روزنگار چهارم آذرماه روز آبان از ماه آذر/ آرتمیس؛ نخستین بانوی دریاسالار ایرانی

امروز روز آبان از ماه آذر 3762 زرتشتی، یکشنبه چهارم آذرماه 1403 خورشیدی، بیست‌وچهارم نوامبر 2024 میلادی گات ها1 فرازهایی از پیام اشو زرتشت: سراسر اندیشه و گفتار و کردار اشوزرتشت الهامی است از سوی خداوند یکتا که انسان را به سوی رسایی و خوشبختی راهنمایی می‌کند. یسنا، هات ۲۸، مقدمه‌ی گات‌ها —————————— * ——————————- آبان ایزدآبان: – دهمین روز هرماه سی روزه در گاهشمار ترادادی زرتشتی، آبان نام دارد. – در آیین زرتشتی، روز با برآمدن خورشید (گاه هاوَن، هنگام بامداد) آغاز می‌شود. – آبان به چم آب‌هاست، آب در اوستا به ریخت “آپ” آمده، در پارسی باستان آپی و در فارسی آب گفته می‌شود. در سرود اوستایی آبان یشت، “آپ” ایزد نگهبان آب های پاک و بالنده است. – نماد آبان در اوستا، به ریخت (اردی‌ویسور آناهیتا) آمده که به چم (معنی) آب پاک و بالنده است. – آخشیج آب به مانند آخشیج‌های آتش و خاک و هوا، نزد ایرانیان سپندینه بوده و آلوده کردن آن از کارهای ناشایست است. —————————- * ———————————- 800px Artemisia at the Battle of Salamis نگاره‌ای پندارین از آرتمیس یکم در نبرد سالامیس آرتمیس؛ نخستین دریاسالار زن جهان است که ایرانی بود «آرتمیس» 2 هزار و 504 سال پیش دریاسالار ایران و مشاور خشایارشا شد آرتمیس یکم (به یونانی Ἀρτεμισία) ملکه هالیکارناس در ساتراپی پارسی کاریا و فرمانده‌ی بخشی از نیروی دریایی پارس در دومین تهاجم ایرانیان به یونان در زمان لشکرکشی خشایارشا شاهنشاه پارسی هخامنشی، در سال ۴۸۰ پ.م. بود. دو ماه پس از جنگ دریایی سالامیس که 29 سپتامبر سال 480 پیش از میلاد (مهرماه) روی داد و ایران در آن موفقیتی نداشت، خشایارشا (Xerxes the Great) «بانو آرتمیس (Artemisia I)» از افسران نیروی دریایی ایران را به درجه اَدمیرالی (دریاسالاری) ارتقا داد، او را مشاور نظامی خود کرد و عنوان تشریفاتی «کاپیتان کشتی اختصاصی شاه» داد. آرتمیس از بزرگان شهر بندری هالیکارناسوس (امروزه بُدروم) در ساحل جنوبی آناتولیا (ترکیه امروزی) بود که این بندر و جزیره‌ای در مجاورت آن، بخشی از ساتراپی کاریا (Caria) از قلمرو ایران را تشکیل می‌دادند. پدر و پدربزرگان آرتمیس پیشتر فرمانداران محلی هالیکارناسوس بودند. آرتمیس که مهارت ویژه‌ای در جنگ دریایی داشت و در اصطلاح یک استراتِژ بود، پیش از لشکرکشی خشایارشا به یونان برای سرکوب کردن اتحادیه کشور ـ شهرهای یونانی به ریاست آتن، فرماندهی یک یکان دریایی کوچک مرکب از 5 کشتی جنگی را برعهده داشت و با کشتی‌های خود به ناوگان ایران که از یکان‌های دریایی سرزمین‌های تابعه؛ فنیقیه، ایونی، قبرس و … تشکیل شده بود، پیوست و در جنگ دریایی آرتمیسیوم (Artemisium) در ساحل جزیره بزرگ Euboea (Evia) قهرمانی و ابتکار از خود نشان داد. در این نبرد، ناوگان ایران پیروز شد. برپایه‌ی نوشته هرودوت، پس از این پیروزی، نیروی دریایی ایران، مرکب از 1207 کشتی و 36 هزار سرباز دریایی، فراریان یونان را تا جزیره سالامیس در نزدیکی آتن دنبال کرد. نیروی زمینی چند صد هزار نفری ایران به موازات ناوگان خود در خشکی در حرکت بود و شهرهای یونانی در سر راه را یکی پس از دیگری تصرف می‌کرد. اسپهبد مَردونیوس (مَردونیا) فرمانده یکان‌های زمینی بود و آریابیگنِس و به نوشته مورخان یونانی پسر خشایارشا فرمانده واحدهای دریایی بودند. در جنگ دریایی سالامیس، با وجود شجاعت و مهارت نیروهای ایرانی، ناوگان یونان با بهره‌گیری از تاکتیک‌های برتر و شناخت بهتر از منطقه موفق به شکست نیروهای ایرانی شد. این شکست برای نیروی دریایی ایران تلخ بود، اما باعث نشد که اهمیت آرتمیس و توانایی‌های نظامی او نادیده گرفته شود. خشایارشا با تقدیر از عملکرد آرتمیس، او را به دریاسالاری ارتقا داد و مشاور نظامی خود کرد. آرتمیس نه تنها برای مهارت‌های نظامی، بلکه به دلیل هوش استراتژیک و توانایی‌های رهبری‌اش مورد احترام قرار گرفت. او با بهره‌گیری از تجربیات خود، توانست نقش مهمی در بهبود و تقویت نیروهای دریایی ایران داشته باشد و به عنوان یک نماد قدرت و اراده، در تاریخ نظامی ایران جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. هرودوت که خود نیز از اهالی هالیکارناس بوده، شگفتی خود را از شرکت این بانو در جنگ‌های رویاروی با یونان پنهان نکرده‌ است. بنابر گفته‌ی هرودوت هیچ‌کدام از فرماندهان ایرانی به اندازه‌ی او به خشایارشا رای درست نداده و راهنمایی گران‌بها نکرده‌ است. آرتمیس در پارسی کهن (گوینده راستی) یا (بانویی درست گفتار و درست کردار) است. ——————— * ———————— یادروز چهارم آذرماه:

