☑️بحرانِ مواجهه روحانیت با بحران‌های اجتماعی 🔻اختصاصی | احمد مدنی، طلبه و دانشجوی دکتری فلسفه علوم اجتماعی: 🔸اولین چالشی که پیش روی تحلیل مواجهه روحانیت با بحران‌های اجتماعی وجود دارد این است که مواجهه کدام روحانیت بایستی تحلیل شود؟ روحانیت امروز هرچند در تحمل تبعات تصمیم‌گیری بخش‌های مختلف آن اشتراک دارند ولی در ساحت اندیشه و تصمیم‌گیری و به تبع عمل، یکپارچگی ندارند و نمی‌توان از عوامل و آثار یک مواجهه مشخص با بحران‌ها صحبت کرد. بحران‌های اجتماعی مختلف، منظرهای مختلف حوزوی را برمی‌انگیزد و حتی بخش‌هایی هم که به نوعی در منظر کلان اشتراکات اساسی دارند در مقام مدیریت عمل و سیاست‌گذاری‌های خرد تشتت می‌یابند. 🔸بنابراین پیش‌از تحلیل و آسیب‌شناسی مواجهه روحانیت با بحران‌های اجتماعی بایستی از الزامات تحقق یک مواجهه مشخص از سوی این قشر با مسائل اجتماعی بحث کرد. برای دفع این تشتت بایستی عملکردی یکپارچه در روحانیت وجود داشته باشد؛ یکپارچگی‌ای که از سیاست‌گذاری تا عمل میدانی را دربرگیرد. 🔸روحانیت برای رسیدن به چنین هدفی نیازمند رهبران میانی است که به سطح درک اجتماعی بدنه حوزه توجه کرده و آن را ارتقاء بخشند و رویکرد عملی روشنی داشته باشند تا در کف میدان با تفسیرها و تأویل‌های بعضاً متناقض روبه‌رو نگردد و ضمناً بتواند قرائت‌های و رویکردهای دیگر را به حاشیه بکشد. 🔸تجربه این نوع از برخورد روحانیت با مشکلات جامعه ایران در دوران نهضت اسلامی محقق شد. رویکردهای متعددی در مواجهه با حکومت پهلوی و خطرات آن وجود داشت، ولی رهبران میانی روحانیت تحت رهبری یک مرجع تقلید توانستند در مقام اندیشه‌ی کلان و عمل در میدان به انسجامی دست یابند که بتوان گفت «روحانیت آن روز با شاه به مقابله پرداخت و نهضت را رهبری کرد» جمله‌ای که بیان آن امروز در کنش‌گری اجتماعی روحانیت دشوار می‌نماید. 🔸مشکل روحانیت امروز این است که نتوانسته از رهبران میانی به صورت منسجم بهره بگیرد و عملاً مواجهه روشن با مسائل ندارد. هرچند گاه در برخی موارد به استراتژی یا احیاناً راهبرد مشترکی هم دست می‌یابد ولی در بسیاری از موارد چنین نبوده و سیر کنش‌گری او برای خودش هم چندان پیدا نیست. 🔸حاصل آنکه دغدغه‌ی تحلیل مواجهه روحانیت با بحران های اجتماعی، خود دچار بحران عدم تعین و تشخّص در مواجهه این قشر اجتماعی با بحران هاست. برای رفع این تشتت نیازمند پیداکردن نقطه اتحاد در عرصه انديشه‌ی کلان و عمل و میدان است. تجربه نهضت اسلامی از این جهت برای حوزه قابل توجه است. زیرا روحانیت آن روز توانست با اعتماد به رهبران میانی انسجام رفتاری را کسب کند، به طوری که سایر رویکردها را به حاشیه بکشد و مسیر مشخصی را در کنشگری طی کند. @rohaniyatemrooz_ir

☑️کسب محبوبیت به چه قیمت؟ 🔻اختصاصی | مصطفی تشیعی، طلبه سطح خارج و فعال رسانه‌ای: 🔸«الناس ثلاثة؛ عالم ربانی و متعلم علی سبیل نجاة و همج رعاع» از امیرمومنان علی علیه السلام روایت شده که مردمان بر سه گروه‌اند، عالم ربانی، محصل علم که در طریق نجات است و دانه‌های ریزی که هر بادی ایشان را به این سو و آن سو می‌برد. این روایت امیرالمومنین علی علیه السلام، مردمان را در میادین و صحنه‌ها و وقایع به تصویر می کشد، بالاخص روحانیون و اهل علم که می‌توان گفت تطبیق بر هر سه دسته دارند‌‌. 🔸واقعیت امر اینست که در میادین سخت روحانیون و اهل علم بین این سه دسته‌ مردد هستند. بعضی که در این روایت عالم ربانی نامیده شده‌اند، اهل ایمان و علم و یقین‌اند. ایشان مانند قله‌های استوار نه تنها باد آنان را تکان نمی‌دهد، بلکه عواصف و تندبادها نیز باعث تغییر آنان نمی‌شود و حتی این قله‌ها برای مومنین و متعلمین نشانه‌اند تا راه نجات را پیدا کنند. 