‏فیلم از طرف یامهدی ادرکنی

 قیاس استثنایی لغت‌نامه دهخدا قیاس استثنایی . [ س ِ اِ ت ِ ] (ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) (اصطلاح منطق ) و آن عبارت است از قیاسی که نتیجه یا نقیض آن بعینه در مقدمتین مذکور باشد و بعبارت دیگر یکی از دو مقدمه نتیجه یا نقیض آن باشد چنانکه گویند «اگر این انسان باشد حیوان است » که از وضع مقدم وضع تالی لازم می آید، چنانکه اگر گفته شود «لکن انسان است » لازم می آید که حیوان باشد و از رفع تالی رفع مقدم لازم آید چنانکه اگر گفته شود «لکن حیوان نیست » لازم می آید که انسان نباشد ولی از وضع تالی وضع مقدم لازم نیاید و رفع آن نیز لازم نیاید، چنانکه اگر گفته شود «لکن حیوان است » نه انسان بودن و نه نبودن آن هیچکدام لازم نیاید مقدمه ٔ اول را در قیاس استثنائی مقدم و مقدمه ٔ دوم را تالی گویند. (فرهنگ فارسی معین ). رجوع به اساس الاقتباس شود

قیاس اقترانی لغت‌نامه دهخدا قیاس اقترانی . [ س ِ اِ ت ِ ] (ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) اقترانی آن بود که نتیجه و نقیض آن هیچکدام بالفعل در قیاس مذکور نبود و استثنائی آن بود که نتیجه یا نقیضش بالفعل در قیاس مذکور بود. و فرق است میان مذکور و موضوع بمعنی مسلم چه مذکورباشد که در معرض تسلمی و منع نباشد و آن چنان بود که جزو قولی بود، پس موضوع نبود اما هرچه در قیاس موضوع بود، لامحاله مذکور بود و بحسب قسمت صنفی هم دو قسم بود کامل و غیرکامل . کامل آن بود که بنفس خود بین بود، و غیر کامل آن بود که محتاج به بیانی بود. مثال قیاس اقترانی : هر انسانی حیوان است ، و هر حیوانی جسم است ، پس هر انسانی جسم است ، و این سخن و نقیضش بالفعل در قیاس مذکور نیست . و مثال قیاس استثنائی : اگر زید مینویسد، دستش می جنبد، ولیکن مینویسد، پس دستش می جنبد. و در این صورت نتیجه مذکور است چه عین تالی متصله است . و اگرچه موضوع نیست ، بل موضوع تمامی متصله است ، و همچنین ولیکن دستش نمی جنبد، پس نمی نویسد. و نقیض این سخن بالفعل مذکور است ، چه عین مقدم است . قیاس اقترانی سه نوع بود: از حملیات تنها، از شرطیات تنها یا از هر دو بهم . نوع دوم یا از متصلات تنها بود یا از منفصلات تنها یا از هر دو بهم . نوع سیم یا از حملی و متصلی بود یا از حملی و منفصلی ، پس جمله ٔ انواع قیاسات اقترانی نه نوع باشد و حملیات تنها بر جمله مقدم بود بحکم بساطت . (اساس الاقتباس صص 189-190).  جست‌وجوی قیاس اقترانی در واژه‌نامه‌های دیگر نگارش معنی دیگر برای قیاس اقترانی