم) دو فرزند برای ایشان ذکرشده ۱-یحیی۲-عون [۴۶][۴۷] وی زن جعفر بن ابیطالب(علیهماالسلام) بود و پس از درگذشت جعفر، به عقد ابوبکر درآمد و پس از مرگ ابوبکر، حضرت با او ازدواج کرد.گنجی شافعی فرزندی به نام عون را نیز به اسماء منسوب میداند.[۴۸] با این وجود، منابع در اینکه محمد و عون به عنوان دو فرزند منسوب به اسماء، نام یک فرد باشند یا اینکه آنها از فرزندان مشترک علی و اسماء باشند(علیهما
السّلام) دچار اختلاف هستند.[۴۹]
📚منبع
۴۶-کرباسی، معجم انصار الحسین (هاشمیون)،ج۱ص۱۶۰.
۴۷-کرباسی، معجم انصار الحسین،ج۱ ص۱۶۴
۴۸-کرباسی، معجم انصار الحسین،ج۱ ص۱۶۴
۴۹-کرباسی، معجم انصار الحسین،ج۱ ص۱۶۴.
🌷جلسه (پنجم) همسران امام علی
(علیهالسلام)
4⃣فاطمه دختر حِزام (ام البنين)
وى از شخصيت هاى درخشان در تاريخ اسلام است و به خانواده اى منسوب است كه در شجاعت و شهامت و پيكار، نظير ندارند .چون امام على(عليه السلام) پس از رحلت حضرت فاطمه(عليها السلام) تصميم به ازدواج گرفت، عقيل را فرا خواند و از او خواست كه براى او زنى از ميان قبيله هاى معروف به شجاعت بيابد تا براى او جنگجويانى دلير بزايد. از آن جا كه عقيل در تبارشناسى زِبَردست بود، فاطمه دختر حِزام را برگزيد و گفت كه پدران وى از شجاع ترين ، پايدارترين و قوى ترين عرب ها در پيكارند.
اُمّ البنين، شاعرى زبان آور و بزرگ بود. چهار پسرش را در ركاب امام حسين (عليه السلام) به كربلا فرستاد و در مرثيه آنان، در بقيع به گريه كردن و سرودن شعر نشست و مردم، گِرد مى آمدند و دردمندانه مى گريستند و بر زشتكارى هاى بنى اميّه و رفتارهاى پست آنان، آگاه مى شدند و بدين گونه، توانست نداى فرزندانش و هدفشان را به مردم برساند.[۵]
📚منبع
۵-محمدی ری شهری، دانش نامه اميرالمؤمنين (ع)، ج1، ص153.
✅نقل دوم:
فاطمه دختر حزام بن خالد بن جعفر بن عامر بن کعب بن کلاب(بنیکلاب)
(معروف به ام البنین (علیهاالسّلام)است.
[۳۱] فرزندان ایشان عباس،جعفر،عثمان
،عبدالله [۳۲][۳۳] از فاطمه بنت حزام، در ماجرای نبرد کربلا سخن فراوانی به میان آمدهاست. در روایات منابع شیعه همچون آثار مامقانی و محسن امین، ماجرای ازدواج او با امام علی (علیهالسلام) به درخواست حضرت؛ عقیل برای پیدا کردن زنی از بهترین قبایل در شجاعت به خواستگاری ایشان اقدام نمودند.
در تاریخ وفات ایشان اختلاف است
برای او مقامات و کراماتی گزارش شده است.[۳۴] در تاریخ ازدواجش، آوردهاند که پس از درگذشت فاطمه (علیها
السلام) امام (علیهاالسلام) با فاطمه بنت حزام ازدواج کرد و پس از ایشان امامه را به عقد خود درآورد.و روایاتی وجود دارد که ازدواج او را پس از خوله گزارش کردهاند.[۳۵]اولین فرزند او عباس است که در سال ۲۶ ه.ق به دنیا آمدهاست.[۳۶]
📚منبع
۳۱-شهرستانی، تسمیات، ۳۳۱.