🔸دسته دوم، اهل علم و طلابی هستند که این قله‌ها را نشان کرده‌اند و راه را از بیراهه بواسطه آنان تشخیص می‌دهند و نه کور حرکت میکنند و نه در کوره راه. و دسته سوم کسانی هستند که نه علمی دارند که به حال ایشان نافع باشد و نه قله‌ها را می‌شناسند که از آن راه پیدا کنند و نه اراده‌ای برای حرکت در طریق روشن دارند و نه دارای قدم استواری هستند که بادها ایشان را جا به جا نکند. ما در غائله‌ها پیوسته این سه دسته را بین مومنین و اهل علم می‌بینیم 🔸غائله اخیر نیز از آن دسته‌بندی مستثنی نیست، در فضای مهیج و استادیومی رسانه‌های اجتماعی، روحانیونی که علم نافعی ندارند و قله‌ها را نمی‌شناسند و در طریق روشن حرکت نمی کنند، به‌وضوح مثل دانه‌هایی هستند که بادهای هیجان ایشان را جابه‌جا می‌کند. در روزهای ابتدایی غائله دیدیم که قسمتی از اهالی علم در رسانه‌های اجتماعی دچار بادهای مهیج شده بودند و بدون اینکه مسأله مشخص و شفاف شود با جریانات هیجانی همراه شدند‌. این همراهی یکی از خوف و ترس مواجه شدن با جریانات بود و دیگری هم طمع کسب مقبولیت و محبوبیت از همراهی با جریانات. 🔸در ابتد برخی که قدم‌های استوار و شانه‌های محکمی برای مقاومت نداشتند خودشان را از مواجهه با موجی که مملو از خشم و هیجان بود ضعیف می دیدند، لذا تصمیم گرفتند که در مقابل آن قرار نگیرند و خود را، ولو با قضاوت‌های ناروا و غیردقیق، در معرض جریان‌های سراسر خشم و کینه قرار ندهند، تا آنجا که تصور شد همراهی با این جریانات منجر به جذب افراد به دین می شود! 🔸اما سوال این است که آیا امکان دارد محبوبیتی که از نردبان قضاوت عجولانه کسب شده و قرین غضب الهی است منجر به جذب دیگران به اسلام شود و برای دین خدا اتفاقی رقم‌ زند؟ پاسخ به این سوال کمک می‌کند تا انسان در فتنه‌ها مانند ذره‌های ناچیز و سبک با بادهای فریبنده جابه‌جا نشود و فضای فتنه را غبارآلودتر نکند. @rohaniyatemrooz_ir

☑️روحانیت و ناکامی در خنثی‌سازی اغتشاشات 🔻اختصاصی | سید روح الله سیدی، طلبه سطح خارج و دانشجوی دکتری دانش اجتماعی مسلمین: 🔸روحانیت امروز با مسائل متفاوت‌تری از گذشته و پیشینه خود روبرو است. جهان پیچیده‌ای که نمی‌توان آن را همانند اجتماع ساده گذشته قلمداد کرده و در تناسب با موقعیت‌های اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی اقدام کرد. در هم‌تنیدگی و حجم زیاد معانی موجود در جهان جدید در تعاملات روزمره عرفی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی اجازه تعاملات سنتی را از روحانیت سلب کرده و کارویژه آنها را در جهان امروز معاصر، به چالش کشیده است. بنابراین مسأله‌ی جهان امروز مسأله هویت مدرن و دنیای جدید است که با ایجاد طرح دهکده جهانی تلاش می‌کند ارزش‌ها، باورها و هنجارهای اسلامی را به تدریج با ایجاد تساهل و تسامح از میان برداشته و پس از زدودن هویت اسلامی از چهره کنش‌گران و آحاد امت اسلامی ایران، فرآیند تحقق هویت متناسب با تفکر خود را دنبال نماید. 🔸تفاوت این تمایز هویتی همه‌جانبه و پیچیده است که از همه ابعاد علیه فرهنگ و تاریخ اسلامی قد علم کرده است. نمونه این پیچیدگی و هجمه همه‌جانبه را در اغتشاشات ۱۴۰۱ ایران اسلامی می‌توان مشاهده کرد. هجمه‌ای که به تصریح مسئولان، نخبگان و فرهیختگان دلسوز انقلاب اسلامی، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های فرهنگی فضای مجازی، یکی از متفاوت‌ترین هجمه‌ها علیه نظام فرهنگی، ارزشی، سیاسی و اجتماعی اسلامی ایران را سامان داده است. و این آغازی است نو بر ایجاد تنش‌ها و جنبش‌ها و یا ناجنبش‌های اجتماعی در ایران و یا در جهان معاصر. با این توصیف مسأله اینجا است که آیا روحانیت معاصر امروز، در مواجهه با اغتشاشات اخیر، توانسته‌ است مرزبندی هویتی خود را همچون گذشته در اقناع افکار عمومی به کار گیرد؟ یا به نوعی در این مواجهه مقهور هژمونی فضای مجازی مدرن و یا پست‌مدرن شده است؟ 🔸باید توجه داشت روحانیت را چه در لایه‌های معاصر و یا لایه‌های پیشین و گذشته‌اش نمی‌توان با یک نظر مورد توجه قرار داد و لایه‌ها و سطوح مختلفی در این میان وجود دارند که باید در تحلیل، کنش‌های عرفی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی‌اش مورد توجه قرار داد و لکن می‌توان در نگرشی کلی به این لایه‌ها و نسبت نظام دانایی موجود در حوزه‌های علمیه با تعاملات و رفتارهای عرفی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی‌ روحانیت پرداخت. چرا که در میان روحانیت قاعده‌ای کلی وجود دارد که اسلام در مواجهه با فرهنگ و افکار عمومی، زمامداری و زعامت را بر عهده دارد و این مختص به جریان‌های سیاسی و اجتماعی انقلابی نیست، بلکه حوزه‌های سنتی نیز تربیت و اقناع فرهنگ عمومی را وظیفه ذاتی خود می‌دانند. 