فرخنده باد اورمزد روز از ماه اردیبهشت، آغاز اردیبهشت ماه
امروز اورمزدست ای یار میگسار
برخیز و تازگی کن و آن جام باده آر
ای اورمزد روی بده روز اورمزد
آن می که شادمان کندم اورمزدوار اورمز, هورمزد, هرمزد: مخفف اهورامزدا, خدای یگانه, نام ستاره مشتری, نام فرشتهای, نام نخستین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی است.
اورمزد یکی از نامهای خدای بزرگ ایرانیان باستان و زرتشتیان, آفرینندهی زمین و آسمان و آفریدگان . امشاسپندان و ایزدان نیز آفریده اویَند او عین قدرت و دانش و منبع خیر و راستی و تقدس و تقوی است .
امروز اورمزدست ای یار میگسار
برخیز و تازگی کن و آن جام باده آر
ای اورمزد روی بده روز اورمزد
آن می که شادمان کندم اورمزدوار
اَهورامَزدا (به اوستایی مزدا اهوره. «مَزدا اَهورَه») نیز با نامهای: اهورا، اورمَزد، هورمَزد، اورمُزد، هورمُز و هُرمُز نامِ آفریدگارِ نِکوییها و دادار و پروردگارِ همهی هستی در مَزدَیَسنا است.
اهورامزدا آفریننده جهان است. مزدیسنان اهورا مزدا را میپرستند. اهورامزدا خالق و داور همهی چیزهای مادی و معنوی و نیز آفرینندهی روشنی و تاریکی و برقرار کننده نظم هستی (اشا) است. او با اندیشیدن همه چیز را هستی بخشیده است، پس در واقع او از عدم میآفریند و با خود تنهاست. برای اهورا مزدا در هرمزدیشت، در حدود شصت صفتِ نیک آورده شده و تقریباً همهی چیزهای خوب به وی منتسب شدهاست. همچنین او در مزدیسنا دارای شش صفتِ برجسته زیر است:
سپنتا مینو یعنی مقدسترین روان، خشثرهویرنه به گویش امروزی شهریور یعنی شهریار و پادشاهی که باید برگزیده شود، سپنتهآرمیتی است یعنی پارسایی مقدس. هورتات بگویش امروزی خورداد به چم (:معنی) جامعیت و رسایی و امرتات جاودانگی و بی مرگی. او اشه یعنی راستی و درستی و قانون ایزدی و پاکی است. همچنین وهومَنَه است به معنی خوب منش. این صفات در مزدیسنا به نامِ امشاسپندان خوانده میشوند و پایههای کمال در دین زرتشتی برای رسیدن به روشنایی بی پایان است. از این هفت امشاسپندان است که هفت شهر عشق و هفت آسمان و هفت خوان اسفندیار و هفت خوان رستم و هفت سین و هفت کشور و … اقتباس شده است.
امروز وهومن روز یا بهمن روز از ماه اردیبهشت سال 3762 برابر 1403 هجری شمسی می باشد بهمنروز ای صنم دلستان
بنشین با عاشقان در بوستان روز وهمن، دومین روز سالنمای زرتشتی و نخستین روز «نبر» در ماه است. زرتشتیان در این روز از خوردن گوشت و کشتن حیوانات خوداری میکنند. با ایزد ماه، گوش و رام روز هم كار هستند.
ایزد وهومنه به آدمی سخن نیک و گفتار برتر آموزش مىدهد و آدمی را از ژاژگویی باز مىدارد.
وهمن(:بهمن) در اوستا «وهومنه» و به چم «اندیشه نیک» آمده و یکی از امشاسپندان دین زرتشتی است. با یاری وهمن امشاسپند اشوزرتشت با خداوند جان و خرد، اهورامزدا، به گفتوگو پرداخت.
وهومن به اندازهای در آیین مزدیسنی مهم است که گفته میشود آن زندگی بهترین زندگی بهشمار میآید و تنها از راه اشا میتوان به آن رسید. واژه وهومن در گاتها ۱۲۷ بار آمده است.
این امشاسپند نگهبان چارپایان در جهان مادی و در جهان مینوی نماینده منش و اندیشهی نیک است. او را با ویژگی «فرونشاننده آتش خشم» نیز میشناسند. چه نیکوست در این روز آغاز به خواندن کتابی کردن.
اشو زرتشت با نیروی خرد و بهکار بستن «اندیشه نیک» به شناخت درست خداوند دست یافت. «اندیشه نیک» یا بهمن و خرد مقدس، نمادی از گوهر خرد اهورامزداست که خود سرچشمهی خرد است.
خواستهی اشوزرتشت از مردمان، آنگونه كه از «گاتها» (سرودههای اشو زرتشت) برمیآید، بهکار بستن «اندیشه نیک« است. اندیشهی نیک، قدرتمندترین نیرو در کارزار با نابسامانیهای جهان است.
