🌷نکته تفسیری صفحه ۱۶۷🌷 👈آیا خدا را می توان دید؟: بر اساس آیات قرآن، خدای بزرگ با پیامبر خود موسی قرار گذاشت که آن حضـرت چهل شبانه روز را در کوه طور به عبادت و راز و نیاز با او سپری کند و پس از آن، کتاب آسمانی تورات را از خدا تحویل بگیرد. در این مدّت، اتّفاقات مهمی رخ داد که این آیه به یکی از آن ها اشاره می کند. بر اساس این آیه، خداوند در کوه طور با حضرت موسی سخن گفت. البته این نخستین باری نبود که خدا با حضرت موسی سخن می گفت؛ بلکه در ابتدای رسالت آن حضرت نیز در سرزمین مقدس «طُوی» با او سخن گفته بود. به همین علت، در میان پیامبران خدا، حضـرت موسی به «کلیم الله»، یعنی شخصی که خدا با او سخن گفته، معروف است. البته روشن است که خداوند، مانند ما سخن نمی گوید؛ بلکه صدایی را در فضا پدید آورده و بدینوسیله پیام خویش را به گوش حضرت موسی رسانده است. به هر حال، پس از سخن گفتن خدا با حضـرت موسی، او تقاضا کرد که خداوند خود را به او نشان دهد. البته به درستی روشن نیست که آن پیامبر الهی برای چه منظوری چنین تقاضایی کرد؛ آیا او از طرف قوم خود چنین درخواستی را از خدا کرد یا این واقعاً خواسته‏ ی خودش بود؟ به هر حال، پاسخ خدا به این درخواست این بود که او به هیچ وجه دیده نمی شود. می دانیم که فقط اشیای مادّی به چشم می آیند و خدا جسم نیست که بتوان او را با چشم دید. خدا امّا برای نشان دادن قدرت و بزرگی خود به حضرت موسی، به او فرمود که به کوهی که در برابرش بود، نگاه کند. در همان لحظه، آن کوه عظیم تکه تکه شد، و خدا بدین روش به پیامبر خود فهماند که بسیار بزرگ تر از آن است که بتوان او را با چشم دید؛ بلکه هر آنچه دیده می شود، مخلوق اوست و در دستان قدرت او قرار دارد. پس از آن اتفاق هولناک، موسی بیهوش بر زمین افتاد، و پس از به هوش آمدن، خدا را ستود و از اینکه دیده شود، پاک و منزّه شمرد. آری، خدای بزرگ، نه در دنیا و نه در آخرت دیده نمی شود و کسانی ‏که خیال می کنند او را می توان دید، خدای جهان آفرین را مانند مخلوقاتش فرض کرده اند. در روایتی می خوانیم که شخصی از امام صادق پرسید: «آیا خدا در قیامت دیده می‏شود؟» امام فرمود: «خدا از چنین چیزی بسیار پاک و منزه است. چشم ها فقط چیزهایی را می بینند که رنگ و حالت داشته باشند؛ در حالی که خدا، آفریننده‏ ی رنگ و حالت است [و خودش جسم نیست که رنگ و حالت داشته باشد].» آری، خداوند دیدنی نیست؛ امّا درک شدنی است. دلهای باایمانِ بندگان صالح خدا او را چنان درک می کنند که گویا همواره او را می بینند؛ چرا که نشانه های وجود خداوند در ذرّه ذرّه‏ ی این عالم و در تمام لحظات حیات انسان مشاهده می شود.