۳۲-کرباسی، معجم انصار الحسین،ج۱ ص۱۶۴
۳۳-شهرستانی، تسمیات،ص۳۴۵ و ۳۶۷.
۳۴-کرباسی، معجم انصار الحسین (هاشمیون)،ج۱ص۱۳۸.
۳۵-مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی،ج۱ص۲۶۲.
حمویی، انیس المومنین، ۸۱و۸۲.
گنجی شافعی، کفایة الطالب، ۴۱۳و۴۱۴.
حسینی عاملی، تتمه فی التواریخ،ص۵۶.
۳۶-شهرستانی، تسمیات،ص۳۴۵ و ۳۶۷.
🌷جلسه (ششم) همسران امام علی (علیه السلام)
5⃣خوله حنفیه، دختر جعفر بن قيس
در اينکه «خَولَه» زنِ امام علي (عليه السّلام) بود يا کنيز آن حضرت به شمار مي رفت، اختلاف است. مطابق با نقلی خوله از اسرای بني زبيد بود که هنگامی که رسول خدا(صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) علي (علیه السلام) را به يمن فرستاد [ آن حضرت] خَولَه را در ميان [ اسيران] بني زبيد به دست آورد. آنان به همراه عَمرو بن مَعدِي کرب، مرتد شده بودند. بني زبيد، با يورشي « خَولَه » را از بني حنيفه اسير گرفت و جزو سهم امام علی(علیه
السلام) شد.[۶] و مطابق با نقلی دیگر علي هنگامِ باز آمدن از يمن، در«ذوالمجاز»
(يکي از بازارهاي عرب) او را خريد و به فاطمه(علیهاالسلام) هديه کرد.[۷] اما طبق نقلی خوله از اسرای جنگهای رده در زمان ابوبکر بود اما حضرت علي (عليه السّلام) از آنجا که با این جنگ ها موافق نبود او را به کنیزی نگرفت بلکه با او ازدواج کرد. داستان آن به طور مفصل در کتاب الخرائج و الجرائح آمده است.[۸] از خوله محمد بن حنفیه به دنیا آمد که به سبب مادرش که از بنی حنفیه بود به این نام مشهور شد.
📚منبع
۶-سر السلسلة العلويه: 81؛ عمدة الطالب: 353.
۷-تاريخ دمشق 323:54؛ سير اعلام النبلاء 110:4؛ المنتظم 228:6؛ عمدة القاري 187:16؛ ذخائر العقبي: 117؛ عون المعبود 59:1؛ الرياض النضرة 297:1؛ سِمط النجوم العوالي 73:3.
۸-الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۵۸۹تا۵۹۳.
✅نقل دوم:
خوله دختر جعفر بن قیس بن مسلمه بن ثعلبه بن یربوع بن دول بن حنفیه مادر محمد حنفیه می باشد[۳۷][۳۸] در ترتیب ازدواجهای امام علی (علیهالسّلام) خوله سومین یا چهارمین همسر حضرت بیان شده است. منابع در اینکه او کنیز امام علی (علیهالسّلام) بوده است یا آنکه حضرت او را آزاد کرده سپس با او ازواج کرده دچار اختلافاند.[۳۹] در دانشنامه اسلام، وی کنیز نامیده شده است. و فرزندی به نام محمد داشته.[۴۰]
📚منبع
۳۷-کرباسی، معجم انصار الحسین (هاشمیون) ج۱ ص۱۶۲.
۳۸-شهرستانی، تسمیات، ص ۳۷۰.
۳۹-گنجی شافعی، کفایة الطالب، ص۴۱۳و۴۱۴.
۴۰-شهرستانی، تسمیات، ص ۳۶۸.