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
پوشش و جامهی نو بپوش
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (بهمن) کنی جامهها نو برشت/ پرستش کنی روز (اردیبهشت)
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
بهمنروز ای صنم دلستان
بنشین با عاشقان در بوستان
شاد نشینیم كزین مملكت
خلق جهان هست همه شادمان
سومین روز از ماه اردیبهشت نام دارد که در گاهشمار خورشیدی یا جلالی که اکنون به کار میرود، این روز در دومین روز ماه اردیبهشت، جای میگیرد. جشن اردیبهشتگان در ماه اردیبهشت و به هنگام همسانی نام ماه اردیبهشت با روز اردیبهشت، برگزار میشود. در ایران باستان گاهنمای خورشیدی که در آن، یک سال بر پایهی یک دور گردش زمین به گِرد خورشید بود، 12 ماه و هر ماه 30 روز داشت. هر روزِ ماه، نام خود را داشت و هنگامی که نامِ روز و ماه یکسان میشد، ایرانیان آن روز را خجسته دانسته و جشنهای ماهانه برپا میکردند. اَردیبهشتگان، یکی از این جشنهای دوزادهگانه است که در روز اَردیبهشت ازماه اَردیبهشت (سومین روزِ دومین ماهِ سال) برگزارمیشود. روز اردیبهشت از ماه اردیبهشت، برابر با دوم اردیبهشت جشن اردیبهشتگان نام دارد. جشن اردیبهشتگان دومین جشن از جشنهای ماهیانهی ایرانیان کهن است.
بر پایهی اینکه نماد اردیبهشت، آتش است، یکی از آیینهای جشن اردیبهشتگان، رفتن به آدریانها و آتشکدهها است. زرتشتیان در این جشن، سپید میپوشند که نماد پاکی است و راهی آدریان (آتشکده) میشوند و رو بهسوی روشنایی میایستند و با سرایش اردیبهشت یشت، اهورامزدا(خداوند جان و خرد) را ستایش میکنند و نیایش اهورامزدا را بهجای میآورند. چراکه اردیبهشتامشاسپند، در جهان خاکی یا مادی، نگهبان همهی آتشهای سپند است و در جهان مینوی، پاسداری از پاکی و راستی و نظم و قانون اهورایی را بر دوش دارد.
واژهی اردیبهشت، برگرفته از واژهی اوستایی «اَشه وَهیشتا» است، واژهای دوبخشی که بخش نخست آن به معنی پاکی، اشویی، راستی، نظم، قانون و هنجار است و بخش دوم به چم «بهترین» است. اردیبهشت پاسدار بهترین راستی است و نگهاهبان آتش، چراکه آتش بهترین نماد راستی و پاکی به شمار میرود.
ماه اردیبهشت که فرا میرسد برای زرتشتیان، یادآور آیین «آتش بزرگ کردن» و یا به گویش زرتشتیان، «تش مس کردن» است.
برای برپایی چنین آیینی، موبد از شب پیش از برپایی مراسم، «یسناخوانی» (بخشی از اوستا) میکند. یسنا بر آتش خوانده میشود و این آتش در روز برگزاری آیین «تش مس»، به آتش آتشکده میپیوندد.
در برپایی این آیین، موبدان گرد هم میآیند و در آتشکده که جایگاه برگزاری است، اوستاخوانی انجام میشود. سفرهای آیینی پهن است و موبدان اوستا میخوانند و مردم زمزمه میکنند.
این آیین هم به نام زندگان و هم برای درگذشتگان بهویژه تازهروانان برگزار میشود. سفرهای آیینی پهن میشود و بر آن، خوراکیها و نمادهایی گذاشته میشود که هریک بنابر شوند (:دلیلی) نهاده شده است.
«اردیبهشت یشت یکی از بخشهای خُرده اوستاست که برگردان بخشی از آن چنین است:
میستایم اردیبهشت امشاسپند را،
که ستایش همه امشاسپندان است.
که اهورامزدا آن را پاسداری میکند
با اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک
و جای آن در سرای روشن اهوراست.
سرای روشنی که جای پاکان و راستان است و هیچ دروندی (دروغگویان) را بدان راه نیست
اردیبهشت امشاسپند میراند، همهی بد اندیشان و جاودانان و پریان را».
«برای فر و فروغش من او را اردیبهشت را
زیباترین امشاسپندان را با نماز بلند میستایم
با زبان خرد، با پندار و گفتار و کردار نیک میستایم»
اردیبهشت یشت – بند 18
آنچه که مایه سازنده هستی و پایدار نگاهدارنده آن و پیوند دهنده این هنجار و هماهنگی با نیکی و زیبایی است همانا مهر و عشق و گرماست، و همانا خرد، آنهم از گونه نیک و بِه و بِهمَنشانه که آگاه شونده است و به روشنایی رساننده.
نیایش میکنیم و از خدای خرد خویش، از خویشتن خویش، از گرمای زندگی درون خویش سپاسگزاری میکنیم و از آن میخواهیم تا گرمای مهر را درونمان زنده نگاه دارد و ما را خرد و اندیشهی نیک افزون گرداند.
با امید به آن که نور و گرمای آتش عشق، شور و راستی در جان و جهانمان روشن باشد تا از تیرگی کین، خشم و خودخواهی که سرچشمهی تزویر و دروغ و آغاز گسترش نادانی است، جلوگیری شود.
سپاس میگزاریم اهورامزدا، خداوند جان و خرد، خرد جانبخش و نگاهبان جان و جانان را.