کتب جغرافی

روزنگار 29 آبان‌ماه روز سپندارمزد از ماه آذر/ بازگشت مرزهای تاریخی صفوی

امروز روز سپندارمَزد از ماه آذر 3762 زرتشتی، سه‌شنبه بیست‌ونهم آبان‌ماه 1403 خورشیدی، نوزدهم نوامبر 2024 میلادی گات ها1 فرازهایی از پیام اشو زرتشت: خشم و نفرت را از خود دور کنید. پروانه ندهید اندیشه‌هایتان به خشونت و ستم گرایش پیدا کند. به منش پاک و مهر و محبت دلبستگی نشان دهید، رادمردان پاک‌سرشت برای گسترش اشا و درستی، هواخواهان راستی را به سوی منزلگه راستان و پاکان است، رهبری خواهند کرد. (هات ۴۸ بند ۷) —————————— * ——————————- سپندارمزدسپندارمَزد: – پنجمین روز از هر ماه سی روزه در گاه‌شماری زرتشتیان، «سپندارمَزد» نام دارد. – در آیین زرتشتی، با برآمدن خورشید (گاه هاوَن، هنگام بامداد) روز آغاز می‌شود. – این واژه در اوستا، سپنته آرمیتی (=سپندارمذ) است. به چم (معنی) پاکدلی و یکرنگی. مهر و فروتنی. آرامش و آرمان پاک است. – در گویش پارسی واژه سپنتَه آرمَئیتی به اسفند (اسپند) رسیده است. واژه‌ی آرمئیتی برابر واژه Aramato ودایی است. – سپنته آرمئیتی به‌گونه‌ی بانو است و نماد مهروزی، عشق، فروتنی و باورمندی است. در اوستا «سپنته آرمئیتی» و به چم بردباری و فروتنی و آرمان سپند است. این امشاسپند در جهان مینوی نماد بردباری، شکیبایی و از خودگذشتگی‌ است و در جهان مادی نگهبانی از زمین را بردوش دارد. – خویشکاری سپندارمذ، خرم، پاک، آباد و بارور نگه داشتن زمین است. خشنودی سپندارمذ هنگامی فراهم می‌شود که زمین پاک بماند، کشت و کار شود یا کارایی نیک‌داشته باشد. —————————– * ————————– نقشه ایران ۱۷۴۷ scaled 1 ایران صفوی پیمان‌نامه “نصوح پاشا” میان ایران و عثمانی. (1612 میلادی) پیمان‌نامه “نصوح پاشا” یا پیمان‌نامه “دوم استانبول”، میان فرمانروایی صفوی و عثمانی نوزدهم نوامبر ۱۶۱۲ بسته شد. این پیمان‌نامه یکی از مهم‌ترین پیمان‌های صلح در تاریخ روابط ایران و عثمانی است که تاثیرات زیادی بر مرزها و ثبات منطقه داشت. به موجب این پیمان‌نامه، مناطقی که به‌طور موقت در جنگ‌های ۱۵۷۸ تا ۱۵۹۰ میلادی به دست عثمانی افتاده بود، به ایران بازگردانده شدند. این مناطق شامل گرجستان، آذربایجان و دیگر سرزمین‌های گسترده‌ی قفقاز بودند. پیمان‌نامه “نصوح پاشا” بر اساس مفاد صلح “آماسیه” که در سال ۱۵۵۵ میلادی میان ایران و عثمانی بسته شده بود، مرزهای جدیدی را نشان داد و به این ترتیب، سرزمین‌های بازگردانده شده به ایران به‌طور رسمی به خاک ایران پیوست. عثمانی پذیرفت تا سرزمین‌های اشغال‌شده را به ایران بازگرداند. مرز میان دو کشور به همان مرز تعیین‌شده در پیمان آماسیه (۱۵۵۵) بازگشت. این پیمان به بازگشت آرامش و ثبات در مرزهای بین ایران و عثمانی کمک کرد و دوره‌ای از صلح و بازسازی را برای هر دو فرمانروایی به ارمغان آورد. با انعقاد این پیمان، صفویان توانستند مرزهای شرقی خود را تقویت کنند و به توسعه و بهبود اوضاع داخلی بپردازند. حکومت صفویان پذیرفت تا سالانه ۲۰۰ بار ابریشم (۵۹۰۰۰ کیلوگرم) را به‌عنوان خراج به عثمانی بدهد. پس از ۳ سال شاه عباس از انجام این شرط خودداری کرد که این کار آغاز جنگی دیگر و تحمیل شدن پیمان سراب به عثمانی‌ها را به دنبال داشت. مسیر حج برای زائران ایرانی از عراق به سوریه گسترش یافت. پیامدها این عهدنامه نخستین عهدنامه‌ای بود که در آن امپراتوری عثمانی حاضر به پس دادن زمین‌های اشغال‌کرده شده بود. در واقع این عهدنامه موفقیت بزرگی برای شاه عباس به حساب می‌آید و آوازه‌ی صفویان را گسترده‌تر کرد. پس از آن در سال ۱۶۱۶ فتح تفلیس و نبرد گوگجه روی می‌دهد. پیمان‌نامه “نصوح پاشا” نشان‌دهنده توانایی دیپلماتیک و نظامی صفویان در دفاع از مرزهای خود و حفظ حاکمیت ایران در برابر تازش برون‌مرزی بود. این پیمان نمونه‌ای از تلاش‌های مستمر برای پاسداشت استقلال و تمامیت ارضی ایران در درازای تاریخ است. ————————— * ———————— یادروز 29 آبان‌ماه: دروز “غلامرضا رشید یاسمی” نامور به “رشید یاسمی”، نویسنده، مورخ، مترجم و شاعر معاصر. (زاده ۲۹ آبان ۱۲۷۵ کرمانشاه – درگذشته ۱۸ اردیبهشت ۱۳۳۰ تهران) “مهدی‌قلی هدايت” رییس‌الوزرا، وزيران خود را به مجلس معرفی کرد. (۱۳۰۷ خورشیدی) درگذشت “حسن پيرنيا” نامور به “مشيرالدوله” نخست‌وزیر قاجار، سیاستمدار و نویسنده کتاب ایران باستان. (زاده سال ۱۲۵۱ نایین – درگذشته ۲۹ آبان ۱۳۱۴ تهران) زادروز “محمد علی سپانلو”، شاعر، نویسنده، مترجم و منتقد ادبی. (۱۳۱۹ خورشیدی) پس از پالایش دستگاه قضایی ایران، از سوی “دکتر مصدق” دیوان عالی ایران با ترکیب تازه آغاز به کار کرد. (۱۳۳۱ خورشیدی) پیوستن ایران به پیمان بغداد موسوم به “سنتو”. (۱۳۳۴ خورشیدی) دولت ایران، قدرتمندترین ارتش قاره آسیا، ۴۸۰۰ میلیون تومان از دولت انگلستان موشک‌های زمین به هوای هدایت‌شونده خریداری نمود. (۱۳۵۵ خورشیدی)

