ادامه
یکی از اوصاف خداوند، صفت «قدرت» و «توانایی» او است، و منظور از آن، توانایی بر انجام کارها و خلق اشیا و ... است. البته در مورد قدرت فاعلهای عاقل و ذی شعور - در مقابل قدرت در فیزیک که معادل نیرو یا انرژی است-، باید به «اراده» و خواست فاعل نیز توجه نماییم، بنابراین منظور از موجود قادر در بحثهای خداشناسی، موجودی است که اگر بخواهد، فعلی را انجام میدهد و اگر بخواهد، آن را ترک مینماید.
قدرت خداوند، مانند ذات و دیگر صفات او، محدودیتی ندارد و بیکران و نامتناهی است.
این مطلب هم در علوم عقلی؛ مانند فلسفه و کلام به اثبات رسیده است،[1] و هم ادله نقلی بر آن گواهی میدهد. قرآن کریم بارها بر عمومیت قدرت خداوند تصریح نموده و میفرماید: «ان الله علی کل شیء قدیر».[2]
باور به قدرت بیکران الهی، از دیرباز با پرسشها و اشکالاتی روبرو بوده است، یکی از مهمترین این اشکالات، همین پرسشی است که در اینجا مطرح گردیده است.
«معمای قدرت مطلق» در قالبهای گوناگونی مطرح شده است که البته همگی مبنای واحدی دارند. پیچیدهترین صورت این معما، طرح پرسشی است که در نگاه نخست، پاسخ مثبت یا منفی به آن، هر دو، به انکار مستقیم قدرت مطلق خداوند میانجامد؛ مثلا پرسیده میشود: آیا خداوند قادر است موجودی خلق کند که بر نابود کردن آن توانا نباشد؟ یا گفته میشود: آیا خداوند میتواند خدایی مانند خود خلق کند؟ یا مانند همین پرسشی که اینجا مطرح شده است: آیا خداوند قادر است سنگی بیافریند که خود نتواند آنرا حرکت دهد؟
برای پاسخ به این پرسش و حل این مشکل، ابتدا باید انواع «محالات» را بررسی نمود. امور محال یا ممتنع، از یک جهت به دو دسته تقسیم میشوند: محالات عقلی، و محالات عادی.
محالات عقلی، امور ممتنع و محالی هستند که به هیچ وجه امکان تحقق آنها وجود ندارد، و بر دو دسته هستند:
الف) محالات ذاتی: اموری هستند که به خودی خود و در ذات خود محال و ناشدنی هستند، بدون اینکه امر دیگری در این بین دخالتی داشته باشد. اجتماع نقیضین از روشنترین مصادیق اینگونه محالات است.[3]
ب) محالات وقوعی: اموری هستند که فی حد نفسه و با لحاظ ذات خود، ممتنع و محال نیستند، اما وقوع آنها مستلزم اجتماع نقیضین خواهد بود.
اما محالات عادی: اموری هستند که وقوع آنها، تنها با نظر به قوانین شناخته شده طبیعت ناممکن مینماید، اما تحقق آنها، نه ذاتاً ممتنع است، و نه مستلزم محل ذاتی است. تبدیل عصای چوبین به مار، شفای بیمار بدون دارو، و سخن گفتن جمادات، نمونههایی از محالات عادیاند. این امور، در واقع، با جریان عادی طبیعت و نظام معمول علّی در عالم مخالفاند، اما خود، بر اساس علل خاص ماورای طبیعی محقق میشوند که شاید برای ما ناشناخته باشند؛ از اینرو میتوان گفت که محال عادی، در حقیقت ناممکن و ناشدنی نیست، بلکه جهل ما نسبت به علل خاص وقوع آن، سبب میشود که آنرا از گروه محالات و ممتنعات بدانیم.
با توجه به این توضیح، به پاسخ بر میگردیم:
باید توجه داشت که قدرت خداوند به محالات ذاتی و وقوعی(محالات عقلی) تعلق نمیگیرد، و آنها از دایره قدرت(به طور کلی و از جمله قدرت پروردگار) خارجاند، در حالیکه تمام اموری که در ضمن معمای قدرت مطلق، از توانایی خداوند بر ایجاد آنها سؤال میشود، از جمله محالات وقوعیاند.
برای مثال، اگر در معنای حقیقی آفرینش - که در فلسفه، از آن به «علّیت» تعبیر میشود - تأمل ورزیم، درمییابیم که آفریدگار(علت)، بر تمامی شئون آفریده(معلول) مسلط است، و به تعبیر دقیقتر، اصل وجود و تمامی اوصاف و خصوصیات مخلوق، وابسته به آفریدگار و خالق او است. بر اساس این فرض، مخلوقی که خالق آن، نتواند آنرا از بین ببرد، یا در آن تغییری ایجاد کند، مستلزم فرض حالتی است که هم آفریدگار باشد و هم نباشد، و این چیزی جز تناقض و اجتماع نقیضین نیست.
با توجه به مثال فوق، پاسخ این سؤال هم روشن میشود:
آفریدن سنگی که خداوند - در حالیکه آفریدگار آن است - بر حرکت دادن آن قادر نباشد، محال وقوعی است و ممتنع میباشد. و همانطور که گفتیم، سخن در آن است که قدرت خداوند بر محالات وقوعی تعلق نمیگیرد.
ادامه دارد...
🍁🌳 @p_eteghadi 🌳🍁
ادامه
ممکن است که گفته شود نتیجه این تحصیل چیزی جز پذیرفتن محدودیت قدرت خداوند و عجز و نقض او نیست، اما باید به این نکته بسیار مهم توجه داشت که عدم تعلق قدرت خداوند به محالات ذاتی و وقوعی، در واقع هیچگونه محدودیتی برای قدرت الهی به دنبال ندارد؛ زیرا این امور اصولاً قابلیت ایجاد ندارند؛ از اینرو، پائینتر از مرتبهای قرار دارند که قدرت به آن تعلق گیرد. بر این اساس، اصولاً مفهوم «شیء» بر محالات عقلی صدق نمیکند، تا اینکه مشمول تعابیر قرآنی، نظیر «ان الله علی کل شیء قدیر» قرار گردند. به دیگر سخن، در اینجا نقصان و کاستی به «قابل» باز میگردد و نه «فاعل» و به تعبیر فلسفی، در این مورد فاعلیت خداوند تام است، اما قابل(محالات عقلی) قابلیت پذیرش فعل(ایجاد و آفرینش) را ندارد.
