برتري مرگ با عزت، از زندگي ذلت بار
قبل از آنكه امام علي (ع) با سپاه خود براي سركوبي و جلوگيري سپاه معاويه، از كوفه بيرون بروند، سپاه معاويه، پيشدستي كرده با 85 هزار نفر عازم سرزمين صفين شدند و نخست شريعهي فرات را (كه در آن سرزمين تنها محل براي گرفتن آب از فرات،
[صفحه 72]
به حساب ميآمد) تصرف كردند و «ابوالاعور اسلمي» را با چهل هزار نفر مامور نگهباني شريعه نمود و به اين طريق، آب بر روي سپاهيان علي (ع) بسته شد.
با اينكه عمرو عاص اين كار را دوست نداشت و به معاويه گفت: علي (ع) كسي نيست كه تشنه بماند و شما سيراب باشيد، وانگهي علي (ع) براي هدفي غير از آب آمده بنابراين، شما را تاب مقاومت نيست، ولي معاويه سخن عمرو عاص را گوش نكرد و دست به اين عمل ناجوانمردانه (ممنوعيت آب) زد.
خبر تصرف فرات را به علي (ع) گزارش دادند، آن حضرت نخست «صعصعه بن صوحان» را خواست و او را نزد معاويه فرستاد، تا به او بگويد ما قبل از صحبت و اتمام حجت، شروع به جنگ نميكنيم و بسته شدن شريعهي آب از طرف تو، دليل اعلام جنگ است.
صعصعه، پيام امام را به معاويه رساند، معاويه با اصحابش مشورت كرد، وليد بن عقبه و عبدالله بن سعيد گفتند: «بايد آب را از آنها منع كرد تا تشنه بميرند».
معاويه نيز اين نظريه را قبول كرد و براي ابوالاعور پيام داد كه كاملا مواظب شريعه باشد.
در اينجا امام علي (ع) براي سپاه خود خطبهاي به شرح زير ايراد كرد:
اي مردم! سپاهيان معاويه با بستن شريعهي فرات،
[صفحه 73]
با شما اعلام جنگ كردهاند، اكنون شما بر سر دو راهي هستيد، يا قبول ذلت و يا سيراب كردن شمشيرهايتان از خون آن جنايتكاران، آنگاه اين جملهي بسيار عميق را فرمود:
فالموت في حياتكم مقهورين و الحياه في موتكم قاهرين
: اگر مغلوب شويد و در برابر آنها شكست بخوريد، به مرگ نكبتبار تن دادهايد و اگر در اين راه با كمال عزت و افتخار جان دهيد، به زندگي جاويد خواهيد رسيد.
آگاه باشيد كه معاويه، گروهي از گنهكاران گمراه و سيهدل خود را از شام به ميدان آورده و حقيقت را از آنان پنهان داشته، تا اين نگونبختان، گلوي خود را آماج تير مرگ آفرين شما كنند. [68].
با اين سخنان جذاب و پرمعناي امام، سپاهيان اعلام آمادگي كردند و به دنبال آن، چهار هزار نفر به فرماندهي اشعث و سپس چهار هزار نفر ديگر به فرماندهي مالك اشتر فرستاده شدند و خود امام نيز با بقيهي سپاه حركت نمود، و در كنار شريعه، جنگ سختي درگرفت كه در پايان سپاه معاويه با از دست دادن هزاران نفر از
[صفحه 74]
افراد خود، عقبنشيني كرده و سپاهيان علي (ع) بر شريعهي فرات مسلط شدند.
در اين هنگام، اصحاب علي (ع) از آن حضرت خواستند، كه ما نيز آب را بر سپاه معاويه ممنوع كنيم.
امام علي (ع) فرمود: نه، بگذاريد در آب بردن آزاد باشند، ما كار جاهلان را نميكنيم، شما فقط وظيفه داريد، اسلام و قرآن را بر دشمن عرضه كنيد و آنها را به راه راست هدايت و دعوت نمائيد، اگر پذيرفتند كه غائله تمام ميشود، وگرنه بخواست خدا، با شمشير، آنها را كيفر خواهيم داد».
وقتي سپاه معاويه شنيدند كه در بردن و آشاميدن آب، آزاد هستند، گروه گروه براي برداشتن آب به طرف شريعه فرات سرازير شدند. [69].
آري امام علي (ع) حتي در چنين موقعيتي، از مرز جوانمردي و بلندنظري، بيرون نرفت.
[صفحه 75]