بلندمدت‌ترین بمباران تاریخ ایران در شهر اندیمشک و در زمان جنگ ایران و عراق در تاریخ ۴ آذر ۱۳۶۵ در ساعت ۱۱:۴۵ تا ۱۳:۲۵ شهرستان اندیمشک به مدت یک ساعت و ۴۵ دقیقه توسط ۵۴ فروند هواپیمای رژیم بعث مورد حمله قرار گرفت. در این حمله وحشیانه، نقاط مهمی همانند ایستگاه راه‌آهن مورد اصابت قرار گرفت و بیش از ۳۰۰ نفر از شهروندان و مسافران شهید و ۷۰۰ نفر مجروح شدند. این بمباران را طولانی‌ترین بمباران شهرها پس از جنگ جهانی دوم به شمار می‌آورند. زادروز “ابونصر فارابی”، ملقب به “معلم ثانی”، فیلسوف و دانشمند بزرگ ایرانی. (۲۵۹ خورشیدی) انهدام ساختمان بانک استقراضی روس به دست مردم تهران. (۱۲۸۴ خورشیدی) مجلس شورای ملی در مجلس پیشنهاد دولت تصویب نمود ماهیانه چهارصد تومان حقوق به ستارخان و سیصد تومان حقوق به باقرخان پرداخت شود. (۱۲۸۹ خورشیدی) مدرسه عالی فلاحت بنیادگذاری و شروع به کار کرد. (۱۳۰۸ خورشیدی) “ژوزف استالین” نخست وزیر و پیشوای اتحاد جماهیر شوروی به اتفاق عده زیادی از مردان سیاسی و نظامی شوروی وارد تهران شدند. (۱۳۲۲ خورشیدی) “مرتضی قلی بیات” کابینه خود را به مجلس معرفی کرد. (۱۳۲۳ خورشیدی) درگذشت حکیم و فیلسوف برجسته “محمد هادی فرزانه” معروف به “حکیم فرزانه”. (۱۳۴۴ خورشیدی) در پی عضویت ایران در پیمان نظامی سنتو، شوروی، یادداشت شدید اللحنی را تقدیم مقامات ایرانی کرد، که این یادداشت و همچنین پاسخ ایران به آن، باعث تیرگی روابط ایران و شوروی شد. (۱۳۳۴ خورشیدی) درگذشت “جبار باغچه‌بان” بنیادگذار مدارس استثنایی در ایران، بنیانگذار مدارس ناشنوایان (زاده ۱۹ اردیبهشت ۱۲۶۴ ایروان – درگذشته ۴ آذر ۱۳۴۵ تهران) او بنیانگذار نخستین کودکستان و نخستین مدرسه ناشنوایان ایران در تبریز و همچنین اولین مؤلف و ناشر کتاب کودک در ایران بود. وی ابتدا کودکستانی را باعنوان «باغچه اطفال» دایر کرد و به‌همان خاطر خود را باغچه‌بان نامید. او مدرسه ناشنوایان را در سال ۱۳۰۳ با وجود مخالفت‌های زیاد از جمله رییس فرهنگ وقت، دکتر محسنی در تبریز دایر کرد. درگذشت استاد “محمود کریمی” استاد آواز ایران. (۱۳۶۳ خورشیدی) درگذشت هرمز وحید، گرافیست و از پیشگامان کتاب‌آرایی و مدیریت تولید هنری کتاب در ایران (زاده ۱۷ آبان ۱۳۰۷ تهران – درگذشته ۴ آذر ۱۳۷۸ تهران) او که فرزند محمدوحید تنکابنی، مدیر کالج آمریکایی تهران”نامور به کالج البرز” بود، در رشته نقاشی وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد. در آنجا با پروین‌دخت صدر ازدواج کرد و تصمیم برای ترک تحصیل دانشگاه را به همراه او گرفت. وی مدتی در وزارت فرهنگ کار کرد و در اسفند ۳۲ به موسسه انتشارات فرانکلین شعبه ایران به مدیریت همایون صنعتی‌زاده پیوست. درگذشت مرتضی ممیز، طراح گرافیک (زاده ۴ شهریور ۱۳۱۵ تهران – درگذشته ۴ آذر ۱۳۸۴ تهران) او را که پدر هنر گرافیک معاصر ایران می‌نامند، در سال ۱۳۴۴ از دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا دانش‌آموخته شد و سه سال بعد گواهینامه طراحی غرفه و ویترین و معماری‌اش را از مدرسه عالی هنرهای تزیینی پاریس دریافت کرد. دوره گرفتن لیسانس او ۱۱ سال به‌ درازا انجامید و او در این مدت به‌کارهای مختلفی چون کار در آتلیه گرافیکی و … مشغول بود. روز بین‌المللی “مبارزه با خشونت علیه زنان”. آغاز توفان نوح به روایت اسقف جیمز آشر. (2348 پ.م) تولد “لوپه وگا” ادیب و نویسنده شهیر اسپانیایی. (1562 م) یک زلزله شدید شهر شماخی قفقاز وقت ایران را ویران ساخت و نزدیک به هشتاد هزار تن را کشت. (1667 م) دولت صفوی برای بازسازی شهر تلاش بسیار کرد و حتی از اصفهان معمار و کارگر به شماخی فرستاد. این زلزله در آغاز سلطنت “شاه سلیمان صفوی” روی داده بود که جمعی گفته بودند چون صفی میرزا در ساعتی نحس بر جای پدرش، “شاه عباس دوم” نشسته این زلزله روی داده است. صفی میرزا برای اطمینان خاطر مردم مجبور شد که دوباره تاجگذاری کند. زادروز “سر ویلیام هرشل” منجم آلمانی و کاشف سیاره “اورانوس”. (1738 م) تخلیه و خروج نیروهای استعماری انگلستان از سرزمین آمریکا. (1783 م) به آب انداختن اولین کشتی بخار توسط “رابرت فولتون” آمریکایی در پاریس. (1803 م) زادروز “کارل بنز” مهندس آلمانی، مخترع موتور بنزین‌سوز، انفجاری و چهار زمانه، سازنده اتومبیل مرسدس بنز. (1844 م) “آلفرد نوبل” مهندس سوئدی، اعلام کرد که ماده منفجره دینامیت را اختراع و تولید کرده است و در همین روز این اختراع را به ثبت رساند. (1867 م) درگذشت “یوهانس ویلهلم ینسن” نویسنده‌ی دانمارکی و برنده‌ی جایزه نوبل ادبیات در سال ۱۹۴۴ میلادی. (1950 م) درگذشت “آپتن سینکلر” نویسنده، روزنامه‌نگار آمریکایی و خالق آثاری همچون “جنگل” و “بوستون”. (1968 م) روز ملی و استقلال “سورینام” از استعمار هلند. (1975 م) درگذشت “فیدل کاسترو” رهبر انقلاب سوسیالیستی کوبا در سن نود سالگی. (2016 م)