برای روشن شدن مطلب، توجه به این مثال مفید است:
استاد کوزهگری را در نظر بگیرید که میتواند زیباترین کوزهها را از گل بسازد. حال اگر به جای گل، مقداری آب در اختیار وی قرار دهیم و از او بخواهیم که کوزهای درست کند، بدیهی است که در این فرض، کوچکترین توفیقی برای ساختن حتی یک کوزه ساده نخواهد یافت. اما این عدم توفیق را نمیتوان به ناتوانی یا کم تجربگی او نسبت داد و در مقام استادی او تردید نمود؛ زیرا آنچه در اختیار او بوده، اصولاً قابلیت تبدیل شدن به کوزه را ندارد، و پدید آمدن کوزه از مقداری آب، محال و غیر ممکن است.[4]
پس به طور خلاصه، پاسخ «معمای قدرت مطلق» این است که موارد یاد شده در آن، و از جمله به وجود آوردن سنگ بزرگی که خود خداوند هم توان بلند کردن آنرا نداشته باشد، از جمله محالات عقلی هستند و در نتیجه، قابلیت تحقق یافتن و قابلیت متعلق قدرت واقع شدن را ندارند، و این عدم تعلق، در حقیقت، نقصانی است که به ذات این امور باز میگردد، و نقص و عجزی متوجه قدرت خداوند نیست. گفتنی است که در برخی روایات، نمونههایی از این پرسشها مطرح گردیده و پاسخ آن داده شده است. به طور مثال، در روایتی آمده است که شخصی از امام علی(ع) پرسید:
«آیا پروردگار تو میتواند دنیا را در تخم مرغی داخل نماید، بدون اینکه دنیا، کوچک و تخم مرغ، بزرگ شود؟
امام علی(ع) پاسخ دادند:
«همانا خداوند به عجز و ناتوانی متصف نمیگردد، اما آنچه تو از من درباره آن پرسش نمودی، موجود نمیشود {و قابلیت وجود ندارد}».[5]
از پاسخ امام(ع) چنین بر میآید که مورد سؤال، «نشدنی» است، اما این امر به معنای عجز و ناتوانی خداوند نیست؛ بلکه از این حقیقت برمیخیزد که مورد سؤال محال عقلی است؛ از اینرو، اساساً قابلیت تحقق و موجودیت را ندارد.
[1]. ر. ک: شیرازی، صدرالدین محمد، الاسفار الاربعه، ج 6، ص 307- 320؛ طوسی، نصیرالدین، شرح تجرید، ترجمه، شعرانی، ابو الحسن، ص 390- 394؛ مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقائد، ج 1، ص 99- 100.
[2]. بقره، آیات 20، 106،و 109و، 148، 259 و چندین آیه دیگر.
[3]. مقصود از «اجتماع نقیضین» آن است که وجود و عدم شیء واحد - با حفظ شرایطی که در مباحث منطقی و فلسفی مطرح میشود - با هم جمع شوند. به اعتقاد بسیاری از فلاسفه «امتناع اجتماع نقیضین» از بدیهیترین اصول عقلی است که انکار آن به فرو پاشیدن بنای معرفت بشری میانجامد.
[4]. البته این مثال یا مثالهای مشابه با آن، با مسئله مورد بحث ما (قدرت و فاعلیت الهی)، تفاوت اساسی دارد. با اینحال، برای نزدیکتر نمودن مطلب به ذهن، توجه به جنبه مشابهت آن با بحث حاضر، مفید است.
[5]. «ان الله تبارک و تعالی لا ینسب الی العجز و الذی سألتنی لا یکون». شیخ صدوق، توحید، محقق، مصحح، حسینی، هاشم، ص 130، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1398ق.
🍁🌳 @p_eteghadi 🌳🍁
چرا ما باید برای اشتباه حضرت حضرت آدم(ع)، با گرفتارشدن به گناه، در کرۀ زمین مجازات شویم؟
داستان خلقت، داستان جالب و آموزندهای است که تقریباً در تمام کتب ادیان گذشته آمده است. تورات و انجیل این داستان آفرینش را به گونهای طرح کردهاند که از نظر اسلام و روایات ائمۀ اطهار(ع) اشکالات متعددی دارد. در قرآن به زیباترین و متقنترین شکل، داستان واقعی خلقت بیان شده است.
در این باره نکاتی قابل توجه است و میتواند در پاسخ به سؤال مفید باشد:
باید دانست که حضرت آدم(ع) از انبیای بزرگ الاهی است و گناه و اشتباه از دامن انبیا دور است و آنها معصوماند، پس اگر اتفاقی هم افتاد گناه نبود. شخصی از امام رضا(ع) پرسید، آیا به نظر شما انبیا معصوماند؟ فرمود: بله. پرسید: پس چرا خداوند فرمود: "حضرت آدم(ع) عصیان کرد"،[1] حضرت فرمود: وای بر تو از خدا بترس و نسبت کارهای زشت به انبیا مده .... خداوند حضرت آدم(ع) را به منظور اینکه حجت و خلیفهاش در زمین باشد خلق کرد، نه براى اینکه در بهشت بماند، و نافرمانى او در بهشت بود، نه در زمین... .
علامه طباطبائی(ره) در ذیل این حدیث میگوید: اینکه امام(ع) فرمود نافرمانى حضرت آدم(ع) در بهشت بود، اشاره به این است که تکلیف نخوردن از درخت، تکلیف مولوى[2] نبود، بلکه ارشادى بود؛ چون در بهشت هنوز تکالیف دینى جعل نشده بود و موطن تکلیف دینى زندگى زمینى است که خدا براى حضرت آدم(ع) از پیش مقدر کرده بود، پس معصیت نامبرده معصیت امر ارشادى بود نه مولوى... ؛[3] یعنی خداوند قصد داشت به آنها بفهماند گوش کردن حرف شیطان چه مشکلاتی برای انسان به وجود میآورد و در واقع استفادۀ حضرت آدم(ع) از درخت ممنوع، عملی بود که سختی آن به خودش رسید؛ مانند اینکه پدری به فرزندش بگوید پا برهنه راه نرو؛ چون ممکن است میخ پای تو را سوراخ کند. حضرت آدم(ع) و همسرش هم به نفس خود ظلم کردند و خود را از بهشت محروم ساختند، نه اینکه نافرمانى خدا را کرده و به اصطلاح گناهى مرتکب شده باشند. همچنین اگر این کار حضرت آدم(ع) گناه بود بعد از توبهاش باید به مقام اولش باز میگشت؛ چرا که توبۀ مقبول همه اثرات گناه را پاک میکند، ولی او دوباره به جایگاه اوّلش بازنگشت. پس نهی، نهی مولوی نبود که مخالفت با آن گناه باشد، بلکه تنها ارشاد حضرت آدم(ع) و خیر خواهى او بود.[4]
بله، نه تنها خصوصیت زمین مادی تزاحم خواستهها و احتمالاً به گناه افتادن است، بلکه خاصیت انسان که ترکیبی از عقل و شهوت است،[5] این است که میتواند گناه کند.