🔸به طور کلی تعاملات امروز روحانیت در دوران معاصر خلأهایی دارد که امکان و زمینه اقناع را در مواجهه با فرهنگ عمومی از روحانیت سلب کرده است. در جامعه‌ای که مناسبات اجتماعی بر مدار ساختارهای مدرن به تدریج نظم پیدا کرده باشد، نظام ارتباطی روحانیت با فرهنگ عمومی دچار اخلال شده و زمین بازی از فضای تحت نظر او که منبر و وعظ و خطابه بود، به فضای جدیدی همچون فضای مجازی کشیده شده است. همین است که نقاط کانونی فرهنگ رقیب جای پای خود را در اذهان مخاطبان جانمایی کرده و تلاش می‌کند با تمام توان از همه ابزارهایی که دارد بهره‌برداری کند. فضایی که سرعت بالای روایت‌ها از واقعیت‌های اجتماعی، اجازه واقع‌نمایی را از روحانیت سلب کرده و چون الگوی مواجهه‌ای فعال با فضای مجازی و کنش‌گری در آن برای روحانیت متصور نیست، امکان ورود فعال در این زمینه برای روحانیت نیز وجود ندارد. 🔸از این‌رو است که هنجارهایی که در تناسب با تکنولوژی‌های امروزین، نقابی دینی و ارزشی می‌یابند، در واقع امکان بازسازی ارزش‌ها و همچنین انتقال آنها به نسل‌های آینده را به صورت صحیح در پی نداشته و به همین دلیل روحانیت نمی‌تواند در مورد وقایع عرفی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به صورت فعال مواجهه داشته باشد. بلکه مجبور است ذیل نظام دانایی و فرهنگی مدرن خود را بازتعریف نموده و عنان خود را در کف فرهنگ رقیب قرار دهد. در واقع روحانیت در اغتشاشات اخیر، نتوانست از ذخیره تاریخی و فرهنگی خود در خنثی‌سازی اغتشاشات بهره‌برداری کند و لذا جمع‌آوری آن تماما به دستگاه‌ها و ساختارهای امنیتی واگذار شد. این در حالی است که انتظار می‌رفت روحانیت با کنش‌گری فعال در عرصه جامعه‌پذیری نسل چهارم و پنجم انقلاب اسلامی از یک‌سو و از سوی دیگر در عرصه بازدارندگی فعالیت و نقش متناسب را ایفا نماید. این البته اختصاصی به اغتشاشات ندارد، بلکه به بنیادی‌ترین وظیفه روحانیت یعنی کنش‌گری فعال در عرصه فرهنگ باز می‌گردد. @rohaniyatemrooz_ir

☑️ایجاد فضای امن برای گفتگو وظیفه نظام اسلامی است/ اغتشاش حوزه استماع و گفتگو نیست 🔻حمید پارسانیا، استاد حوزه و دانشگاه در گفتگو با فکرت: 🔸گفت‌وگو کردن، سؤال کردن و پاسخ دادن زمینه‌ی بسط حیات انسانی است و زمینه‌ی بروز حقیقت است. البته گفت‌وگو شرایطی دارد. باید این شرایط باشد تا گفت‌وگو بتواند شکل بگیرید: 🔸۱- باید محیطی باشد که طرفین گفت‌وگو در آن محیط حضور داشته باشند. اگر آنها هیچ وقت با هم ملاقاتی نداشته باشند، گفت‌وگو شکل نمی‌گیرد. محیط باید به تناسب وجود داشته باشد. الآن رسانه و فضای مجازی به‌گونه‌ای توسعه پیدا کرده که طرفین در این فضاها حضور به هم می‌رسانند و گفت‌وگو رخ می‌دهد. ممکن است با نامه و کتابت نیز گفت‌وگو رخ دهد. در هر حال، داشتن فضای مناسبِ گفت‌وگو یکی از شرایط اول است. 🔸۲- یکی از مسائلی که باز برای گفت‌وگو وجود دارد، زمینه‌های آرامش و فراغتی است که برای طرفین گفت‌وگو باید وجود داشته باشد. اگر مسائل مهمتری آنها را به خود مشغول کند و این فراغت را نداشته باشند، شرایط گفت‌وگو را نخواهند داشت. حتی انگیزه‌هایی متناسب با آن گفت‌وگو باید در افراد وجود داشته باشد؛ البته وقتی‌که از گفت‌وگو می‌گوییم، برای درک حقیقت است. قاعدتاً یکی از زمینه‌ها، آماده بودن طرفین گفت‌وگو نسبت به اصل حقیقت است که آنها به دنبال این مسأله باشند. از قبل تصمیم نگرفته باشند و در جستجوی حقیقت باشند. این‌ها شرایطی است که بعضاً به طرفین گفت‌وگو و زمینه‌های فیزیکی مجموعه بازمی‌گردد. برخی از این عوامل به حوزه‌های روابط انسانی و تعاملات انسانی بازمی‌گردد. 