🌷جلسه (هفتم) همسران امام علی (علیه السلام)
6⃣ليلاي نَهشَلي، دختر مسعود
در التذکرة الحمدونيه و ربيع الأبرار (و ديگر منابع ) آمده است که: امام علي (عليه السّلام) پس از آنکه در سال 35 هجري وارد بصره شد، با ليلاي نَهشَلي ازدواج کرد تا روابط آن حضرت با قبيله ي وي ريشه دارتر شود.[۹] و این در زمانی بود که «خوله»از دنیا رفته بود.
ثقفي (م 283 هـ) در الغارات از مغيرة ضَبي (م 136 هـ) نقل مي کند که گفت: چون امام علي با ليلا (دختر مسعود نَهشَلي) ازدواج کرد، ليلا گفت: از زماني که دريافتم آن حضرت جانشين رسول خداست، پيوسته دوست مي داشتم ميان من و او، سببي [ پيوند زناشويي ] رخ دهد. ليلاي نَهشَلي از امام علي (عليه السّلام) داراي دو پسر شد؛ عبيدالله (ابوعلي) و عبدالله يا محمد (ابوبکر).[۱۰]
در سفرنامه ي ناصر خسرو مي خوانيم:
در بصره، به نام اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب (عليهما السّلام) سيزده مشهد است. يکي از آنها [ را ] « مشهد بني مازن » گويند و آن، آن است که در ربيع الأول سنه ي (۳۶) از هجرت نبي (صلي الله عليه و آله و سلم) اميرالمؤمنين (عليه السّلام) به بصره آمده است و عايشه به حرب آمده بود. و اميرالمؤمنين (عليه السّلام) دختر مسعود نَهشَلي، ليلا را به زني گرفته بود و اين مشهد، سراي آن زن است. و اميرالمؤمنين (عليه السّلام) هفتاد و دو روز در آن مُقام کرد و بعد از آن، به جانب کوفه بازگشت.[۱۱][۱۲]
📚منبع
۹-التذکرة الحمدونيه 96:3، حديث 231؛ ربيع الأبرار 598:2؛ موسوعة الإمام علي (ري شهري) 235:10.
۱۰-الغارات، ج1، ص93
۱۱-سفرنامه ي ناصر خسرو: 148 ( و در چاپ تحقيق شده، ص 156-157 ).
۱۲-شهرستاني، سيدعلي، نام خلفا بر فرزندان امامان (عليهم السّلام) (بن مايه ها، پيراهه ها)، 1390ش.
🌷جلسه (هشتم) همسران امام علی (علیه السلام)
7⃣صهباء، دختر ربيعه
او مادر عمر بن علی معروف به عمر اَطرَف و خواهر دو قلویش، رقیه بنت علی همسر مسلم بن عقیل است. او «ام ولد» بود و منابع در مکان اسير شدن وی اختلاف دارند؛ برخی گفتهاند از اسرایی بود که خالد هنگام يورش بر قبيلهی بني تغلب (که در آن زمان نصراني بود) در ناحيهی «عين التَّمر» به دست آورد. و برخی گفتهاند وی از اسرای يمامه ( اسراي جنگي که ميان مسلمانان و مُسيلمه کذاب در زمان ابوبکر در سال 12 هجری رخ داد ) میباشد. همچنین در اینکه امام علي (عليه السّلام) او را خريد يا به وی بخشيده شد، اختلاف است. [۱۳]
📚منبع
۱۳-شهرستاني، سيدعلي، نام خلفا بر فرزندان امامان (عليهم السّلام) (بن مايه ها، پيراهه ها)، 1390ش.