آمدن حضرت حضرت آدم(ع) به زمین، قضا و قدر الاهی بود، چنین نیست که اگر از این درخت نمیخورد حضرت آدم(ع) و نسل او به زمین فرستاده نمیشدند. این مطلبی است که روایت نقل شده از امام رضا(ع) به آن تصریح دارد.[6]
علامه طباطبائی در این مورد میگوید: از سیاق آیات فهمیده میشود که انسان در آغاز برای این خلق شده است که در زمین زندگی کند و در زمین بمیرد، و اگر خدای تعالی چند روزی او را در بهشت(نه آن بهشت جاودان) جای داد برای امتحان او بود.[7]
در همین راستا امام باقر(ع) فرمود: "به خدا سوگند خدای تعالی حضرت آدم(ع) را برای دنیا خلق کرده بود".[8]
باید به این نکته توجه داشت که انسان به صرف آمدن به زمین و متولد شدن و زندگی کردن در آن، مجازات نمیشود، بلکه میتواند؛ مانند اولیاء الله و انسانهای صالح زندگی خود را الاهی قرار دهد. و اصولا آمدن به دنیا مجازات نیست. خداوند انسان را برتر از ملائکه قرارداد و آنها را خلیفۀ خود قرار داد. در مقابل اعتراض ملائک از انسان دفاع کرد و فرمود من چیزی میدانم که شما نمیدانید: "انی اعلم ما لا تعلمون".[9]
همۀ اینها برای این است که انسان دارای عقل و شهوت است و مانند ملائک عقل محض نیست. چنین موجودی اگر گناه نکند از موجوداتی که هرگز امکان گناه ندارند بالاتر است و این برتری و کمال برای انسان به دست نمیآید، مگر با امتحان و سر دو راهی قرار گرفتن، سر دو راهی عقل و جهل و... . این امتحان الاهی در مکانی میتواند شکل گیرد که امکان آن باشد و این مکان جایی جز زمین نمیتواند باشد. پس برای زمینی شدن مان باید از خدا ممنون باشیم؛ چرا که با شرکت در آزمایشهای زمینی، میتوانیم آسمانی شویم.
🍁🌳 @p_eteghadi 🌳🍁
چرا میگوییم در سر نماز تیر از پای حضرت علی(ع) در آوردند و آنحضرت متوجه نشد! و در جای دیگر میگوییم ایشان در نماز انگشتر خود را هدیه دادند، آیا این تناقض نیست!
پاسخ اجمالی
اولا: انسان این توان و استعداد را دارد که با انجام اعمال مورد نظر الاهی، کمالاتی را کسب نموده و به جایی برسد که دارای تمام کمالات گردیده و به مقام انسان کامل نایل آید.
ثانیا: نایل شدن به مقام انسان کامل، بدین معنا نیست که آنهایی که بدین مقام رسیدهاند، حالات گوناگونی نداشته باشند.
از دیدگاه ما و بسیاری از مسلمانان، امام علی(ع) اسوه و الگوی مسلمانان و حائز مقام انسان کامل است، اما حالات مختلفی دارد؛ یعنی گاهی درد کشیدن تیر از پایشان را احساس نمیکنند و گاهی نیز در حال نماز، صدای فقیر را شنیده و انگشتر خویش را به ایشان میبخشند.
ثالثا: آنچه در نکتهی دوم بیان شد، گویای این مطلب است که حالت معنویت امام علی(ع) در حالت نخستین بسیار بالاتر از حالت دوم است، اما در این موضوع حرف دقیقتری هم وجود دارد.
عرفا میگویند انسان میتواند به جایی برسد که جامع بین ملک و ملکوت گردد؛ یعنی میتواند در عین توجه به ملکوت و خدا، به مسائل ملکی و دنیایی نیز توجه داشته باشد؛ از این جهت آنها حالت دوم حضرت علی(ع) را بالاتر از حالت نخستین میدانند؛ چرا که آنحضرت در این حالت به جهت دارا بودن مقام والای انسانی و اشرافیت کامل، معرفتی که از آن به مقام جمع سالم تعبیر میکنند، هم نظر به خدا داشت و هم به ماسوی الله؛ یعنی در عین اینکه مشغول به خدا است، مشغول به ماورا هم میباشد، نه اینکه از خدا غافل است و به فقیر توجه کرده، بلکه آنچنان توجهاش به خدا، کامل است که در آنحال، تمام عالم را میبیند. از این جهت این مقام بالاتر از حالتی است که فقط غرق در معنویت و خدا است و درد کشیدن تیر را احساس نمیکند.
پاسخ تفصیلی
به عنوان مقدمه باید گفت:
انسان، این توان و استعداد را دارد که با انجام اعمال مورد نظر الاهی، کمالاتی را کسب نموده و به جایی برسد که دارای تمام کمالات گردیده و به مقام انسان کامل نایل آید.
نکته دیگر آنکه، جامع کمالات و انسان کامل بودن ائمه(ع) اقتضا میکند که زندگی آنها از یک نظر مانند بقیهی انسانها باشد؛ یعنی باید در شرایط عادی و اجتماعی زندگی کنند؛ و چون شرایط زندگی در دنیا یکسان نیست، گاهی امنیت برقرار است و گاهی ناامنی و ...، به طور طبیعی، رفتار و برخورد ایشان نیز متناسب با آن شرایط است. نظیر اینکه انسان مسافر باید نماز شکسته بخواند و یا در حال جنگ باید نماز خوف بخواند و ... . پس نایل شدن به مقام انسان کامل، بدین معنا نیست که افراد نایل شده بدین حد کمال، حالات گوناگون نداشته و اصلا سر و کاری با امور مادی و دنیایی نداشته باشند.
با عنایت به مقدماتی که بیان شد، در جواب اشکال مطرح شده میگوییم: این دو قضیه، بازگو کنندهی دو حالت مختلف، از حالات انسان کاملی، مانند حضرت علی(ع) است.
استاد مطهری در مورد این اشکال، میگوید: «این ایراد را افرادی از قدما مثل فخر رازی گرفتهاند که علی(ع) همیشه در حال نماز آنچنان از خود بیخود بود که توجه به اطراف پیدا نمیکرد. چگونه شما میگویید که در حال نماز اینطور شد؟ (انگشتر به فقیر داد) جواب این است که اولاً: اینکه علی(ع) در نماز از خود بیخود میشد، یک حقیقت است، اما اینجور نیست که همهی حالات اولیای الاهی، همیشه مثل همدیگر باشد. خود پیامبر اکرم(ص)، هر دو حال برایش نقل شده، گاهی در حال نماز یک حالت جذبهای پیدا میکرد که اصلا طاقت نمیآورد تا اذان تمام شود، میفرمود: «ارحنا یا بلال»؛ (زود باش که شروع کنیم به نماز). گاهی هم اتفاق میافتاد در حال نماز وقتی سر به سجده میگذاشت، امام حسن یا امام حسین(ع) میآمدند روی شانهاش سوار میشدند و حضرت با آرامش صبر میکرد و سجدهاش را طول میداد تا اینکه بلند شوند. یک دفعه، پیغمبر اکرم(ص) ایستاده بود به نماز، گویا کسی آب دهان انداخته بود، پیغمبر(ص)، یک قدم به جلو برداشت و با پایش روی آنرا پوشاند و بعد برگشت که فقها از این قضیه مسائلی را در باب نماز استخراج کردهاند. سید بحرالعلوم میگوید:
و مشی خیر الخلق فی المحراب
یفتح منه اکثر الابواب
یعنی اینکه پیغمبر، در حال نماز دو قدم رفت جلو، و این مسئله خیلی مسائل را حل میکند که در باب نماز چه مقدار عمل خارج از نماز جایز است یا جایز نیست، بنابر این حالات مختلفی بوده است.[1]
ادامه دارد...