🔸۳- یکی از مسائل جدی که برای گفت‌وگو وجود دارد، امنیت است. باید نوعی امنیت و شرایط امنی وجود داشته باشد. در متن یک درگیری و ستیز عملی که وجود دارد، جای گفت‌وگو نیست. سوره‌ توبه تنها سوره‌ای است که با بسم الله شروع نشده است و در اینجا بیشتر ناظر به جنگ‌های فتح مکه و مسائل قبل از آن است. در مورد عمل منافقین و مشرکین است. در اوائل سوره‌ی توبه آیه‌ای است که خداوند متعال اهمیت گفت‌وگو و ضرورت ایجاد امنیت مربوط به گفت‌وگو را پیامبر (ص) بیان می‌کند. آیه شش سوره‌ی توبه می‌فرماید: وَإِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ اسْتَجَارَکَ فَأَجِرْهُ حَتَّى یَسْمَعَ کَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا یَعْلَمُونَ؛ و اگر یکی از مشرکان به تو پناه آورد (که از دین آگاه شود) بدو پناه ده تا کلام خدا بشنود و پس از شنیدن سخن خدا او را به مأمن و منزلش برسان، زیرا که این مشرکان مردمی نادانند. در متن گفت‌وگو است که پرسش و احیاناً اعتراض مطرح می‌شود و پاسخ شنیده می‌شود. دیالوگ همواره این‌طور است. رشد علم در درون انسان با پرسش شروع می‌شود و در پاسخ به این پرسش‌های مکرر است که حقیقت خود را بیشتر نشان می‌دهد. این ویژگیِ‌ فضای گفت‌وگو است؛ اما نوع دیگری از روابط، از قلمروی گفت‌وگو خارج شده و به‌صورت تعامل‌هایی است که فرد تصمیم خود را گرفته است. 🔸اینجا وقتی لفظ اغتشاش مطرح می‌شود، دیگر بخش سؤال و اعتراض مطرح نیست؛ زیرا این امور بیشتر ناظر به حوزه‌ی گفت‌وگو هستند و حق افراد و جامعه است که پرسش داشته باشند. جامعه برای رشد خود باید محیط پرسش، گفت‌وگو، سؤال و جواب را ایجاد کند. کسانی که دغدغه‌ی حقیقت دارند باید طالب این فضا باشند. این یک سوی قضیه است؛ اما این‌که تصمیم قبلاً گرفته شده و اکنون روی آن تصمیم قبلی کار می‌شود، اینجا دیگر جای گفت‌وگو نیست؛ بلکه عملیات اجتماعی است و در عملیات اجتماعی هم قواعد حوزه‌ی زیست و رفتارهای اجتماعی کار خود را انجام می‌دهد. آن‌طور که خداوند به پیامبر گرامی اسلام اعلام می‌کند، وظیفه‌ی نظام اسلامی است که امنیت لازم را برای گفت‌وگو ایجاد کند و از این فضا استقبال کند؛ اما اگر فضا عملیاتی شد، در آنجا دولت و مجموعه با توجه به اقتضای حوزه‌ی عملیاتی، وظیفه‌ی خاص خود را دارد. اینجا دیگر حوزه‌ی استماع نیست. 🔸مشروح گفتگو را در سایت حمید پارسانیا بخوانید (اینجا) @rohaniyatemrooz_ir

☑️نزاع بر سر دو گفتمان؛ منورالفکرهای مستبد و روحانیت انقلابی 🔻اختصاصی | محمدصابر صادقی، طلبه درس خارج و دانشجوی دکتری فقه روابط بین الملل: 🔸جامعه ایرانی از یک جای تاریخ بصورت واضح و روشنی دارای دو گفتمان متضاد شد و این تضاد را در عرصه های مختلفی تجربه کرد؛ تضاد در چگونگی و چیستی اقتصاد، توسعه، سیاست داخلی، سیاست خارجی، فرهنگ، سبک زندگی و مفاهیمی چون عدالت، جمهوریت، آزادی، استقلال، پیشرفت، اسلام و هر آنچه بر صحنه عمومی جامعه اثرگذارست. جریان روحانیت انقلابی در کشاکش جامعه و حکومت، صحنه عمومی و سیاست را در نقطه تاریخی ۵۷ از آن خود کرد و قانون اساسی را مطابق با غایات گفتمانی خود و با آرای مردم، پایه جامعه‌داری خود ساخت؛ اما جریان رقیب ـ منورالفکرها ـ اگرچه بعد ۵۳ سال حکومت‌داری در دوران پهلوی شکست را متحمل شد، اما خود را در صورت‌های دیگر بازسازی کرد و توانست بر مقدرات جامعه ایران تاثیر بگذارد. 🔸گفتمان منورالفکری، عالم را مدرن ادراک می‌کند و مقوله آزادی را نیز اگر از قرآن بازگو کند، حمل بر فهم و ادراک مدرن کرده و آن را در عالم غربی بازسازی کرده و تقابل و تضادی بین آن دو نمی‌بیند، بلکه گاه این همانی می‌بیند! در مقابل، گفتمان روحانیت انقلابی، مفاهیم را نه تنها به عالم مدرن ـ که بر او سیطره جغرافیایی و تاریخی پیدا کرده و در تلاش برای سیطره جهان معنا نیز هست ـ قرض نمی‌دهد، بلکه درصدد نزع مفاهیم از این دوره و سیر به عصر نزول و تخاطب شارع است؛ این امر روحانیت انقلابی را در یک فاصله تاریخی با عالم امروز قرار داده و خواصی را توانسته با خود به سیر تاریخی برده و با گذر از جهان معنای عصر تخاطب شارع، به زیست معنوی و شریعت مدار در دوره حاضر معتقد سازد و انسان انقلاب اسلامی را بزاید. 🔸اما یکی از عمده‌ترین معضلات گفتمان روحانیت انقلابی، در بازسازی مفاهیم متناسب با جهان معانی امروز است، این گفتمان عقب ماندگی بسیار دارد و نتوانسته به اندازه نقطه تاریخی ۲۲ بهمن ۵۷ تولید مفاهیم جدید کند تا از رقیبش قد بلندتر گردد و عبور کند! در واقع جریان روحانیت انقلابی تاکنون بصورت عمده از سرمایه ۴۳ سال پیش خود استفاده کرده و صرفا رهبر انقلابی به تنهایی جهان معنای امروز را به دوش می‌کشد و راهبری میکند! الباقی شده‌اند ارث خوران تنبل بر سر مفاهیم ۵۷ و یا مکرر گویان تکراری ایده‌ها و معانی تولیدی رهبر انقلابی، بدون امتداد و کمک! 