درگذشت “منوچهر آتشی” شاعر، روزنامه‌نگار، مترجم و منتقد، معروف به نیمای جنوب. (زاده ۲ مهر ۱۳۱۰ بوشهر – درگذشته ۲۹ آبان ۱۳۸۴ تهران) روز جهانی “کودک”. آغاز سلطنت “اردوان پنجم”، آخرین پادشاه دودمان اشکانیان. (216 میلادی) پس از مرگ “بلاش چهارم” معروف به “اشک بیست و هفتم”، دو پسر او به نام‌های “بلاش پنجم” و “اردوان پنجم” مدعی سلطنت شدند. این دو برادر مدت‌ها با یکدیگر در جنگ و ستیز بودند تا اینکه “اردوان پنجم” در این روز با عنوان “اشک بیست و نهم” بر تخت سلطنت تکیه زد. علی‌رغم تلاش فراوان “اردوان” برای نجات سلسله اشکانی، بر اثر مشکلات عدیده‌ای که بر کشور حاکم بود، روزنه امیدی برای بقای امپراتوری اشکانیان نماند. همچنین بر اثر انحطاط و ضعفی که در دولت مرکزی اشکانی پدید آمده بود، “اردشیر بابکان”، یکی از امیران پارس، بر “اردوان” شورید و حکومت ۴۷۶ ساله اشکانیان را در سال ۲۲۴ میلادی سرنگون کرد. اعلان جنگ ایران به روم شرقی و تصرف شهر “تئودوراپولیس”. (502 میلادی) دولت وقت ایران در زمان پادشاهی “قباد ساسانی” به دولت روم شرقی (قسطنطنیه) اعلان جنگ داد. این اعلان جنگ پس از سه اخطار پی‌درپی به دولت روم که در رعایت تعهداتی که به موجب پیمان صلح سال ۴۴۲ میلادی میان “یزدگرد دوم” و “تئودور” منعقد شده بود تعلل کرده است، صادر شد. در پی صدور این اعلان جنگ، واحدهای ارتش ایران چند منطقه از قلمرو رومیان ازجمله شهر “تئودوراپولیس” را تصرف کردند که “آناستازیوس” امپراتور تازه روم درخواست ترک مخاصمه کرد. “زومبی” رهبر بردگان فراری برزیل اعدام شد. نام او و قهرمانی‌هایش زنده ماند و در قرن بیستم قهرمان ملی برزیل و آزادیخواهان جهان و روز اعدام او یک روز ملی برزیل شد. (1695 میلادی) درگذشت “رابرت اوون” اسکاتلندی فرضیه‌پرداز و مبتکر “سوسیالیسم تعاونی”. (1858 میلادی) مرگ “لئو تولستوی” نویسنده بلندآوازه روسی. (1910 میلادی) در جریان جنگ جهانی دوم و نبرد روستوف، نیروهای آلمانی در طی عملیات بارباروسا شهر “روستوف نا دونو” در شوروی را به تصرف خود درآوردند. (1941 میلادی) آغاز محاکمه رهبران جنایتکار جنگ جهانی دوم در دادگاه “نورنبرگ”. (1945 میلادی) مرگ “بندتو كروچه” بزرگ‌ترین فیلسوف معاصر ایتالیا. (1952 میلادی) ساخت اولین هواپیما با نیروی محرکه خورشیدی توسط یک گروه علمی زیر نظر “دکتر پال مک گریدی”. (1980 میلادی) آغاز ساخت ایستگاه فضایی بین‌المللی در مدار زمین با همکاری بیش از ۱۵ کشور. (1988 میلادی)