🍁🌳 @p_eteghadi 🌳🍁
ادامه
شیخ صدوق در علل الشرایع و علامه مجلسى در بحار الانوار مینویسند: روزى که پیامبر گرامى اسلام(ص) نماز میخواند و اصحاب هم به وى اقتدا کرده بودند، کودکى شروع به گریستن نمود. حضرت نمازش را به سرعت به پایان رسانید. بعد از نماز علتش را از حضرت جویا شدند، حضرت در پاسخ فرمود: «أو ما سمعتم صراخ الصبى؟»؛ (آیا فریاد بچه را نشنیدید)؟[2] (من نماز را به سرعت به پایان رساندم تا اینکه مادر بچه زودتر به داد بچه برسد و او را ساکت نماید).
در وصف عبادت امام سجاد(ع) نقل شده است که شبى، یکى از فرزندان امام سجاد(ع) از بالاى بلندی افتاد، دستش شکست و فریادش بلند شد. همسایگان جمع شدند، اما امام سجاد(ع) مشغول عبادت بود و توجهى به این حادثه و این سر و صدا نداشت. هنگام صبح، حضرت دید که دست بچهاش بسته شده است. علتش را پرسید، گفتند: دیشب چنین اتفاقى افتاد.[3]
همچنین نوشتهاند: امام سجاد(ع) در خانهاش در حال نماز و سجده بود که در گوشهاى از خانه، آتش زبانه کشید. فریاد زدند: «یابن رسول الله النار النار»؛ (اى فرزند فرستاده خدا، آتش، آتش). حضرت همچنان به عبادت مشغول بود و متوجه سر و صدا و آتش نشد. پس از آنکه آتش را خاموش کردند، امام زینالعابدین(ع) سر از سجده برداشت و با کمال آرامش و ببتوجه به این سر و صداها، نمازش را به پایان رساند.[4]
بنابراین، اولیاى الاهى از حالات متفاوتى بهرهمندند.گاهى حالت متوسطى دارند،[5] و گاهى هم غرق در عالم ملکوت و ذات خداوند میشوند و جز ذات کبریایى، چیزى نمیبینند و به آنچه در اطرافشان رخ میدهد، هیچ توجهى ندارند و حتى از بدن خود نیز غافل میشوند. انگار که حواس ظاهریشان در هنگامه جذبهی عشق و عرفان ربانى، از فعالیت خویش باز میماند و آنچه مربوط به ابدانشان میشود را احساس نمیکنند. بیرون کشیدن تیر از پاى حضرت علی(ع) در هنگام نماز، از این قبیل است.[6]
البته، به این اشکال جواب دیگری نیز داده شد و آن این است که:
از امتیارات مهم ائمه(ع) این است که آنها در همهی شرایط زندگی، فانی در ذات خداوند هستند و جز ذات خداوند چیزی نمیخواهند، و توجه به شرایط اجتماعی و اقتضائات زمانی و مکانی از این جهت است که اینها مطلوب ذات پروردگار بوده و وسیلهی تقرب به او هستند. آنها جامع بین ملک و ملکوتاند و اگر به آخرت توجه فرمودهاند از دنیا باز نمانده و اگر به کارهای دنیوی مشغول شدهاند، از آخرت غافل نگشتهاند.
و به همین جهت، از نظر عرفا حالت حضرت امیرالمؤمنین(ع) در نمازی که انگشتر را به فقیر داد، بالاتر از حالتی بوده که در حال نماز، تیر از پای ایشان بیرون کشیدند و ایشان اصلاً متوجه نشدند.
توضیح اینکه، عرفا در بیان سیر و سلوک انسان، چهار سفر را متذکر میگردند:
سفر از خلق به سوی حق،
سفر از حق به سوی حق با حق،
سفر از حق به سوی خلق با حق،
سفر از خلق به سوی خلق با حق،
در سفر اوّل، سالک ذاتش را در خداوند فانی میکند؛ لذا وجودش حقانی میشود و حالت «محو» بر او عارض میشود. در سفر دوم، سالک فانی در صفات و افعال خداوند میشود و در سفر سوم حالت «محو» از بین میرود و حالت «صحو تام» حاصل میشود. او باقی به بقاء الله شده و در عوالم جبروت و ملکوت و ناسوت مسافرت میکند. همهی عوالم را با لوازم و اعیان آنها مشاهده میکند و از معارف و صفات و ذات خداوند خبر میدهد.
در سفر چهارم، به مشاهدهی خلایق و آثار و لوازم و منافع و مضار دنیایی و آخرتی آنها و رجوع همهی اینها به خداوند و کیفیت رجوع آنها، نایل میشود و در همهی مراحل سهگانهی اخیر با حق است؛ چون وجودش حقانی است و توجه به چیزی، او را از توجه به حضرت حق باز نمیدارد.[7] دادن انگشتر به سائل، در حال نماز با مرحلهی چهارم سیر و سلوک هماهنگی دارد.
از طرف دیگر، عرفا میگویند انسان در راهیابی به کمال، به حالت یا مقام جمع میرسد و این خود بر دو گونه است:
الف) آنهایی که عالم ملک و ملکوت را به طور جمع سالم، جمع نمودهاند.
ب) آنهایی که این دو را به طور مکسر(شکسته) جمع کردهاند؛ یعنی اگر سری به معارف ماروای طبیعت زدهاند از احکام عالم طبیعت و ناسوت باز میمانند و به مقتضای همان حالی که به آنها دست داده است سخن میگویند و کل احوال را در نظر نمیگیرند و اینجا است که مرتکب شطح گویی[8] میشوند.
ائمه(ع) چون معصوماند، به مقتضای «لایشغله شأن عن شأن»، در عین حالیکه در عالم طبیعت هستند، با ماورای طبیعت نیز میباشند و در حالیکه در ماورای طبیعت هستند با طبیعت میباشند و مظهر اسم «عال فی دنوه و دان فی علوه» هستند. خلاصه اینکه جمع سالم دارند؛ لذا هیچگاه از آنها سخنی صادر نمیشود که با محکمات اوّلیه سازگار نباشد؛ یعنی آنها شطحیات نداشتند.[9]
ادامه دارد...
🍁🌳 @p_eteghadi 🌳🍁
ادامه
آن حالتی که حضرت علی(ع) در حال رکوع، انگشترش را به سائل داد،[10] بازگو کنندهی همین حالت جمع سالم است؛ یعنی در عین اینکه مشغول به خدا است، مشغول به ماورا هم میباشد. نه اینکه از خدا غافل است و به فقیر توجه کرده، بلکه آنچنان توجهاش به خدا کامل است که در آنحال تمام عالم را میبیند.