🔸حادثه اخیر یک پیام مهم برای گفتمان روحانیت انقلابی داشت، گفتمان منورالفکرها توانسته است بصورت فزاینده‌ای با توان فنی و ابزارها بر نسل جوان و نوجوان اثر بگذارد و ذهن و روح او را با جهان معانی خود همراه کند! و گفتمان روحانیت انقلابی به دلیل تنبلی و تکرار نتوانسته است برای نسل جدید جهان معنای امروزی تولید و بازسازی کند و به نوستالوژی‌ها اکتفا کرده و بیشتر خاطره‌بازی می‌کند! 🔸گفتمان روحانیت انقلابی اگرچه توانسته است در جامعه ایرانی رکوردهای انسانی، اخلاقی و الهی بزند و محیر العقول به اعجازهایی چون حججی و سلیمانی برسد، ـ در زمانه‌ای که چنین رکوردهایی در هیچ جا یافت نمی‌شود و گویا گرد مرگ پاشیده‌اند ـ لکن اگر میخواهد صحنه عمومی و عامه را در اختیار داشته باشد بایست به فکر تولید ابزارهای گفتمانی خود و بازسازی مفاهیم برای دوره امروز باشد و فریب کوتاه آمدن‌ها را نخورد! 🔸خشونت، قانون گریزی، بی ادبی، سه مفهوم پربسامد این روزهاست و رواداری، قانون و ادب مفاهیم پایه پیشرفت هر جامعه‌ای است، بنظر می‌رسد در این منازعه آن گفتمانی پیروز خواهد شد که بتواند نظام و جهان معنای این مفاهیم پایه را خوانش کرده و به نام خود سند بزند. در واقع روایت رواداری، قانون‌مداری و ادب در هر یک از این دو گفتمان می‌تواند مختصات خود را داشته باشد، اما غلبه وجودی هواداران ملتزم به مفاهیم، پیروزی هر یک از دو گفتمان را مشخص خواهد ساخت و آینده از آن اوست. @rohaniyatemrooz_ir

🔺آرش حیدری، جامعه‌شناس: زندگی، زندگی بدن‌مند است/ این جنبش، جنبش بازگشت به بدن است @rohaniyatemrooz_ir

🔺احمد اولیایی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پاسخ به آرش حیدری: بدن‌مندی محض، تقلیل زندگی است @rohaniyatemrooz_ir

☑️استانداردهای دوگانه یا معیارهای رتوش شده 🔻اختصاصی | احمد مدنی، طلبه درس خارج و دانشجوی دکتری فلسفه علوم اجتماعی: 🔸شاید یکی از شگفت‌آورترین نمونه‌های تاریخی مواجهه یک بام و دو هوای خواص با مسائل سیاسی صدر اسلام، رفتار عبدالله‌بن‌عمر با دو خلیفه است؛ با خلیفه‌ای که ولو امام و منصوب از جانب خداوند بود دست بیعت نداد تا «در سیاست دخالت نکرده باشد» ولی شبانه با پای حجاج بیعت می‌کند تا بدون معرفت به امام شب را صبح نکرده و مبادا «با مرگ جاهلیت بمیرد.» 🔸کمتر شگفت نخواهد بود اگر به رفتار برخی حوزویان با وقایع اجتماعی اطرافشان دقت شود؛این حوزویان هنگامی‌که عده‌ای به خیابان‌ها می‌آیند و در همان روزهای اول و گاه ساعات اول به‌جای بیان اعتراض، به مردم حمله می‌کنند و جان افرادی را تهدید می‌کنند و گاهی هم متعرض جان مردم می‌شوند، به‌سختی و گاه با طعنه و کنایه از واژه اغتشاش‌گر استفاده می‌کنند و آن‌ها را صرفاً معترضان می‌شمارند. ولی متقابلاً رفتار پلیس را فاقد رحمت و رأفت شمرده و آن‌ها را توصیه به رعایت اخلاق اسلامی می‌کنند و البته گاهی هم صریح‌تر نیروهای نظام را متهم به ستم و جنایت می‌کنند. 🔸هم ایشان در دفاع از معترضان از منبر پیامبر صلوات‌الله‌علیه واله استفاده می‌کنند و عقبه فرهنگی و جایگاه اجتماعی‌شان را خرج آن‌ها می‌کنند ولی در رابطه با تبعات امنیتی و فرهنگی رفتارهای خاص معترضان صلاح نمی‌بینند چیزی بگویند، حتی اگر به قتل‌عام شاه‌چراغ بینجامد. 🔸در موقعیتی دیگر صداوسیما را عامل مؤثر بدحجابی می‌شمارند چراکه در مواقع انتخابات و تظاهرات‌های رسمی و… از بدحجابان گزارش تهیه می‌کنند و به نوعی صداوسیما را توصیه به سانسور می‌کنند ولی هیچ بحثی از تاثیر فضای مجازی در بدحجابی و ضرورت فیلتر یا کنترل آن و امثال آن ندارند. ایشان از مرگ مشکوک یک نفر به‌شدت غمگین و ناراحت می‌شوند و گاه برافروخته و خشمگین اند و با صدای بلند آن را فریاد می‌زنند ولی در برابر جنایات وحشیانه و قتل‌های آشکار سکوت می‌کنند یا اجمالاً حرفی می‌زنند تا خالی از عریضه نباشد. 🔸همچنین با منطق دفاع از دین و به‌ظاهر دغدغه حفظ احکام شرعی من‌جمله حجاب، به آخوند یا ارگانی که به نظرشان دفاع بدی از حجاب کند حمله می‌کنند ولی کاری با سلبریتی جماعت که صریحا از بدحجابی حمایت می‌کند و حکمی از احکام الهی نیست که آن را بی‌نصیب گذاشته باشند نداشته و از کنار آن‌ها می‌گذرند. موارد بی‌شمار است، تنها کافی‌ست از این منظر به شخصیت‌هایی بنگرید. 🔸معمولاً چنین گمان می‌رود که اگر منطق واحدی بر رفتار و منش سیاسی و فرهنگی فردی حاکم نباشد می‌توان او را متهم به استانداردهای دوگانه کرد. ولی حقیقت آن است که اساساً در همه انسان‌ها نوعی منطق واحد بر منش و رفتار حکومت می‌کند؛ مگر شخصی که از نوعی کم‌هوشی خاص در رنج باشد. لذا استانداردهای دوگانه کاشف از یک استاندارد و معیاری پنهان شده‌است که روتوش دارد و شخص توان ابراز آن را ندارد؛ حال یا از ترس جامعه‌اش و یا از ترس خودش! @rohaniyatemrooz_ir