درگذشت “دیگو مارادونا” فوتبالیست مشهور آرژانتینی. (2020 م)

نگاره ای از دریاسالار آرتیمس یکم در نبرد با سالامیس

ادامه کتب ادیان شناسی اسلام

مجموعه راست و دروغ از صادق هدایت: مصطفی فرزانه (۱۳۰۸، تجریش) نویسندهٔ روشنفکر و متفکر ایرانی مقیم پاریس است. در ایران او را بیشتر به با نوشتن کتاب «آشنایی با صادق هدایت» می‌شناسند. موفقیت‌های او در عرصهٔ سینما نمود بیشتری پیدا کرده است. وی اولین سینماگر ایرانی است که با نام فری فرزانه در سه جشنواره مهم کن، ونیز و لوکارنو، اولین حضور یک سینماگر ایرانی را با فیلمهایش رقم زده است. فرزانه در تمام نوشته‌هایش خود را شاگرد صادق هدایت که زمانی با او حشر و نشر داشته معرفی کرده به همین دلیل سه کتاب درباره‌ی هدایت (آشنایی با صادق هدایت، عنکبوت گویا، صادق هدایت در تار عنکبوت) را دربارهٔ او به نگارش درآورده است. مصطفی فرزانه در سال ۱۳۰۸ در تجریش به دنیا آمد. پدرش نوه میرزا رحیم فرزانه، از مترجمان دوره قاجار، و مادرش نوه آقارضا اقبال‌السلطنه، نخستین عکاس حرفه‌ای ایرانی، بود. از نوجوانی با مطبوعات همکاری می‌کرد. به معرفی دکتر سید صادق گوهرین با صادق هدایت آشنا شد و تا پایان عمر هدایت دوست و مرید او بود. وی رمان چاردرد را که در زمان خود رمان نوینی محسوب می‌شد در سال ۱۳۳۰ در تهران نوشت ولی اجازهٔ چاپ پیدا نکرد. فرزانه سال اول حقوق را در تهران، روان‌شناسی و مردم‌شناسی را در سوربن گذراند و تحصیل حقوق را تا دکتری حقوق بین‌الملل در پاریس و تولوز ادامه داد. سپس با بورس دولت فرانسه فارغ التحصیل انستیتوی عالی سینمایی پاریس شد و از آن پس به ساخت فیلم‌های مستند، بیشتر دربارهٔ هنر ایران پرداخت و در سال ۱۳۳۷ با فیلم کوتاه “مینیاتورهای ایرانی” به عنوان محصول فرانسه در جشنواره فیلم ونیز حضور پیدا کرد. پس از “مینیاتورهای ایرانی” در ونیز، فیلم “کورش کبیر” را در بخش مسابقه فیلم‌های کوتاه جشنواره فیلم کن در سال ۱۳۴۰ نمایش داد و بعد با فیلم “زن و حیوان” در سال ۱۳۴۱ در لوکارنو حضور داشت و جایزه بهترین فیلم کوتاه هنری را هم گرفت. فرزانه مدتی به ایران آمد، نخستین آموزشگاه فنی سینمایی را تأسیس کرد و از اولین پایه‌گذاران تلویزیون ملی ایران شد. لیکن محیط کاری به‌قدری برایش ناگوار آمد که از شغل سینمایی دست کشید و به عنوان رئیس بانک صادرات به پاریس بازگشت. وی علاوه بر ساخت فیلم و نوشتن داستان ترجمه‌هایی از گوگول، فروید، اشتفان، رنه، گروسه، چخوف و… را نیز در کارنامه خود دارد.

کتب ادیان شناسی اسلام

درود صبح پژوهشگران بخیر و خوشی