✅نقل دوم:
صهبا دختر ربیعه بن بجیر بن عبد بن علقمه بن حرث بن عتبه بن سعد(بنی
تغلب) معروف به (ام حبیب) می باشد[۴۱] فرزندان ایشان عمر و رقیه [۴۲] [۴۳] مرتضی عاملی، گنجی شافعی و حسینی عاملی، زنی به نام صهبا را از همسران امام علی (علیهالسلام) گزارش کردهاند اما حمویی نامی از او در میان همسران حضرت (علیهالسّلام) نیاورده است
[۴۴]تمام منابع بر این مطلب اجماع دارند که او از کنیزان امام علی (علیهالسّلام) بوده است و از این رو، منابع اولیه او را همسر حضرت گزارش نکردهاند. در خصوص زمان و مکان اسارت وی، گزارشها دچار اختلافاند.[۴۵]
📚منبع
۴۱-کرباسی، معجم انصار الحسین (هاشمیون)، ج۱ ص ۱۵۹.
۴۲-عسقلانی، الاصابه، ج۱ ص ۳۵۵.
۴۳-کرباسی، معجم انصار الحسین (هاشمیون)، ج۱ ص ۱۵۹.
۴۴-مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ج۱ ص۲۶۲.
حمویی، انیس المومنین، ص ۸۱و۸۲.
گنجی شافعی، کفایة الطالب،ص۴۱۳و۴۱۴.
حسینی عاملی، تتمه فی التواریخ، ص۵۶.
۴۵-عسقلانی، الاصابه، ج۱، ص ۳۵۵.
🌷جلسه (نهم) همسران امام علی (علیه السلام)
8⃣محيّاه، دختر امرء القيس
عبد الجبّار بن منظور از عوف بن خارجه چنين نقل مى كند :«من هنگام خلافت عمر در نزد او بودم كه [پير]مردى درويش از ميان مردم به سمت عمر عبور مى كرد تا به جلوى او رسيد. پس به تحيّت خلافت، تحيّتش گفت. عمر پرسيد: تو كيستى؟ گفت: مردى نصرانى ام. من امرء القيس پسر عدىّ كلبى ام. عمر، وى را نشناخت. پس مردى به عمر گفت: اين كسى است كه در جاهليت، قبيله بكر بن وائل را غارت كرده است. عمر گفت: چه مى خواهى؟ گفت: مى خواهم مسلمان شوم. عمر، اسلام را بر او عرضه كرد و او هم پذيرفت. سپس برايش نيزهاى خواست و پرچمى بر آن به نشانه فرمان روايى اش بر مسلمانان قوم قضاعه آويخت . پيرمرد بازگشت و پرچم ، بالاى سرش در اهتزاز بود . تا آن زمان نديده بودم مردى نماز نخوانده ، بر گروهى از مسلمانان ، امير شود . على عليه السلام و پسرانش برخاستند و رفتند تا به او رسيدند . پس [على عليه السلام] به او گفت: من على بن ابى طالب ، پسر عموى پيامبر خدايم و اين دو ، پسران من از دختر پيامبر خدايند و ما دوست داريم داماد تو شويم . امرء القيس گفت: اى على! محيّاه دختر امرء القيس را به ازدواج تو درآوردم ؛ و اى حسن! سلمى دختر امرء القيس را به ازدواج تو درآوردم ؛ و اى حسين! رباب دختر امرء القيس را به ازدواج تو درآوردم».[۱۴]
امام علی(علیه السلام) با این ازدواج بین خود و فرزندانش با قبیله بزرگ قضاعه پیوند ایجاد نمود.
📚منبع
۱۴-الإصابة، دار الكتب العلمية، بيروت-ط 1( 1995) ، ج1، ص354، الرقم ۴۸۷
۱۵-تاريخ مواليد الأئمّة عليهم السلام : ص ۱۷۲ ، المناقب لابن شهر آشوب، ج۳، ص۳۰۵.