☑️درباره گزاره «حوزه برای اغتشاشات کاری نکرده است» 🔻اختصاصی | احمد اولیایی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی: 🔸حدود چهل و چند روزی است جامعه ایران درگیر حوادث و اغتشاشات است. تمام کسانی که قدر این نظام و انقلاب را می‌دانند و کاری از دستشان بر می‌آید در این روزها ولو به اندازه بازنشر یک تحلیل تبیینی در فضای مجازی کاری کرده‌اند. اما بعضا این گزاره را می شنویم که «حوزه در این روزها کاری نکرده است». 🔸من میخواهم اینجا این گزاره را رد کنم اما نه با ارائه آمار از کنش های حوزه در این ایام بلکه با توضیح مقوله «هویت حوزه»؛ وقتی ما در گزاره‌های مختلف از واژه «حوزه» در مقام فاعل یا مبتدا استفاده می‌کنیم و می‌گوییم «حوزه فلان کرد» یا «حوزه باید چنین کند» یا «حوزه نباید ...» و مانند اینها، دقیقا مقصود ما از حوزه چیست یا کیست‌؟! 🔸هویت حوزه یک هویت متکثر و لایه‌مند است. ولی فقیه، مراجع معظم، شورای عالی، جامعه مدرسین، مرکز مدیریت، اساتید، انجمن‌های علمی حوزه، نهادهای حوزوی، موسسات حوزوی، دانشگاه‌های حوزوی و نهایتا تک‌تک طلاب همه و همه حوزه‌اند، که اتفاقا این تکثر هویتی لزوما بد نیست بلکه پویایی حوزه را به همراه دارد. 🔸با این توضیح به طور کل استفاده از کلمه «حوزه» برای یک حکم کلی خوب یا بد صحیح نیست. بلکه در ارزیابی و نقد حوزه باید به لایه مورد نظر اشاره کرد تا بتوان آن گزاره را تصدیق یا رد نمود. 🔸از طرف دیگر تمام مسائل جامعه، طیفی و دارای طبقه‌بندی ست. بدین معنا که حل یک مسأله کلان به راهبری کلان نیاز دارد، به موضع‌گیری نیاز دارد، پاسخ تحلیلی نظری هم نیاز دارد، کنش رسانه‌ای هم نیاز داشته و حضور در کف جامعه را هم نیاز دارد. 🔸حال در باب گزاره اصلی یادداشت که «حوزه کاری نکرده است»؛ اتفاقا حوزه در عمده لایه هایش کارهای زیادی کرده است. از نقش تبیینی و هدایت ولایی ولی فقیه تا موضع‌گیری مراجع و اساتید. از کنش علمی اساتید حوزه و دانشگاه های حوزوی در قالب نشست و مصاحبه تا تهیه فهرست پیشنهاد‌های تقنینی و سیاستگذارانه برای مقامات از طرف نهادهای حوزوی. از تولید رسانه‌ای بخش‌های رسانه‌ای حوزوی تا طلاب رسانه‌ای و از حضور در راهپیمایی‌ها تا مبارزه میدانی که حتی شهادت را برای طلاب به همراه داشته است. اگر همتی باشد برای تهیه کامل اقدامات فوق با عنایت به لایه‌های هویتی حوزه، علاوه بر ابطال آن گزاره اتفاقا شاهد حوزه‌ای فعال خواهیم بود. 🔸اما علاوه بر عدم توجه به مقوله هویت حوزه، بنظر می‌رسد کندی در کنش یکی دیگر از دلایل پررنگ شدن آن گزاره است. مسایل جامعه در شرایط دنیای امروز بشدت سریع و متغیر هستند لذا باید با سرعت و هماهنگ عمل کرد. پیشنهاد من تشکیل «کمیته واکنش سریع» در ساختار مدیریت حوزه است. این کمیته در بزنگاه مسأله دقیقا همان زمان که از حالت پنهان به بحرانی تبدیل می‌شود تشکیل و برای لایه‌های مختلف هویتی حوزه وظایفی را پیشنهاد و هماهنگی را ایجاد می‌کند. اگر تمایلی بود می‌توان بعداً در مورد طرح مفصل این کمیته گفتگو‌ کرد. @rohaniyatemrooz_ir

