🔹 اداره غزه بعد از جنگ!
▪️ به نظر می‌رسد که توافق آتش‌بس میان حماس و اسرائیل نهایی شده است و به احتمال زیاد امشب یا فردا اعلام می‌شود. در این میان، از دیروز مدام در معرض پرسشی درباره روز بعد از جنگ قرار گرفته‌ام و اینکه آیا متن توافق به این مسئله و واگذاری مدیریت نوار غزه و سلب آن از حماس پرداخته است؟
▪️ هنوز متن توافق منتشر نشده است، اما تا جایی که نگارنده رصد کرده است، متن توافق هیچ اشاره‌ای به روز بعد از جنگ غزه و ماندن یا نماندن حکومت حماس در آن نکرده است. حماس نیز با پرداختن به این مسئله -به این دلیل که شان داخلی فلسطینی است- از روز اول مذاکرات با اسرائیل مخالفت کرده است.
▪️ با این حال، از چند ماه پیش، هم‌زمان با مذاکرات آتش‌بس میان حماس و اسرائیل، گفتگوهای فلسطینی-فلسطینی با مشارکت گروه‌های مختلف در قاهره برگزار شده است. ماحصل این گفتگوها، طرح مصر برای مدیریت مشترک فتح و حماس بر نوار غزه بود. این طرح از طریق کمیته‌ای متشکل از شخصیت‌های تکنوکرات و مستقل اجرا خواهد شد که با نظر موافق گروه‌های فلسطینی، به‌ویژه دو گروه عمده فتح و حماس، انتخاب شوند.
▪️ منتها فتح از امضای طرح مصر سرباز زد و همراه با تشکیلات خودگردان بر ضرورت عدم مشارکت حماس در اداره نوار غزه تأکید کرد؛ خواسته‌ای که حماس نپذیرفت. به دنبال آن و با ازسرگیری مذاکرات آتش‌بس، گفتگوی فلسطینی-فلسطینی مسکوت ماند و فشارهای رئیس‌جمهور مصر بر محمود عباس به نتیجه نرسید.
▪️ البته، در این میان، خود اسرائیل هم در ماه‌های گذشته به علت عدم محکوم کردن حمله هفتم اکتبر حماس از جانب تشکیلات خودگردان و به دلایل دیگر، مخالف بازگشت آن به غزه بوده است.
▪️ حالا هم پس از توافق آتش‌بس، احتمالاً گفتگوی فلسطینی-فلسطینی دوباره در میانه مرحله نخست این آتش‌بس از سر گرفته شود. در این صورت، بعید است که حماس، معطوف به نتایج جنگ غزه، به چیزی غیر از کمیته مشترک برای اداره نوار غزه رضایت دهد. اکنون که پس از ۱۵ ماه جنگ ویرانگر با اسرائیل، ساختار نظامی و امنیتی خود را حفظ کرده است، به نوعی دست بالا را خواهد داشت و بعید است با واگذاری کامل اداره غزه به تشکیلات خودگردان بدون مشارکت خود موافقت کند.
▪️ در واقع، موافقت حماس با کمیته مشترکی با فتح برای اداره غزه هم بیشتر معطوف به الزامات بازسازی نوار غزه و نگرانی از مانع‌تراشی‌های اسرائیل در این مسیر است تا در چارچوب گفتگوهای قدیمی فلسطینی-فلسطینی برای آشتی ملی.
▪️ البته، وظایف این کمیته، چنان که در طرح مصری مورد توافق گروه‌های فلسطینی -به استثنای فتح- آمده است، بیشتر اداره امور اقتصادی و خدماتی غزه است تا کنترل امنیتی آن.
▪️ اما چنین کمیته‌ای، در صورت تشکیل، مزایا و معایب خود را برای حماس دارد. منفعت بزرگ آن این است که بازسازی نوار غزه، به‌عنوان مهم‌ترین چالش و تهدید فراروی حماس پس از جنگ، به شکل مستقیم از روی دوش این تشکیلات برداشته می‌شود و دیگر اسرائیل نمی‌تواند چندان در روند این بازسازی اخلال ایجاد کند. اما در عین حال، این کمیته می‌تواند در آینده مدخل و محملی برای مداخله طرف‌های خارجی برای به چالش کشیدن کنترل امنیتی و نظامی حماس بر این باریکه تبدیل شود.
▪️ در مقابل، اسرائیل نیز که جنگ را بدون به زانو درآوردن حماس و ایجاد جایگزینی دلخواه خود برای آن به پایان می‌رساند، درباره آینده نوار غزه با معضلی بزرگ مواجه است. از یک طرف، دیگر ابزار کارآمد و مؤثری برای حذف حکومت حماس در اختیار ندارد، کما اینکه جنگ هم نتوانست این مهم را محقق کند. از طرف دیگر، کمیته مشترک پیش‌گفته نیز، در صورت تشکیل، هرچند به ظاهر به جای حماس امور اقتصادی و خدماتی غزه را اداره خواهد کرد و این امر از فشار روانی تصویر پایان جنگ بدون نابودی حماس می‌کاهد، اما در سایه تداوم کنترل امنیتی و نظامی این تشکیلات بر غزه نمی‌تواند حکمرانی عملی حماس را تضعیف کند و به چالش بکشد. به نوعی، حماس از وجود آن برای بازسازی غزه و رهایی از فشار سنگین ناشی از آن در این شرایط سخت که کل این منطقه ویران شده است، بهره خواهد برد.
▪️ همچنین، وجود این کمیته مشترک برای اداره غزه نیز می‌تواند به مدخلی برای اتحاد سیاسی و اداری دوباره کرانه غربی و نوار غزه تبدیل شود و این چیزی نیست که اسرائیل بخواهد.
▪️ در هر حال، غزه بعد از جنگ، در سایه این بحران انسانی بی‌سابقه و ویرانی همه زیرساخت‌ها و در صورت عدم تشکیل کمیته مذکور، چالش بزرگی برای حماس خواهد بود. به احتمال زیاد، اسرائیل تلاش خواهد کرد که با مانع‌تراشی در بازسازی این منطقه و اجرای توافق، این چالش را به تهدیدی بزرگ تبدیل کند.
📝 به قلم صابر گل‌عنبری
🎖 @Dafoosmedia | دافوس‌مدیا