❖ امام زین العابدین(علیه السلام)؛ پایه گذار تدوین حدیث دوران امام سجاد(علیه السلام) دوران تقیۀ شدیدی بود ولذا آنچه که از آن دوران به دست ما رسیده چیز زیادی نیست. خیلی از وقایع آن دوره ممکن است خبرش به ما نرسیده باشد یا به صورتی کلی و بدون شرح جزئیات ذکر شده باشد. علت این تقیۀ شدید در آن دوران این بود که هنوز آن سیاست منع حکومتی کتابت و تدوین احادیث نبوی که توسط خلیفه دوم آغاز شده بود ادامه داشت. شروع آن سیاست بنا بر نقل خود اهل سنت اینگونه بود که خلیفه دوم در خطابه‌ای علنی گفت: «من مدت‌ها در این مسأله (آزاد بودن ثبت و ضبط احادیث نبوی، یا ممانعت از آن) فکر می‌کردم تا بالأخره خدا مرا به جایی رساند و تصمیم خود را گرفتم که من در کنار کتاب خدا نوشتۀ دیگری را تحمل نکنم!» او در این سخنرانی، تصمیمش مبنی بر منع ثبت و تدوین سنّت پیامبر، و به عبارتی منع بیان لفظی و عملی دین خدا را به خدا نسبت می‌دهد! خلیفه دوم به بهانۀ حفظ قرآن، از نوشتن، تدوین و نشر احادیث پیامبر(صلّی الله علیه وآله) جلوگیری کرد و این سیاست در زمان خلفای بعدی ادامه داشت، به استثنای ٤ سال و ٩ ماه خلافت امیرالمؤمنین و ٦ ماه خلافت امام حسن(علیهما السلام). اما در ادامه، حکومت به دست معاویة بن أبي سفیان افتاد و روشن است که او بر سر دو راهی میان سیاست خلفای پیشین و بین سیاست امیرالمؤمنین(علیه السلام)، کسی نبود که بخواهد با سیاست خلفای پیشین مخالفت کرده و به سیاست امیرالمؤمنین(علیه السلام) عمل کند. معاویه دومین پایه گذار سیاست منع تدوین احادیث نبوی شد و این سیاست تا زمان عمر بن عبد العزیز در سال ٩٩ هجری ادامه پیدا کرد تا آنکه او چند سال بعد از شهادت امام زین العابدین(علیه السلام)، به اطراف بلاد اسلامی خصوصاً مدینه و مکه بخشنامه کرد که پیرمردانی که در دوران کودکی‌شان پیامبر را درک کرده و احادیثی از ایشان به یاد دارند اگر بخواهند اینها نوشته شود، نه تنها منعی ندارد بلکه دستور داد این احادیث از آنها دریافت و تدوین شود. شهادت امام سجاد(علیه السلام) در سال ٩٤ یا ٩٥ هجری بوده و بنابراین شروع اجازۀ تدوین احادیث نبوی در سال ٩٩ هجری، چهار پنج سال بعد از شهادت امام سجاد(علیه السلام) بوده است. ❖ تدوین حدیث؛ زمینه ساز رشد فکری جامعه و دوران طلایی اسلام از سیاست‌های امام زین العابدین(علیه السلام) در مقابله با بدعت ممنوعیت تدوین حدیث این بود که أدعیۀ خود و همچنین رسالۀ حقوق را در زمان منع حکومتیِ ثبت و ضبط حدیث، إملا و تدوین کرد، نه آنکه شروع این مبارزۀ آرام و ریشه‌ای علیه سیاست ضد دینی حکومت را تا رفع منع حکومتی آن عقب اندازد. و با توجه به این مبارزۀ امام و رواج تدریجی احادیث و أدعیۀ ایشان در بین مردم، که حاوی عقاید صحیح اسلامی و باطل کنندۀ تحریفات فکری و عقیدتی اُموی بود، در واقع آن دستور رفع منع تدوین حدیث توسط عمر بن عبد العزیز بعد از شهادت امام سجاد(علیه السلام) در سال ٩٩ چیزی نبود جز تحصیل حاصل و إلغای قانونی که عملاً دیگر وجود نداشت. بعد از فاجعۀ کربلا و رسوخ تحریفات اُموی از جمله جبر گرایی و سوء ظن به خالق، تنها پناهنگاه برای یافتن فکر، عقیده و معارف صحیح، امام سجّاد(علیه السلام) بود که در آن ظلمتِ جهالت‌ها و مغلطه‌گری‌ها همچون چراغ و کانون روشنایی و هدایتگری، از خاندان پیامبر(علیهم السلام) می‌درخشید. امام سجاد(علیه السلام) با شروع تدوین آن مضامین عالی در آن دورانی که اقبال مردم به اهل بیت(علیهم السلام) کم بود، درخشان‌ترین دوران جامعۀ اسلامی را پایه گذاری کرد؛ زیرا رواج آن مضامین عالی در بین مردم بود که آنها را به برتری بی‌نظیر علمی این خاندان توجه دوباره داد و منجر به اقبالی عمومی به استفادۀ علمی از محضر امام باقر و امام صادق(علیهما السلام)، و موجب توسعۀ مکتب حقیقی اسلام شد که به عنوان نمونه بنا بر مشهور، جابر بن حیّان -اولین کیمیاگر و ملقب به پدر علم شیمی- یکی از شاگردان این مکتب بود. در خبر حسن بن علي وشّاء آمده است که در مسجد جامع کوفه هفتصد شیخ (استاد مدرس)، در کنار ستون‌های مسجد کوفه هر کدام پای یک ستون نشسته‌اند «كلٌّ يقول حدثَّني جعفرُ بنُ محمّد»، هر یک از اینها در حوزۀ تخصص و تدریسش شنیده‌های شخصی و توشۀ علمی خویش از امام صادق(علیه السلام) را بازگو می‌کند. این شکوه علمی مسلمانان که بیشترین بروزش در عهد امام صادق(علیه السلام) بود و "دوران طلایی اسلام" نامیده می‌شود، از آثار و برکات آن دوران تأسیسی امام سجاد(علیه السلام)، و نتیجۀ پایه گذاری تدوین و نشر آن مضامین عالی صحیفۀ سجادیه و رسالۀ حقوق است. که چون این محوریت علمی امامان، خوشایند ریاست طلبان نبود با بازداشت و زندان خانگی، مانع حضورشان در جامعه و در نتیجه موجب افول آن دوران طلایی شدند. 📓 مجموعۀ مصاحبه‌ها: ٧٦٠- ٧٦٢. آیه الله محمد هادی یوسفی غروی 💢کانال فلسفه و عرفان👇 ‌ ‌https://eitaa.com/AGLOESHG