☑️راهبرد رهبر دینی در مدیریت فتنه‌ها 🔻اختصاصی | سیدعبدالله هاشمی، طلبه درس خارج و دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی: 🔸سنت‌های الهی، مبانی محکمی برای تحلیل پدیده‌های تلخ و شیرین اجتماعی هستند. فتنه و آزمایش یکی از این سنت‌های قطعی خداوند، در تربیت فردی و اجتماعی انسان است. از رهگذر فتنه و آزمایش، سنت تمحیص وتمییز «خبیث» از «طیب» حاصل می‌شود. فتنه در جوامع دینی با پیچیدگی‌های بیشتری همراه است. بهره‌برداری ابزاری از آموزه‌ها، نمادها و شخصیت‌های دینی از جمله این پیچیدگی‌ها است. پرسش اصلی این نوشتار این است که رهبر دینی در فتنه‌ها، چه رفتاری دارد و برای عبور جامعه از فتنه چه می‌کند؟ ضمن اینکه او علاوه بر عبور جامعه از فتنه‌ها، باید دیدگاه جامعه را نسبت به دین ترمیم و آسیب‌های وارده به دین مردم را برطرف کند. این دستاورد بزرگ، مرهون اعتماد جامعه و درک اهداف ناگفته‌ی رهبر جامعه است. 🔸به طور خلاصه، پیشوای دینی، سه راهبرد عمده و اساسی را در شرایط فتنه دنبال می‌کند: تقویت عقلانیت، ترمیم دیانت و تثبیت هیجانات احساسی جامعه. نگارنده در این نوشتار تنها به بررسی راهبرد اول خواهد پرداخت. بر اساس آموزه‌های اسلام، رهبر دینی در تصمیم‌گیری برای مدیریت جامعه، به خصوص در فتنه‌ها، دچار استبداد نمی‌شود و همواره رشد عقلانیت جامعه را دنبال می‌کند. رشد عقلانیت جامعه برای عبور از فتنه در سه زمینه دنبال می‌شود. 🔸۱. واقع‌بینی: در شرایط فتنه، جامعه دچار خطای شناختی نسبت به واقعیت‌های زندگی اجتماعی خود است. ضعف‌ها و کاستی‌های جامعه بسیار بزرگ‌تر از واقعیت دیده می‌شود. از سوی دیگر، درک جامعه از استعدادها و پیشرفت‌های خود، کاریکاتوری و تقلیل یافته است. در چنین شرایطی، به لحاظ روانی، احساس ناامیدی و ترس از آینده در جامعه شکل می‌گیرد. به‌گونه‌ای که حکومت دینی را منشأ وضعیت نابسامان خود می‌داند و آماده برای مقابله با آن می‌شود. 🔸رهبر دینی، باهدف ایجاد امید و مبارزه با فضای روانی کاذب در جامعه، می‌کوشد درک جامعه از ضعف‌ها و قوت‌های خود را واقع‌بینانه سازد. استعدادها و پیشرفت‌های بی‌شمار جامعه را متذکر و غفلت فراگیر جامعه را از بین ببرد و نسبت به ضعف‌ها نیز رویکردی امیدآفرین داشته باشد و عزم‌ها را برای حل آن جزم کند. مسیر رهبر دینی در این زمینه، جهاد تبیین است و خود نیز فرمانده و علمدار این عرصه مجاهدانه است. 🔸۲. دشمن‌شناسی: یکی از سنت‌های قطعی خداوند در بستر جامعه، وجود دشمنانی است که با شکل‌گیری حکومت دینی مخالف‌اند و علت دشمنی آنان نیز مبارزه با دین خداست. در آیات متعددی خداوند جامعه اسلامی را به توجه درباره ریشه دشمنی کفار فرا می‌خواند و جامعه اسلامی را از هر نوع دل‌بستگی و علاقه و دوستی با آنان بر حذر می‌دارد. هر چند منافقین به‌صورت پنهانی با کفار ارتباط می‌گیرند و در ظاهر نیز تظاهر به اسلام می‌کنند و با دستاویز قراردادن مظاهر دینی به دنبال کسب مقبولیت اجتماعی هستند. 🔸شرایط فتنه توسط منافقین غبارآلود می‌شود. آنان در میان جامعه اسلامی هستند. منشأ اصلی فضای التهاب‌آمیز جامعه و خطای شناختی ایجاد شده و به دنبال آن، احساس تقابل و پرخاش نسبت به حکومت، ریشه در ناامیدی و خشمی است که جریان نفاق با تظاهر به دوستی و برجسته ساختن نقاط ضعف و کتمان نقاط قوت، شناخت جامعه را دچار چالش ساخته است. 🔸رهبر دینی، تلاش می‌کند چهره منافقانه دشمن را از پیش روی جامعه کنار زند. رفتار دوگانه دشمن را تصویر می‌کند و از تاریخ گذشته و تجربه‌های واقعی جامعه برای یادآوری و ایجاد این شناخت استفاده می‌کند. راه مصون‌سازی جامعه از فتنه‌ها در این است که جامعه خوراک فکری و شناختی خود را از منابع سالم تهیه کند. در جامعه دینی، تهیه خبر و معرفت از منبع سالم و مدیریت رسانه و سواد رسانه‌ای باید تبدیل به یک رفتار اجتماعی شود تا زمینه نقش‌آفرینی جریان نفاق را برطرف سازد. 🔸۳. آرمان‌گرایی: آرمان‌گرایی همانند نبض زندگی و حیات در جامعه است. تضعیف آرمان‌گرایی در جامعه به معنای زمینه‌سازی برای مرگ جامعه است. با این ‌حال، تقابل میان آرمان‌گرایی و واقع‌بینی و مقصر دانستن آرمان در کاستی‌های اجتماعی، خط ثابت رسانه‌ای جریان فتنه‌انگیز است. 🔸رهبر دینی باهدف احیای جامعه، نسبت میان آرمان‌گرایی و پیشرفت‌ها و رابطه کاستی‌ها با دشمنی‌های دشمن را ترسیم می‌کند تا اینکه جامعه دریابد میان آرمان‌گرایی و واقعیت‌های جامعه تقابل نیست بلکه آرمان‌گرایی، موجب تکاپو و ایجاد عزم، برای مقاومت و درنتیجه پیشرفت است و تحریم‌های ظالمانه و سنگ‌اندازی‌های دشمن و کم‌کاری‌های جریان نفاق در درون حکومت، ریشه محرومیت‌ها و نارضایتی‌ها است. @rohaniyatemrooz_ir