✅نقل دوم:
محیاء دختر امری القیس بن عدی بن اوس بن جابر بن کعب بن علیم بن کلب
(بنیکلب)[۵۰] [۵۱][۵۲] گنجی شافعی، حسینی عاملی و مرتضی عاملی همسری را به نام محیا گزارش میکند و فرزندی مرده را به او منسوب میدانند در حالی که حمویی نامی از او نمیبرد.[۵۳] ابن حجر عسقلانی گزارش میکند که پس از اسلام آوردن امری القیس، امام علی به همراه امام حسن و امام حسین(علیهم السّلام) به قبیله آنها وارد شدند و از دختران امری القیس خواستگاری کردند. امری القیس نیز سه دخترش را به عقد آن سه بزرگوار درآورد.[۵۴][۵۵]
📚منبع
۵۰-مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ج۱، ص۲۶۲
حمویی، انیس المومنین، ص ۸۱و۸۲.
گنجی شافعی، کفایة الطالب،ص۴۱۳و۴۱۴.
حسینی عاملی، تتمه فی التواریخ، ص۵۶.
۵۱-کرباسی، معجم انصار الحسین،ج۱ ص۱۶۴
۵۲-کرباسی، معجم انصار الحسین، ج۳ ص ۱۴۱و۱۴۴.
۵۳-شهرستانی، تسمیات، ص۳۸۵.
۵۴-کرباسی، معجم انصار الحسین، ج۳ ص ۱۴۱و۱۴۴.
۵۵-شهرستانی، تسمیات، ص ۳۸۵.
🌷جلسه (دهم) همسران امام علی (علیه السلام)
9⃣ ام سعید(سعد) دختر عروه بن مسعود بن معتب بن مالک ثقفی
(بنیثقیف) [۵۶] چهار فرزند برای ایشان بیان شده📚منبع رمله، ام حسن، عمر اوسط، ام کلثوم صغری [۵۷][۵۸] گنجی شافعی، حمویی و مرتضی عاملی از زنی به نام ام سعید یا ام سعد برای علی بن ابیطالب
(علیهماالسلام) یاد کردهاند در حالی که حسینی عاملی چنین زنی را گزارش نمیکند.[۵۹] برای او چهار فرزند گزارش شدهاست.[۶۰]
📚منبع
✔️[نقل دوم] برای ام سعید بنت عروه از همسران علی بن ابی طالب
برخی منابع نامش را ام سعد نیز گزارش کردهاند.[۱][۲] منابع ولادت او را مربوط به سال ۵ ه.ق دانسته و درگذشتش را سال ۳۵ ه.ق گزارش کرده اند. او به سال ۲۰ ه.ق به عقد علی بن ابی طالب در آمده است.[۳]
✅تبار
نام پدرش را عروة بن مسعود بن معتب بن مالک ثقفی و او را از قبیله بنی ثقیف گزارش کرده اند.[۴]
فرزندان
فرزندان او از علی بن ابی طالب را نفیسه، زینب صغری، رقیه صغری گزارش کرده اند.[۲][۵] در منابعی دیگر، برایش چهار فرزند گزارش شده است.[۶]
📚منبع
۱-مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱: ۲۶۲.
حمویی، انیس المومنین، ۸۱–۸۲.
گنجی شافعی، کفایة الطالب، ۴۱۳–۴۱۴.
حسینی عاملی، تتمه فی التواریخ، ۵۶.
۲-همسران امام علی(ع) - پرسمان. بایگانیشده از اصلی در ۲۱ دسامبر ۲۰۲۱. دریافتشده در ۲۰۲۱-۱۲-۲۱.
۳-کرباسی، معجم انصار الحسین، ۱: ۱۶۴.
۴-گنجی شافعی، کفایة الطالب، ۴۱۳–۴۱۴.
۵-همسران و فرزندان حضرت علی علیه السلام». daneshnameh.roshd.ir. بایگانیشده از اصلی در ۲۱ دسامبر ۲۰۲۱. دریافتشده در ۲۰۲۱-۱۲-۲۱.
۶-کرباسی، معجم انصار الحسین، ۱: ۱۶۴.