به تعبیر سوم، انجذاب در حضرت دوست گاهی کامل است و گاهی ناقص، و انجذاب ناقص آن زمان رخ میدهد که انسان در حالت محو و غرق شدن در حضرت دوست، بماند و برای او صحو و بیداری نباشد.
استاد مطهری در این باره میگوید: اگر انجذاب کامل شد، در آن حالت برگشت است؛ یعنی شخص در عین اینکه مشغول به خدا است، مشغول به ماورا هم هست. مثل مسئلهی خلع بدن. افرادی که تازه به این مرحله میرسند، یکی، دو لحظه یا یک ساعتی خلع بدن میکنند، ولی هستند افرادی که در همهی احوال در حال خلع بدناند؛ مثلا با ما و شما نشستهاند و در حال خلع بدن هستند.[11]و انسان کامل که حضرت علی(ع) مصداق بارز آن است، در آن حالتی که انگشترش را به سائل داد، در حالت انجذاب کامل بود.
به بیان دیگر، انسان کامل به جایی میرسد که تمام عالم به منزلهی اعضا و جوارح او میشوند.[12] و در این حالت مرتبه وجودی او و وظیفهای که از جانب خداوند دارد، اقتضا میکند که توجه به همهی عالم داشته باشد و همهی این مراتب را از فنای در ذات الاهی به دست میآورد. پس این حالات مختلف در حال نماز نه تنها با هم تناقض ندارند، بلکه با هم هماهنگ و تأیید کنندهی یکدیگر هستند.
و این است سرّ این گفتهی عرفا که آن حالتی که در وقت نماز تیر را از بدن حضرت(ع) بیرون کشیدند و ایشان متوجه نشدند، ناقصتر است از حالتی که در حال نماز به فقیر توجه نمودهاند.
[1]. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 4، ص 929- 930، تهران، صدرا، بیتا.
[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 6، 48، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[3]. قمی، شیخ عباس، منتهى الآمال، ج 2، ص 27، تهران، پیام آزادی، چاپ اول، 1379ش.
[4]. همان.
[5]. مثل جریان حضرت یعقوب(ع) و حضرت یوسف(ع)؛ حضرت یوسف به جفاى برادران در چاه کنعان افتاد، اما یعقوب پیامبر متوجه این حادثه نشد. بعد از گذشت سالهاى متمادى، یوسف، عزیز مصر شد. برادران نزد او رفتند و از مصر، پیراهنش را براى پدر به ارمغان بردند. قرآن میفرماید: «و لما فصلت العیر قال أبوهم إنى لأجد ریح یوسف». یوسف، 94(هنگامی که کاروان فرزندان یعقوب از مصر حرکت کرد، یعقوب که در کنعان بود، گفت: من بوى یوسف را استشمام میکنم).
سعدى، شاعر نامدار، این دو حادثه را با هم مقایسه میکند و میپرسد: یعقوب پیامبر، چطور متوجه نشد که حضرت یوسف در چاه کنعان افتاد، ولى بوى پیراهنش را از مصر استشمام کرد؟
یکی پرسید از آن گمگشته فرزند
که ای روشن روان پیر خردمند!
ز مصرش بوی پیراهن شنیدی
و لیکن در چاه کنعانش ندیدی
بگفتا حال ما برق جهان است
گهی پیدا و دیگر گه نهان است
گهى بر طارم اعلى نشینیم
گهى هم پشت پاى خود نبینیم. "کلیات سعدى، ص53" .
[6]. http://www.imamalinet.net/per/ertebat/er4/ertebat1.htm
[7]. حکیم الهی قمشهای اصفهانی، محمد رضا، حاشیهی اسفار، ج 1، ص 13 - 16، با تلخیص.
[8]. شطح، در لغت به معناى سرریز دیگ «مقدارى از محتواى آن که هنگام جوشیدن از لبه آن میریزد» و کلمهاى که با آن بزغاله یکساله را میرانند و دور میکنند و همچنین به معناى خارج شدن از احکام جارى و مقرر است. فرهنگ فارسى معین و لغتنامهی دهخدا.
در اصطلاح عرفان و تصوّف، کلمات و سخنانى که ظاهرى کفرآمیز و خلاف مبانى شرع دارند و بر زبان بعضى از اهل عرفان در حال وَجد و ذوق و مستى و غلبه حال و بیخودى جارى میگردد، شطحیات خوانده میشود. آنها هنگام گفتن این سخنان به کلى از خود و احوال خود غافل و به طور کامل در ذات خداوند محو و فانیاند.
این نوع کلمات ظاهرى ناپسند و کفرآلود دارند - به طورى که انسانهاى معتقد و بندگان خاکسار هنگام توجه و هوشیارى از تصور آنها نیز دورى میجویند، ولى در عین حال توجیهات و تأویلات قابل قبولى براى آنها بیان کردهاند.
[9]. ترجمهی رسالة الولایة، گفتار آیت الله جوادی.
[10]. مائده، 55.
[11]. امامت و رهبری، ص 181.
[12]. آیت الله حسن زاده آملی در کتاب نهج الولایة، ص 167 چنین میگوید: «نفس رحمانی را حقیقت محمدی نیز میگویند؛ زیرا که اعدل امزجه که نفس مکتفیه است به حسب صعود و ارتقای درجات و اعتلای مقامات، عدیل صادر اوّل میگردد و هرچند از حیث بدأ تکون و حدوث همچون دیگر نفوس عنصر به جسمانی است. بلکه فراتر از عدیل مذکور، اتحاد وجودی با وجود منبسط مییابد و در این مقام، جمیع کلمات وجودیه، شئون حقیقت او میگردند».
🍁🌳 @p_eteghadi 🌳🍁
آیا در قرآن به «پل صراط» اشاره شده است؟
پرسش
در قرآن، کلمهای به معنای «پل صراط» نیامده و کلمۀ «صراط» نیز فقط به معنای راه آمده است، علت کاربرد بسیار کلمۀ «پل صراط» در میان مردم چیست؟ و چه ارتباطی بین صراط و پل صراط وجود دارد؟
پاسخ اجمالی
اگر چه لفظ "پل صراط" در قرآن نیامده، اما در برخی روایات، به این لفظ تصریح شده است؛ مثلاً امام صادق(ع) در تفسیر کلمۀ مرصاد، در آیۀ 14 سورۀ فجر، آنرا پلی دانسته که از جهنم میگذرد.
جهت روشن شدن موضوع، مطالبی را در بارۀ کلمۀ صراط بیان میکنیم.
صراط به معنای راه است، و منظور از کلمۀ صراط مستقیم که در برخی آیات قرآن آمده، راه راست و طریق هدایت در همین دنیا است که اگر کسی در این مسیر باشد، در آخرت نیز بر آن خواهد بود، و اگر کسی از این مسیر منحرف گردد و پایش بلغزد، در آنجا هم سقوط خواهد کرد.
