حدیثی به نقل از پیامبر اکرم (ص) از طریق شیعه و اهل تسنن در منابع حدیثی بیان شده است که «إِنَّ أَكْثَرَ أَهْلِ الْجَنَّةِ الْبُلْهُ». كهن‏ترين كتاب حديثى شيعه كه اين حديث را نقل کرده قرب الاسناد اثر ابوالعباس عبداللَّه بن جعفر حميرى (1) و بعد از آن کتاب «معانى الاخبار» (2) است. در قرن های بعدی این حدیث به منابع حدیثی متأخّر شيعه مانند بحارالانوار (3) و وسائل الشيعه (4) راه يافته است. در منابع متعددی از اهل تسنن نیز این حدیث وجود دارد، اما مهمترين منابع حديثى اهل سنّت مانند صحاح ششگانه، مسند ابن حنبل ، موطأ مالك و سنن دارمى اين حديث را ذکر نکرده اند. متن حدیث متن حدیث در «قرب الاسناد» «دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَرَأَيْتُ أَكْثَرَ أَهْلِهَا الْبُلْهَ- يَعْنِي بِالْبُلْهِ الْمُتَغَافِلَ عَنِ الشَّرِّ الْعَاقِلَ فِي الْخَيْرِ- وَ الَّذِينَ يَصُومُونَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ فِي كُلِّ شَهْر». ترجمه: امام صادق علیه السلام فرمود پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: وارد بهشت شدم و بیشتر اهل بهشت را ابلهان یافتم یعنی کسانی که در شرور خود را به غفلت و نادانی می‌زنند و در خوبی‌ها عاقل روزگارند، کسانی که سه روز از هر ماه را روزه می‌گیرند. در این جا مشخص نیست ادامه روایت که می گوید: «یعنی بالبله ...» سخن امام است و یا سخن حمیری یا شخص دیگر که در سلسه سند این حدیث قرار دارد. صدوق نیز چنین نقل کرده است: حدّثنا ابى رحمةاللَّه عليه قال: حدَّثنا عبداللَّه بن جعفر الحميرى عن هارون بن مسلم عن مَسعَدة بن صدقه عن جعفر بن محمد عن ابيه عن آبائه‏ علیه السلام قال: قال النبى‏ صلی الله علیه وآله: «دَخَلْتُ الجَنَّةَ فَرَأَيْتُ اكثَرَ اهلِها البُلْه و قال: قلت: ما البلهُ؟ فقال: العاقل فى الخير، الغافل عن الشر الذى يصومُ فى كل شهرٍ ثلاثةَ ايامٍ»؛ ترجمه: امام صادق علیه السلام فرمودند که رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند: داخل بهشت شدم پس ديدم اكثر اهل بهشت از ابلهان هستند. پرسیده شد: بُله و ابلهان چه کسانی هستند؟ گفت: منظور من از ابله، عاقل در امور خير و غافل از كارهاي شرّ است، كسي كه در هر ماه سه روز، روزه مي گيرد. در نقل صدوق، قسمت «یعنی بالبله ...» نقل به معنا شده و به صورت پرسش و پاسخی آمده است. «ابن ادريس حلّى» حدیث را با سند «قرب الاسناد» به صورت متفاوت، این گونه بیان کرده: «أَكْثَرُ أَهْلِ الْجَنَّةِ الْبُلْهُ قَالَ قُلْتُ هَؤُلَاءِ الْمُصَابُونَ الَّذِينَ لَا يَعْقِلُونَ فَقَالَ لِي لَا الَّذِينَ يَتَغَافَلُونَ عَمَّا يَكْرَهُونَ يَتَبَالَهُونَ عَنْهُ»؛ (5) بر اساس این نقل از حضرت سوال شده است که آیا مراد از آن افرادی هستند که دچار مشکل عقلی هستند و چیزی نمی فهمند فرمود: خیر این گونه نیست مراد از آنها کسانی هستند که از چیزهایی که نمی‌پسندد و خوششان نمی‌آید خود را به بیراهه می‌زنند. ابن ابى جمهور احسايى متن حديث را به نقل از منابع اهل تسنن به شكل زير نقل كرده: «أَنَّهُ قَالَ اطَّلَعْتُ فِي الْجَنَّةِ فَرَأَيْتُ أَكْثَر أَهْلِهَا الْبُلْهَ وَ اطَّلَعْتُ عَلَى النَّارِ فَوَجَدْتُ أَكْثَرَ أَهْلِهَا النِّسَاءَ». (6) برخی نیز کلمه مجانین را اضافه کرده اند و چنین نقل نموده اند: «إِنَّ أَكْثَرَ أَهْلِ الْجَنَّةِ الْبُلْهُ وَ الْمَجَانِينُ». (7) معنا کلمه «بَلَه» معانی متعددی برای این کلمه بیان کرده اند مثلا رویگردانی از بدی، غافل از تحصیل رضای خدا و عاملان به ظواهر دین از جمله نظراتی است که بیان شده است، اما ظاهرا بهتر است معنای آن را در حدیث مستضعف فکری دانست به دلیل این که در شماری چند از روایات ،همین معنای به کار رفته است: مثلاً در روایتی به نقل از زراره آمده است که به امام باقر علیه السلام عرض کردم من بیم دارم که ازدواج با کسی که هم عقیده و هم مسلک من نیست بر من روا نباشد. «فَقَالَ مَا يَمْنَعُكَ مِنَ الْبُلْهِ مِنَ النِّسَاءِ قُلْتُ وَ مَا الْبُلْهُ قَالَ هُنَّ الْمُسْتَضْعَفَاتُ مِنَ اللَّاتِي لَا يَنْصِبْنَ وَ لَا يَعْرِفْنَ مَا أَنْتُمْ عَلَيْهِ»؛ امام فرمود: چه چیز تو را از ازدواج با زنان بُله باز می‌دارد؟ گفتم: بله چیست؟ فرمود: زنان مستضعفی که نه با شما دشمن هستند و نه با عقیده شما آشنایی دارند. (8) در حدیث دیگری آمده است که حُمْران بن اعین گفت: یکی از خویشاوندانش می‌خواست ازدواج کند و زن مسلمانی که موافق با مذهب او باشد نمی‌یافت، من این مشکل را با امام صادق علیه السلام در میان گذاشتم. امام فرمود: «أَيْنَ أَنْتَ مِنَ الْبُلْهِ الَّذِينَ لَا يَعْرِفُونَ شَيْئاً»؛ یعنی چرا از زنان بُله که چیزی -از مسائل و اختلافات مذهبی وعقیدتی-ش نمی‌دانند غافل هستی)؟ (9) پس حدیث «أَكْثَرُ أَهْلِ الْجَنَّةِ الْبُلْه‏» به معنای نابخرد و ضعف عقلی مقصود نیست، بلکه واژه «بُلْه» مستضعف فکری است. #کانال_علوم_ومعارف_حدیث @MaarefHadith