🌷جلسه (یازدهم) همسران امام علی (علیه السلام)
✅همسران امیر المؤمنین(عليه السلام) در هنگام شهادتش : اُمامه، اُمّ البنين ، اسماء بنت عميس و ليلى بنت مسعود بودند.[۱۵]
۱۵-تاريخ مواليد الأئمّة (عليهم السلام)
ص ۱۷۲، المناقب لابن شهر آشوب، ج۳،
ص۳۰۵.
📚منابع
۱-ابن جوزی، سبط (۱۴۱۸). تذکرة الخواص. قم: منشورات سید رضی.
۲-بلوکباشی، علی (۱۳۹۴). «علی بن ابی طالب (ع)». دانشنامه مردمشناسی و فولکلور. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
۳-حسینی عاملی، تاجالدین (۱۴۱۲). التتمه فی تاریخ الائمه علیهم السلام. تهران: بنیاد بعثت.
۴-حمویی، محمد (۱۳۶۳). انیس المؤمنین. تهران: بنیاد بعثت.
۵-جعفری، سید محمدمهدی (۱۳۸۶). «فاطمه». دائرةالمعارف تشیع. ج. ۱۲. تهران: نشر شهید سعید محبی. شابک ۹۶۴-۶۹۱۹-۳۴-۰.
۶-شافعی، محمد بن طلحه (۱۴۱۹). مطالب السئول فی مناقب آل ابیطالب. بیروت: بلاغ.
۷-شهرستانی، علی (۱۴۳۱). التسمیات بین التسامح العلوی و التوظیف الأموی. قم: مرکز الابحاث العقائدیه.
۸-شهیدی، سید جعفر (۱۳۹۴). زندگانی فاطمه زهرا (س). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۷۶-۳۱۷-۵.
۹-کرباسی، محمد صادق محمد (۱۴۳۰). معجم انصار الحسین علیه السلام (النساء). لندن: مملکة المتحده.
۱۰-کرباسی، محمد صادق محمد (۱۴۲۹). معجم انصار الحسین علیه السلام (هاشمیون). لندن: مملکة المتحده.
۱۱-گنجی شافعی، محمد بن یوسف (۱۴۰۴). کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابیطالب. تهران: دار احیاء التراث اهل البیت(علیهم السلام).
۱۲-زحمتکش، زهرا (۱۳۹۶). «ویژگیها و فضایل امالبنین(علیها السلام) پژوهش
نامه معارف حسینی. تهران (۶): ۹۱–۱۱۸ – به واسطهٔ نورمگز.
۱۳-زریاب، عباس؛ زرینکوب، غلامحسین (۱۳۸۰) «علی» دانشنامه فارسی، تهران: امیرکبیر. شابک ۹۶۴-۳۰۳-۰۴۶-۶.
۱۴-دانشمند، ملیحه؛ رئیس السادات، سیدحسین (۱۴۰۰). «واکاوی نقش ائمه اطهار (ع) در ارتقاء منزلت اجتماعی ام ولدها با تأکید بر مادران ائمه (ع)» تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی (چهل و سه): ۵۳–۷۶.
۱۵-عسقلانی، ابن حجر (۱۴۱۵). الإصابة فی تمییز الصحابة. بیروت: دارالکتب العلمیه.
۱۶-مرتضی عاملی، سید جعفر (۱۳۸۸). الصحیح من سیره الامام علی. بیروت: دارالسیره.
۱۷-معروف الحسنی، هاشم (۱۳۸۲). زندگانی دوازده امام علیهم السلام. ترجمهٔ مقدس، محمد. تهران: امیرکبیر.
۱۸-موسوی صافی، حسین (۲۰۱۵). اُمَّهات الأئمة المعصومین علیهم السلام. کربلا: قسم الشؤون الفکریة والثقافیة فی العتبة الحسینیة المقدسة.
۱۹-میلانی، علی (۱۳۸۶). خواستگاری
۲۰-ساختگی. قم: مرکز حقایق اسلامی.انگلیسی