شاهد کلام ما، روایتی است که از امام صادق(ع) نقل شده است، ایشان میفرمایند: "صراط، یعنی طریق معرفت خداوند، که شامل دو صراط میشود، صراطی در دنیا و صراطی هم در آخرت. اما صراط در دنیا، امامی است که اطاعت او واجب است و اما صراط در آخرت، پلی است که بر روی جهنم زده شده است، و هر کسی در دنیا از صراط دنیا، به درستی رد شود؛ یعنی امام خود را بشناسد و او را اطاعت کند، در آخرت نیز از پل آخرت به آسانی میگذرد. و کسی که در دنیا امام خود را نشناسد، در آخرت هم، قدمش بر پل آخرت میلغزد و به درون جهنم سقوط میکند".
معنای این جملۀ امام، آن است که این دو صراط با هم ارتباط دارند؛ یعنی هر کس در دنیا در صراط باشد، در آخرت از پل صراط به آسانی خواهد گذشت و در جهنم سقوط نمیکند. در واقع، پل صراط مطرح شده در روایات، بروز و ظهور همان پل صراط دنیا است که از آن به امام و ... تعبیر شده است و مردم مکلف هستند در این مسیر باشند.
پس اگر در روایات، از صراط که یکی از مواقف روز قیامت است، با تعابیری؛ مانند پل صراط، پل جهنم و... یاد شده است، صرفا برای آشنایی ذهن مردم با این مسئله و سهولت فهم آن است.
ادامه دارد...
🍁🌳 @p_eteghadi 🌳🍁
ادامه
به عنوان مقدمه، باید گفت که کلمۀ صراط به معنای راه است و آنگاه که با کلمۀ مستقیم توصیف گردد، به معنای راه راست و مستقیم است.
در قرآن نیز در برخی آیات، کلمۀ "صراط مستقیم" به کار رفته است که در ذیل، به این آیات اشاره میشود:
"خدایا ما را به راه مستقیم هدایت کن".[1]
"به درستی که خداوند، پروردگار من و شما است. پس او را پرستش کنید، اینراه مستقیم است".[2]
"کسی که به خداوند تکیه کند، به راه مستقیم هدایت شده است".[3]
"این راه مستقیم پروردگار تو است، به تحقیق ما نشانهها را برای کسانی که متذکر میشوند، توضیح دادیم".[4]
در همۀ این آیات، مراد از صراط مستقیم، راه راست و طریق هدایت در همین دنیا است که اگر کسی در این دنیا، در این مسیر قدم بردارد، در آخرت نیز در مسیر مستقیم و صراط مستقیم است؛ یعنی نتیجۀ اعمال صحیح خود را در دنیا، خواهد دید.
واضح است که مراد قرآن مجید از صراط مستقیم در این آیات، عمل کردن به مجموعۀ دستورات و احکام نورانی الاهی است که به منزلۀ بهترین راه و روش زندگی انسانها در این جهان است، و عمل به این دستورات، مانند حرکت در جادۀ مستقیمی است که انسان را به هدایت میرساند.
به همین دلیل است که در بعضی روایات، از ائمه(ع)، به صراط مستقیم تعبیر شده است.[5]
امام صادق(ع) فرمود: "صراط؛ یعنی طریق معرفت خداوند، و شامل دو صراط میشود، صراطی در دنیا و صراطی هم در آخرت. اما صراط در دنیا، امامی است که اطاعت او واجب است، اما صراط در آخرت، پلی است که بر روی جهنم زده شده است، و هر کسی در دنیا از صراط دنیا، به درستی رد شود ؛ یعنی امام خود را بشناسد و او را اطاعت کند، در آخرت نیز از پل آخرت به آسانی میگذرد. و کسی که در دنیا امام خود را نشناسد، در آخرت هم، قدمش بر پل آخرت میلغزد و به درون جهنم سقوط میکند".[6]
همچنین ایشان در مورد آیۀ 14 سورۀ فجر: "ان ربک لبالمرصاد"،[7] میفرماید: "مرصاد پلی است بر طریقی که از جهنم میگذرد و کسی که حق مظلومی بر گردن او باشد، از آن نخواهد گذشت".[8]
البته این بیان امام صادق(ع) از قبیل بیان یکی از مصادیق مرصاد(کمین گاه) است؛ چرا که کمینگاه الاهی منحصر به قیامت و پل معروف صراط نیست، بلکه خداوند در همین دنیا نیز در کمین ظالمان است ...".[9]
بنابراین، "پل صراط" واقعیتی است که هم در قرآن مجید به آن اشاره شده[10] و هم در روایات، خصوصیات و ویژگیهای آن بیان گردیده است.
در همین راستا، پیامبر اکرم(ص) فرمود: "ثابت قدمترین شما بر صراط(پل صراط)، کسی است که محبتش نسبت به اهلبیت من بیشتر است".[11]
ادامه دارد...
🍁🌳 @p_eteghadi 🌳🍁
ادامه
همچنین در روایت آمده است: "بر روی جهنم پلی است که از مو باریکتر و از شمشیر برندهتر است".[12]
نکتۀ قابل توجه این است که پل صراط، یکی از مواقف روز قیامت است و در روایات، از آن با تعابیر مختلفی مانند پل، صراط، پل صراط، پل جهنم و ... یاد شده است. ولی منظور همۀ این روایات، این موقف است که به جهت آشنایی بیشتر اذهان سادۀ مردم، از آن به پل تعبیر شده است، نه اینکه مثل پلهای این دنیا دارای پایههایی باشد و راه گذشتن مردم و حیوانات و وسائل نقلیه باشد. مراد از پل و صراط در قرآن مجید و روایات؛ یعنی راه، مسیر، روش، مکتب و به عبارت دیگر، مردم باید بدانند که آن مکتب و طریقی که آنانرا به سعادت حقیقی و ابدی میرساند، یک مکتب و راه و روش، با خصوصیات و ویژگیهای خاص؛ یعنی دین پروردگار متعال(اسلام حقیقی) است و تنها، قدم گذاشتن در اینراه است که موجب نجات و رستگاری است. از طرف دیگر، غفلت از معرفت واقعی به ویژگیها و ظرایف و دقایق اینراه، موجب انحراف از آن و افتادن در مسیر گمراهی است.
بنابراین، تفسیر، پل صراط، که در روایات برندهتر از "شمشیر" و باریکتر از "مو" توصیف شده است، راه بسیار دقیق و حساب شدهای است که خداوند در همین دنیا، نقطه شروع و ابتدای آنرا قرار داده است و ادامۀ اینراه به جهان آخرت متصل میشود؛ لذا کسانی که میخواهند از صراط و پل آن به راحتی عبور کنند، باید از هم اکنون و در همین دنیا مواظب باشند که در این مسیر بوده و از این مسیر خارج نشوند.
و به تعبیر دقیقتر، پل صراط در قیامت، بروز و ظهور همان پل صراط در دنیا است که از آن به امام و ... تعبیر شده است.
[1]. "اهدنا الصراط المستقیم". فاتحة الکتاب، 5.
[2]. "ان الله ربی و ربکم فاعبدوه هذا صراط مستقیم". آل عمران، 51.