☑️در فقدان خرد مسئولیت‌پذیر 🔻اختصاصی | سیدیاسر تقوی، روزنامه‌نگار: 🔸چندی پیش با یکی از رفقای اهل فضل همراه شدم تا به دیدار یکی از علمای منتقد نظام بروم. وی که از آن دسته اساتیدی بود که در همان ابتدای غائله، با صدور بیانیه‌ای، علیه گشت ارشاد موضع‌گیری کرده بود، در مباحثه فقهی با رفیق ما، ناچار به پذیرش اصل الزام حاکمیتی حجاب شد و حتی گفت: «برای کنترل حجاب، مأموران خانم آموزش‌دیده بگمارند و هرکه را زیر بار حکم نرفت، حبس کنند!» هر چند این استاد حوزه علیرغم اصرار ما موضعش را علنی نکرد و بعدها در مکاتباتی که داشتیم، حرف‌های دیگری زد اما نحوه مواجهه او با مسأله یادآور شد که بخشی از حوزویان زیر بار تبعات اجتماعی فتاوای خود نمی‌روند و حاضر نیستند مسئولیت آن را بپذیرند و نگارنده معتقد است در این آسیب‌شناسی فرق چندانی میان جریان‌های انقلابی و سنتی حوزه وجود ندارد. 🔸در اظهارات و بیانات برخی از مراجع تقلید و اساتید حوزه همزمان بر «رعایت حجاب» و «شنیده شدن سخن مردم» تأکید شده است. در حالی که وضعیت نابسامان گشت ارشاد از سویی و اغتشاشات از سوی دیگر بخشی از تبعات اجتماعی همین توصیه‌های درست و قابل دفاع است که وقتی به منصه ظهور می‌رسد مسئولیت آن توسط ایده‌پردازان بر عهده گرفته نمی‌شود. البته مسأله فقط محدود در حجاب نیست. مواجهه حوزه با نظام سیاسی برآمده از خودش نیز همین است. پیشینه مناسبات حوزه و نظام همواره سرشار از توصیه‌ها و طرح کلیاتی درباره حیات مادی و معنوی مطلوب مردم بوده و روحانیت همیشه خود را در جایگاه مطالبه‌گر نشانده است، بی‌آنکه مسئولیت ناکامی‌ها را برعهده بگیرد. بخشی از این مسئولیت‌گریزی ریشه در آفت ذهن‌گرایی یا آرمان‌گرایی در عقلانیت حوزوی دارد. 🔸توضیح آنکه روحانیت در ترسیم مدینه فاضله خود، نظر به معارف وحیانی و سیره معصومان دوخته است که البته رسالت اولیه و ذاتی او نیز همین است. اما با توجه به غیبت امام معصوم و ایده تحقق مدینه فاضله در زمان حضور امام، طی ۱۴ قرن گذشته در فراغت از سیاست‌ورزی حداکثری، صرفا به تقویت ادبیات آرمانی خود پرداخته است. در نگاهی حداقلی، انقلاب اسلامی در زمانه‌ای تحقق یافت، که فراغت از سیاست‌ورزی ناممکن شد و روحانیت برای بقای نهضت خویش راهی جز به دست گرفتن قدرت نداشت. این نکته‌ای است که غالبا به آن پرداخته نمی‌شود که مداخله در قدرت اگر پیش از تجدد، امری راجح، اما آرمانی بود که در صورت عدم شرایط تاریخی، تعطیل و یا تضییق می‌شد، در دوران جدید به امری ضروری بدل گشت. به این معنا که نهضت شیعی به رهبری روحانیت نمی‌توانست هم از قدرت فاصله بگیرد و هم موجودیت خود را حفظ کند و در نظم قدرت رقیب هضم نشود. از این رو، در نظم جدید، ضرورت عمل سیاسی و تدبیر اجتماعی بر ضرورت تحقق آرمان و ایده‌های ناب شیعی غلبه پیدا کرد. 🔸این تغییر ضرورت تاریخی، منجر به خیزش انقلابی روحانیت و به تبع آن مردم شد. در این شرایط نیز روحانیت متأثر از فضای ایدئولوژیک حاکم بر سال‌های پیروزی انقلاب و جنگ هشت‌ساله، موفق شد با تطبیق تاریخی خود بر معارف دینی و سیره اهل بیت (ع)، به خصوص قیام سیدالشهدا (ع)، از عرصه میدانی جمهوری اسلامی دفاع کند و حتی آن را تا امروز تقدیس نماید. اما با استقرار تدریجی دولت و گسترش حوزه تدبیر اجتماعی و ضرورت مداخله راهبردی عالمان دینی در حکمرانی، روحانیت نتوانست میان عملکرد کارگزاران نظام و ایده‌ها و آرمان‌های خود نسبت ایده‌آل‌گرایانه پیدا کند و مسئولیت‌ آن را برعهده بگیرد. اما پاسخ به این پرسش که زمینه‌های معرفتی و غیرمعرفتی این مسئولیت‌گریزی چیست و چرا خرد عملی روحانیت از چنین آفتی رنج می‌برد را در یادداشت بعد پی خواهم گرفت. @rohaniyatemrooz_ir

فرهیخته گرامی سلام و عرض ادب «روحانیت امروز» مجله‌ای فکری تحلیلی در حوزه مطالعات فرهنگی و اجتماعی دین و روحانیت است که بنا دارد از منظر علوم انسانی مسأله دین‌داری در ایران معاصر و نیز عملکرد روحانیت را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. سایت این مجموعه نیز به زودی آماده شده و در اختیار شما قرار خواهد گرفت. از اینکه ما را همراهی می‌فرمایید و به دوستان فرهیخته خود پیشنهاد می‌دهید صمیمانه سپاسگزاریم. 🔸«روحانیت امروز» در ایتا: https://eitaa.com/rohaniyatemrooz_ir 🔸«روحانیت امروز» در تلگرام: https://t.me/rohaniyatemrooz_ir