♦️آرى، با دشوارى آسانى است و با هر ناراحتى و سختى آسایش و آرامش خواهد بود. 💠از «ابن عباس» آورده‏اند که خدا مى‏فرماید: من یک دشوارى آفریدم و دو آسانى، بنابر این هرگز یک دشوارى نخواهد توانست بر دو آسایش و راحتى چیره گردد. از پیامبر آورده‏اند که پس از فرود این آیات، روزى در حالى که شاد و شادمان از خانه بیرون مى‏آمد، فرمود: هرگز رنج و دشوارى بر آسایش و آسانى چیره نخواهد شد، و آن‏گاه به تلاوت آیات مورد بحث پرداخت. 🌹فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً...🌹 ◀️«فراء» مى ‏گوید: در فرهنگ عرب هر گاه نکره‏ اى آمد، و پس از آن نکره ‏اى دیگر به کار رفت، نکره دوم غیر از اول خواهد بود؛ براى نمونه، هنگامى که گفته شود: من درهمى به دست آوردم، پس یک درهم هزینه خواهم نمودم، در اینجا درهم دوم، غیر از درهم اول است. . ♦️اما اگر به صورت معرفه آمد، معرفه دوم همان اولى خواهد بود؛ براى نمونه، اگر گفته شود: هر گاه یک درهم به دست آوردم، یک درهم هزینه خواهم کرد، این درهم دوم، همان درهم اول است. ◀️بیان «زجاج» در تفسیر آیه بسان نکته ‏اى است که ترسیم گردید، چراکه واژه «عسر» در هر دو آیه با «الف و لام» آمده و دومى همان اولى است، در حالى که واژه «یُسر» در هر آیه نکره است و دومى غیر اولى است؛ با این بیان با یک دشوارى دو آسانى خواهد بود. ◀️صاحب کتاب «النظم» در تفسیر آیه مى ‏گوید: خداى فرزانه هنگامى که پیامبرش را فرمان بعثت داد، آن حضرت از ثروت و امکانات محروم بود و در برابر او سردمداران قریش، داراى ثروت و قدرت بادآورده‏ اى بودند و او را به باد نکوهش مى ‏گرفتند و عیب‏جویى مى ‏نمودند. آنان به آن حضرت گفتند اگر در دعوت آسمانى خویش در اندیشه ثروت و قدرت هستى، دست از دعوت خود بردار تاتو را به خواسته‏ات برسانیم و آن‏گاه که صداقت و پایدارى او را در دعوت توحید‏اش دیدند به تکذیب او پرداختند. ♦️این رفتار ابلهانه و ظالمانه آنان دل نورانى پیامبر را اندوهگین ساخت، و خداى مهربان با نوید توانگرى و پیروزى حق بر باطل و عدالت بر ظلم و استبداد، به او آرامش خاطر بخشید و روشنگرى فرمود که با دشوارى، آسانى است. ◀️آن‏گاه آن نوید پیروزى و آسایش را با یارى خویش جامه عمل پوشاند، و آن بزرگوار در زندگى خویش گسترش دین و روى آوردن مردم به اسلام و گشوده شدن دروازه‏ هاى حجاز و شام و یمن را بر روى یاران خود دید و ثروت و قدرت و امکاناتى به او ارزانى گردید که در آن شرایط مى ‏توانست دویست شتر ببخشد، و هدایاى ارزشمندى فراهم آورد و براى خاندانش زاد و توشه سال را پس انداز نماید. ♦️نکته دیگر در اینجا این است که «اِنّ مع العسر یسراً» آغاز مطلب است، چرا که بدون «فا» و «و» آمده و بیانگر این قانون جهانشمول براى مردم با ایمان است که: هان اى مردم! بدانید که با هر دشوارى و سختى، آسانى و آسایش خواهد بود؛ یکى در این جهان و دیگرى در جهان دیگر. این نوید خداست که دل را صفا مى‏ دهد و به انسان امید مى ‏بخشد و غم و اندوه و غبار نومیدى را مى ‏زداید؛ و چه بسا که هر دو آسایش و راحتى دنیا و سراى آخرت - که در دو آیه آمده است - روزى کسى گردد. 💠و بیان پیامبر نیز بیانگر همین نکته است که فرمود: یک دشوارى هرگز نمى ‏تواند بر دو آسانى چیره شود، چرا که دشوارى میان دو آسایش است: یا پیروزى و آسایش دنیا و یا پاداش آخرت. آنچه آمد دیدگاه «جرجانى» در مورد آیه بود که دیدگاه «سیدمرتضى» را نیز تأیید مى‏ کند، چرا که او نیز بر این باور است که هر گاه گوینده‏اى حکیم سخنى بگوید و آن را تکرار کند، ظاهر دوسخن، نشانگر دو مفهوم است، مگر این که میان دو مخاطب عهد و نشانى باشد که منظور از سخن دوم، همان سخن اول است، و جز آن را در نظر نگرفته است. شاعر در این مورد مى ‏گوید: اذا بلع العسر مجهوده‏ فثق عند ذلک بیسر سریع ... هنگامى که دشوارى به نهایت خود رسید، آن‏گاه اطمینان داشته باشد که آسانى زودرسى در راه است. آیا ندیدى که شومى و سختى سرماى زمستان را که از پى ان بهار پرطراوت و زیبا رخ مى ‏گشاید. و دیگرى مى ‏گوید: فلا تیأس و ان اعسرت یوماً فقد ایسرت فى دهر طویل‏ اگر روزى در دشوارى و فشار افتادى نومید مشو، چراکه روزگارى دراز در آسایش و توانگرى خواهى زیست. و به پروردگارت گمان بد مبر، چرا که ذات بى همتاى خدا به خوش گمان بودن به او زیباتر است. بى تردید در پى دشوارى آسانى خواهد آمد، و سخن خدا راست‏ترین گفتارهاست که فرمود: ان مع العسر یسراً. 📚منبع :تفسیر مجمع البیان،مرحوم طبرسی ■⇨ @Ganje_arsh