[3]. "و من یعتصم بالله فقد هدی الی صراط مستقیم". آل عمران، 101.
[4]. "و هذا صراط ربک مستقیماً قد فصلنا الآیات لقوم یذّکّرون". انعام، 126.
[5]. شیخ صدوق، معانی الاخبار، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 32، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403ق.
[6]. همان.
[7]. "زیرا پروردگارت به کمینگاه است".
[8]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 8، ص 66، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[9]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 26، ص 458، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ اول، 1374ش.
[10]. علاوه بر آنچه ذکر شد، آیات 71و 72 سورۀ مریم: "و همۀ شما (بدون استثنا) وارد جهنم میشوید، این، امرى است حتمى و فرمانى است قطعى از پروردگارتان. سپس آنها را که تقوا، پیشه کردند از آن رهائى میبخشیم، و ظالمان را در حالیکه (از ضعف و ذلت) به زانو درآمدهاند، در آن رها میکنیم "، میتواند اشارهای به پل صراط داشته باشد. برای آگاهی بیشتر، نک: تفسیر نمونه، ج 13، ص 121-117.
[11]. بحارالانوار، ج 8، ص 69.
[12]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 8، ص 312، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
🍁🌳 @p_eteghadi 🌳🍁
حواسِمان باشد!
داریم به لحظات ناسوتی مانور تجملگرایی (انتشار تصاویر خصوصی شب یلدا) نزدیک میشویم !
🔹پیش از ارسال تصاویر برای فخرفروشی لطفابه وضعیت اقتصادی این روزهاکه گریبان اغلب مردم را گرفته است توجه کنید.
🔹حواسِمان باشد !
به آنها که انارِ یلدایِشان به سرخی سیلی است که با آن آبرویِشان را حفظ کردند
🍁🌳 @p_eteghadi 🌳🍁
#مراسم_شب_یلدا
🤔#پرسش
❔فلسفه جشن گرفتن شب #یلدا چیست ❗️نظر اسلام در این رابطه چیست ❕❕
💠#پاسخ💠
👌یکی از عقاید ایرانیان باستان ، اعتقاد به الوهیت خدای #میترا و نور و خورشید بوده است .
❕در کتاب اسلام و عقائد و آراء بشری چنین آمده است؛
« طبق تحقیق بسیاری از دانشمندان ، ایرانیان باستان معتقد به تعدد #آلهه بودند و مهمترین خدایان آنها ، اگنی یا الهه آتش ، و دیگری الهه طبیعت و رعد و برق و #میترا یا الهه نور و #خورشید و وارونا یا الهه آسمان و اناهیتا یا الهه آب بوده است ...»
📚اسلام و عقاید و آراء بشری ص385
❕ایرانیان باستان ، شب اول #زمستان را به عنوان شب یلدا تعظیم می کردند زیرا معتقد بودند که در آن شب الهه میترا و خورشید حیات دوباره می گیرد و گویی از نو #متولد می شود .
👌#دهخدا می نویسد ؛
« واژه یلدا سریانی و به معنای میلاد است ، از آنجایی که ایرانیان شب یلدا را شب تولد ( الهه ) #میترا می دانستند ، آن را با تلفظ سریانی اش پذیرفته اند »
📚لغت نامه دهخدا ، واژه یلدا
❕مراسم شب یلدا از منظر اسلام به این گونه جلوه می کند که اگر آن مراسم به همراه اعتقاد به الوهیت میترا و الهه خورشید و تاثیر استقلالی آن همراه باشد ، بی شک عملی #مردود است که فرد را از دایره اسلام خارج می کند ، اما اگر تنها به عنوان جشن گرفتن طولانی ترین شب سال ، و دید و بازدید و #صله رحم به این بهانه صورت گیرد ، بی اشکال است .
👌مفسر نامی ، جوادی #آملی می نویسد ؛
« از سنت های شب یلدا ، شب نشینی و دید و بازدید و صله رحم است ، چنان که بهره گیری علمی از فرصت آن با طرح مسائل علمی و تاریخی ، خواندن اشعار به ویژه شعر حافظ و تفال به اشعار حافظ و ...سنت دیگر آن است ، مناسب است مومنان در چنین فرصت هایی با زوایای زندگی و سیره معصومان در جهت رشد و کمال معنوی و علمی آشنا شوند »
📚مفاتیح الحیاه ، ص758
❕اگر چه برخی استدلال می کنند که تعظیم این شب پسندیده نیست ، زیرا ریشه این تعظیم و تکریم بازگشت می کند به عمل ایرانیان باستان و اعتقاد باطل آنان به الهه #میترا و خورشید ، و در روایات آمده است که مسلمان نباید خود را به ملحدین و منحرفین تشبیه کند و اعمال اختصاصی آنها را انجام دهد .
👌امام #صادق علیه السلام فرمود :
« خداوند به یکی از پیامبران خود چنین وحی کرد که به مومنین بگو لباس دشمنانم را نپوشند و غذای انها را نخورند و راه و روش ایشان را نپیمایند که اگر چنین کنند همانند دشمنان من خواهند بود»
📚الفقیه،صدوق،ج 1 ص 252
📚وسایل الشیعه ،ج 4 ص 385
🔶علی علیه السلام فرمود ؛
« هر کس خود را شبیه قوم خاصی بسازد ، از آن قوم #شمرده می شود »
📚مستدرک الوسائل ج17 ص440
🍁🌳 @p_eteghadi 🌳🍁
277.mp3
1.3M
📖 هر روز تلاوت یک صفحه از قرآن کریم
📃 صفحه 277
🎙 قاری: #منشاوی
🍁🌳 @p_eteghadi 🌳🍁
پرسش : با توجه به اینکه همه موجودات خداوند متعال را تسبیح میکنند و شعور متناسب با خود را دارند، چطور خانه خدا که مقدسترین مکان روی زمین است را تشخیص نمیدهند و فضله خود را روی آن میاندازند؟ در حالیکه حجت خدا را میشناسند و به او احترام میگذارند، مانند(داستان حضرت سلیمان و داستان قفس شیر و امام جواد)؟ اما خانه خدا را نشناسند؟
از نظر قرآن کریم و بر اساس مبانی فلسفه و عرفان، تمام موجودات - چه انسان و چه غیر انسان - دارای شعور و ادراک هستند که البته با توجه به استعدادها و قابلیتهایی که از طرف خدا به آنها داده شده، این شعور و ادراک دارای درجات متفاوتی است.[1]
لذا تمام موجودات، خدا را تسبیح کرده و در مسیری که خدا برای آنان تعیین کرده، حرکت میکنند،[2] اما برخی از امور مانند آنچه در پرسش مطرح شده، از آنان خواسته نشده تا بدان عمل کنند. با توجه به این، یک انسان مؤمن و باتقوا نیز مانند انسان گناهکار بعد از مرگ، طعمه کرمها و دیگر حشرات و جانوران میشود و این مطلب مطابق مقتضای طبیعتی است که خدا آن حشرات و جانوران را بر همان اساس خلق کرده است.
