روزنگار 25 آبان‌ماه روز اورمزد از ماه آذر/ خسرو انوشیروان؛ نماد خرد و دادگری

امروز روز اورمزد از ماه آذر 3762 زرتشتی، آدینه بیست‌وپنجم آبان‌ماه 1403 خورشیدی، پانزدهم نوامبر 2024 میلادی گات ها1 فرازهایی از پیام اشو زرتشت: خشم و نفرت را از خود دور کنید. پروانه ندهید اندیشه‌هایتان به خشونت و ستم گرایش پیدا کند. به منش پاک و مهر و محبت دلبستگی نشان دهید، رادمردان پاک سرشت برای گسترش اشا و درستی، هواخواهان راستی را به سوی منزلگه راستان و پاکان، رهبری خواهند کرد. یسنا هات ۴۸ بند ۷ ——————————– * ———————————— اورمزد روزاورمَزد: – اورمزد نام نخستین روز از هرماه سی‌روزه در گاهشمار زرتشتیان است. – در آیین زرتشتی، با برآمدن خورشید (گاه هاوَن، هنگام بامداد) روز آغاز می‌شود. – اورمزد یا «هُرمزد» ویژگی و فروزه خداوندی در دین مزدیسنا و پیام زرتشت است. – اهورامزدا، خداوند جان و خرد، به چم «دانایی و آگاهی بیکران هستی‌مند» است. – در بینش زرتشت، اهورامزدا سرآغاز و سرانجام هستی است. برگردان هر بخش از این واژه: اهو= هستی اهورا= هستی دار، هستی‌مند مَز= بیکران، دامنه دار دا= دانایی، آگاهی ————————— * ——————— King Khusraw Anushirvan Enthroned Page from a Manuscript of the Shahnama Book of Kings of Firdawsi LACMA M.73.5.18 نگاره‌ای از شاهنامه که خسرو یکم را نشسته بر تخت شاهی به تصویر کشیده است. انوشیروان دادگر؛ پادشاه دادگستر و فرزانه ساسانی زندگی و دستاوردهای انوشیروان خسرو انوشیروان، بیست‌ویکمین پادشاه ساسانی نامور به خسرو یکم، پادشاه نامدار دودمان ساسانی بود که پس از مرگ پدرش قباد یکم در سال 531 میلادی بر تخت پادشاهی نشست و تا سال ۵۷۹ میلادی فرمانروایی کرد. او به عنوان یکی از پرآوازه‌ترین پادشاهان ساسانی شناخته می‌شود و به سبب دوران شهریاری بلندمدت و موفقیت‌های نظامی و اداری‌اش، به عنوان “روان جاودان” و “بی‌مرگ” شناخته شد. خسرو انوشیروان در آغاز پادشاهی خود، وضعیت مالیات‌ها را سر و سامان کرد و آرامش نسبی در جامعه ایجاد کرد. سپس به اصلاح امور نظامی پرداخت و برای محدود کردن قدرت خاندان‌های بزرگ شاهی، طبقه جدیدی از بلندپایگان را با عنوان “بزرگان” شکل داد و خاندان‌های پیشین را تضعیف کرد. در دوران پادشاهی خسرو انوشیروان، جنگ‌های بی‌شمار با رومیان و برخی همسایگان انجام داد و با فتح سرزمین‌های پهناور، گستره‌ی فرمانروایی خود را از رود سند در شبه قاره هند تا دریای سرخ در غرب شبه جزیره عربستان گسترش داد. او به عنوان پادشاه دادگر، دوست‌دار فلسفه و حکمت و به عنوان “شاه دادگر” شناخته می‌شود. خسرو انوشیروان پس از 48 سال فرمانروایی در 16 نوامبر 579 میلادی درگذشت و نامدارترین اثر به جا مانده از دوران پادشاهی او، کاخ کسرا در مدائن، نزدیک بغداد، است که ویرانه‌های آن پس از گذشت پانزده سده پابرجاست. دانشگاه گندی شاپور را به او نسبت داده‌اند و برای ورود علم و فرهنگ به ایران ارزش می‌گذاشت. از بزرگمهر خواست در برابر شطرنج بازی هندی‌ها او هم بازی دیگری ابداع کند و همین چالش را با شاه و حکیمان هند بسنجد. بزرگمهر تخته‌نرد را درست کرد. پس بازی را پیش شاه هند برد و هیچ‌کس نتوانست قواعد آن را بفهمد. گفت‌وگوی خسرو انوشیروان با وزیرش بزرگمهر، از جمله مثال‌های بارز دانش و فرزانگی در تاریخ ایران است که فردوسی به زیبایی در شاهنامه بازتاب داده است. در این گفت‌وگو، خسرو انوشیروان به عنوان پادشاهی خردمند و حکیم، از بزرگمهر، وزیر فرزانه‌اش، درباره اهمیت فرهنگ و دانش می‌پرسد و بزرگمهر نیز پاسخ‌هایی بسیار حکیمانه و خردمندانه می‌دهد. بازتاب دانش و خرد در شاهنامه فردوسی در شاهنامه با استفاده از این گفت‌وگو، نگرش آن دوران را به دانش و فرهنگ نشان می‌دهد. او با نمایش ارزش و اهمیت دانش و حکمت در دربار ساسانی، به ستایش از دانش و فرهنگ پرداخته است. گفت‌وگوی خسرو و بزرگمهر این گفت‌وگو نمونه‌ای است از این که چگونه دانش و حکمت در دربار ساسانی ارج نهاده می‌شد و پادشاهان با وزرای خود درباره مسائل مختلف مشورت می‌کردند. بزرگمهر، که به عنوان نمونه‌ای از فرزانگی و حکمت شناخته می‌شود، در پاسخ به پرسش‌های خسرو انوشیروان، با خرد و دانایی پاسخ می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با استفاده از دانش و فرهنگ، جامعه‌ای پیشرفته و آرامش‌بخش ایجاد کرد. در ميان افراد يک ملت آميختگی فرهنگی بهتر از نژادگی ( = گوهر ) است. در پرسش و پاسخ‌های ميان انوشيروان و وزير خردمندش بوذرجمهر چنين می‌خوانيم : ز دانا بپرسيد پس دادگر كه فرهنگ بهتر بود يا گهر چنين داد پاسخ بدو رهنمون كه فرهنگ باشد ز گوهر فزون كه فرهنگ آرايش جان بود ز گوهر سخن گفتن آسان بود گهر بی هنر زار و خوار است و سست به فرهنگ باشد روان تندرست همان گنج و دينار و كاخ بلند نخواهد بدن مر تو را سودمند سخن را سخندان ز گوهر گزيد ز گوهر ورا پايه برتر سزيد سخن ماند از تو همی يادگار سخن را چنين خوار مايه مدار