روضه‌های مکتوب سفر اسارت 🏴 3⃣ درباره حضرت رقیه(س) و دختران امام حسین(ع) مورخان هنگام بیان فرزندان امام حسین(ع) نام چند خانم مکرمه را نیز به عنوان دختران حضرت ذکر کرده‌اند: «فاطمه» و «سکینه» که شرح حال زیادی دارند؛ برخی دختری به اسم «زینب» را بدان‎ها افزوده‌اند؛ و برخی دیگر نیز از دختر کوچکی به نام «رقیه» نام برده و قصّۀ جانسوز شهادت او در سفر اسارت را بیان نموده‌اند. درباره حضرت «سکینه» شرح حال مفصلی وجود دارد. مادرش «رباب» نام داشت و در سال ۶۱ ق. بالغه بوده و به عقد فرزند کوچک امام حسن(ع) در آمده بود؛ اما پیش از زفاف، همسرش در عاشوراء به شهادت رسید. آن بانو در سال ۱۱۷ ق. در مدینه از دنیا رفت. او که از سوی مادر، نوه «امرؤ القیس بن حابس» از اصحاب شاعر پیامبر(ص) بود زنی فصيح و بليغ بود که اشعاری در رثای امام حسین(ع) سروده است. دختر بزرگ‌تر از «سکینه»، «فاطمه» نام داشت و به همسری فرزند بزرگ‌تر امام حسن مجتبی(ع) یعنی «حسن مثنّی» درآمده بود که در کربلاء مجروح شد و به شهادت نرسید. این جناب فاطمه در کوفه خطبه خواند و کوفیان را نکوهش کرد. از سوی دیگر نقل شده است که یکی از دختران خردسال حاضر در کاروان اسرای کربلا، در خرابه شام کنار سر مبارک امام حسین(ع) به شهادت رسید. بنابراین آن دختر غیر از فاطمه و سکینه است که سال ها بعد از شهادت پدرشان زنده بودند. همانگونه که در روضه شهادت امام سجاد(ع) نوشتیم، امام حسین(ع) به دلایل گوناگون، حداقل نام سه تن از پسران خود را «علی» گذاشت. در رابطه با مادر گرامی خود نیز ظاهراً اینگونه بود؛ زیرا علاوه بر آن فاطمه که بزرگتر از سکینه بود، یک «فاطمه» دیگر نیز به عنوان دختر آن امام ذکر کرده اند که کوچک‏تر از حضرت سکینه بوده است. نتیجه اینکه: به احتمال زیاد، دختر خردسالی که در شام از شدت فشار بلایا از دنیا رفت، همان «فاطمه صغری» یا «فاطمه صغیره» بود که او را «رقیه» نیز نامیده‏اند. در منابع روایی و تاریخی، شواهدی بر این مطلب وجود دارد؛ از جمله: 1. در جملاتی که امام حسین(ع) برای آرام کردن بانوان حرم به آنان فرمود، آمده است: "یا اُختاه، یا اُم کُلثوم وَ أنتِ یا زینب وَأنتِ یا رُقَیّة وَأنتِ یا فاطِمة وأنتِ یا رُباب! اُنظُرنَ إذا أنا قُتِلتُ فَلا تَشقَقنَ عَلَیَّ جَیباً وَ لا تَخمُشنَ عَلَیَّ وَجهاً وَ لا تَقُلنَ عَلیَّ هِجراً"؛ یعنی: "خواهرم ام کلثوم و تو ای زینب و تو ای رقیه و تو ای فاطمه و تو ای رباب! سخنم را به یاد داشته باشید؛ هنگامی که من کشته شدم، برای من گریبان چاک نزنید و صورت نخراشید و سخنی ناروا مگویید". (اللهوف، ص ۱۴۱ و إعلام الوری، ص ۲۳۶). 2. حضرت سیدالشهداء(ع) در آخرین لحظات حیات، هنگام مواجهه با شمر رو به خیمه‌ها کرد و فرمودند: "ألا یا زینب، یا سُکَینَة، یا وَلَدي! مَن ذَا یَکونُ لَکُم بَعدي؟ ألا یا رُقَیَّه ویا اُمِّ کُلثومِ! اَنتم وَدیعَةُ رَبِّی، الیَومَ قَد قَرَبَ الوَعدُ»؛ ای زینب، ای سکینه، ای فرزندانم! چه کسی پس از من برای شما باقی می‌ماند؟ ای رقیه و ای ام کلثوم! شما امانت‌های خدا بودید نزد من، اکنون لحظه میعاد من فرا رسیده است". (موسوعة کلمات الإمام الحسین(ع)، ص ۵۱۱). * نکته: برخی این «رقیه» در خطاب بالا را خواهر امام(ع) و همسر مسلم بن عقیل دانسته‌اند که همراه کاروان بود. ۳. زمانی که حضرت زینب(س) در کوفه با سر بریدۀ برادرش امام حسین(ع) مواجه شد، اشعاری خواند و در یک بیت آن گفت: "يا أخي! فاطِمُ الصغيرة كَلِّمها * فَقد كادَ قلبُها أنْ يذوبا " یعنی: "ای برادر! با فاطمه کوچک سخن بگو كه نزديك است دلش از غصه و اندوه آب شود". (بحار الأنوار، ج ۴۵، ص ۱۱۵) که نشان از وجود دختر خردسالی به نام فاطمه دارد که در فراق پدر بسیار بی‌تاب بوده است. منشأ بسیاری از ابهامات یا سهوِ قلم ها در نگاشتن شرح حال زندگانی فرزندانِ امام حسین(ع) تشابه اسمی بین آنان بوده است. کما اینکه تنها چند روز پس از شهادت امام حسین(ع)، سردسته قوم اشقیاء «ابن زیاد» بین «علی بن الحسین الاکبر» که در کربلاء به شهادت رسیده بود با «علی بن الحسین السجاد» که با تدبیر الهی، بیمار و زنده بود اشتباه کرد! ألا لعنة الله علی القوم الظالمین؛ وسیعلم الذین ظلموا أي منقلب ینقلبون. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ✓ دیگر منابع مورد استفاده: ۱. شيخ مفيد؛ الإرشاد في معرفة حجج الله علی العباد؛ قم: كنگره هزارهٔ شيخ مفيد، ۱۴۱۳ ق. ۲. الإربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة؛ تبریز: سوق المسجد الجامع، بی تا. ۳. عمادالدین طبری؛ کامل بهائی؛ تهران: مکتبة المصطفوی، بی تا. ۴. شیخ عباس قمی؛ منتهی الآمال؛ قم: انتشارات هجرت، 1411 ق. ۵. القندوزی؛ ینابیع المودة؛ قم: منشورات الرضی، ۱۳۷۱ ش. ۶. ابن سعد؛ الطبقات الکبری؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ ق. ---------- 🍀 اخلاق و اعتدال ؛ کانال سید علیرضا حسینی (عارف) در پیام‌رسان ایتا @alirezahoseiniaref