البته ممکن است در موارد نادری به حالت اعجازآمیز، این موجودات - با فرمان پروردگار - فراتر از تکلیف خود عمل کرده و به عنوان نمونه به بدن گروهی از پرهیزگاران آسیبی نرسانند.[3]
پیامبر(ص) فرمود: «گوشت اولاد من بر حیوانات درنده حرام شده است».[4]
امام صادق(ع) فرمود: «همانا خداوند استخوانهاى ما را بر زمین حرام گردانیده، و گوشتهاى بدن ما را بر کرم حرام ساخته است تا چیزى از آن نخورند».[5]
اما این بدان معنا نیست که آن حیواناتی که بر مقتضای طبیعت خود رفتار میکنند، بر خلاف دستور خدا عمل کرده باشند.[6]
[1]. «شعور موجودات»، 67745؛ «اساس تفاوت در خلقت موجودات»، 5381.
[2]. «تسبیح موجودات عالم در قرآن کریم»، 20144.
[3]. «رفتن امام هادی(ع) در قفس شیرها و ادعای زینب کذابه»، 104838.
[4]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب ع، ج 4، ص 416، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.
[5]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 191، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
[6]. «تفاوت وجودی حیوانات»، 93469.
🍁🌳 @p_eteghadi 🌳🍁
در برخی از منابع به محلی به نام «ذی طوی» برای مکان ظهور امام زمان(ع) اشاره شده است؟ آیا این مطلب صحیح است و این منطقه در کجا قرار دارد؟
«ذی طوی» که از دو واژه «ذی» به معنای «صاحب» و «طُوَی» با ضمه حرف «ط» و فتحه حرف «واو» تشکیل شده است،[1] نام منطقه مرتفعى در اطراف شهر مکه قدیم میباشد[2] که خانههاى مکه از آنجا نمایان بود.[3]
البته به تدریج این منطقه در داخل شهر مکه قرار گرفته و به «الزاهر» مشهور شده است.[4] گزارش شده که «ذی طوی» بین «حجوان» و «فخ» قرار داشته و کسی که در «مسجد تنعیم» احرام بسته و به سوی «مسجد الحرام» عزیمت میکند، پس از عبور از منطقه «فخ» وارد «ذی طوی» شده و سپس از سمت «قبرستان ابوطالب(ع)» به سمت کعبه روانه میشود. «عتیبیه» و «جرول» از محلّههاى آن است.[5] ذی طوی در محدوده حرم قرار دارد؛ و لذا برای کسی که میخواهد وارد مکه شود، مستحب است در این مکان غسل کند.[6] همچنین برای افرادی که از عراق به سمت مکه میروند، باید در آنجا «تلبیه» را قطع کنند.[7]
در برخی از روایات از این مکان، به عنوان یکی از مکانهای زندگی[8] و همچنین یکی از پایگاههای ظهور امام مهدی(عج)[9] یاد شده است:
1. امام باقر(ع): «قائم با سیصد و سیزده مرد از یارانش در منطقه «ذى طوى» به انتظار مانده و سپس (عازم مسجد الحرام شده) و بر حجر الاسود تکیه میزند و پرچم آویخته را به اهتزاز در خواهد آورد».[10]
2. امام باقر(ع): «صاحب این امر را در یکى از این درّهها غیبتى است - و با دست خود به ناحیه ذی طوى که نام کوهى است در اطراف مکه اشاره نمود- تا آنکه قبل از خروجش خدمتکار مخصوص او که پیوسته با او است بیاید تا با گروهی از یاران ایشان ملاقات داشته باشد ...».[11]
3. امام باقر(ع): صاحب امر(ع) در میان گروهى به عدد اهل بدر (سیصد و سیزده تن) از منطقه «ذی طوى» (به سمت کعبه) سرازیر میشوند تا آنکه حضرتشان پشت خود را به حجر الأسود تکیه داده و پرچم پیروزی را به اهتزاز درآورد».[12]
4. امام باقر(ع): «وقتی خبر کشته شدن نفس زکیه به امام زمان(ع) میرسد، ایشان میفرماید: «اهل مکه ما را نمیخواهند. اهل مکه هم او را دعوت به مکه نمیکنند و او هم با سیصد و سیزده مرد که به تعداد جنگجویان بدر هستند، از منطقه ذی طوى به سمت مسجدالحرام روانه میشوند.[13]
5. امام صادق(ع): «گویا صاحب امر را با حالتی نگران و ترسان - مانند موسای پیامبر(ع) - در منطقه ذی طوی میبینیم تا آن هنگام که به مقام ابراهیم برسد و دعوت خود را آغاز کند».[14]
6. امام صادق(ع) در دعای ندبه[15] فرمود: ای کاش، میدانستم در چه جایی منزل گرفتهای و در چه سرزمین و مکانی تو را بر خود نگهداشته است. آیا در کوه رضوانی یا غیر آن، یا در ذی طوی هستی...».[16]
و ...
مجموعه این روایات نشانگر آن است که حضرت مهدی(عج) به «ذی طوی» رفت و آمد داشته و در آستانه ظهور، در این منطقه حضور مییابد که شاید حضور ابتداییشان مخفیانه بوده و سپس با گردهم آمدن یارانش به سمت مسجد الحرام روانه خواهند شد.
البته تمام اینها بدان معنا نیست که آنحضرت، اکنون نیز در آن منطقه حضور دائمی داشته و مخفیگاه ایشان نیز تنها در آنجا باشند.
[1]. لسان العرب، ج 15، ص 21،
[2]. همان؛ الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، ج 6، ص 2416،
[3]. تفسیر نمونه، ج 27، ص 407،
[4]. تاج العروس من جواهر القاموس، ج 19، ص 645،
[5]. فرهنگ اعلام جغرافیایى- تاریخى در حدیث و سیره نبوى، مترجم، شیخی، حمیدرضا، ص 249،
[6]. لسان العرب، ج 15، ص 21.
[7]. تهذیب الاحکام، ج 5، ص 93،
[8]. «محل سکونت امام زمان»، 11326؛ «اسامى یاران امام زمان(عج) و محل زندگی آنها»، 84825.
[9]. «علایم ظهور حضرت مهدى(عج)»، 49؛ «علایم ظهور امام زمان(عج)»، 219.
[10]. سرور أهل الایمان فی علامات ظهور صاحب الزمان(عج)، محقق، مصحح، عطار، قیس، ص 92، قم، دلیل ما، قم، چاپ اول، 1426ق.
[11]. ابن أبی زینب (نعمانی)، محمد بن ابراهیم، الغیبة، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 182، تهران، نشر صدوق، چاپ اول، 1397ق.
[12]. همان، ص 315.
[13]. بحار الانوار، ج 52، ص 307،
[14]. سرور أهل الایمان فی علامات ظهور صاحب الزمان(عج)، ص 60.
[15]. «بررسی دعای ندبه»، 58729؛ «توضیح فقراتی از دعای ندبه»، 89517.
[16]. المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، 580 – 581، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.
🍁🌳 @p_eteghadi 🌳🍁