🛑🛑 نکات فارسی آرایه های به کار رفته درکتاب فارسی ششم
✅ مبالغه
مبالغه در لغت به معناي به نهایت رساندن و غلو کردن یا بزرگ نمایی در چیزي است.و در اصطلاح ، مبالغه آن است که نویسنده براي تزیین کلام خود ، در وصف چیزي بزرگ نمایی کند از نمونه هاي مبالغه می توان به موارد زیر اشاره نمود:
زسم ستوران در آن پهن دشت زمین شد شش و آسمان گشت هشت
همی بکشتی تا در عدو نماند شجاع همی بدادي تا در ولی نماند فقیر
✅ جان_بخشی به اشیا ( تشخیص)
هر گاه در نوشته به اشیاي بی جان یا حتّی جاندار غیر انسان، جان وروح و صفت انسانی ببخشیم، به این آرایه، جان بخشی می گوییم. به عنوان نمونه در این شعر آرایه ي "تشخیص" یا "جان بخشی" به کار گرفته شده است.
"آسمان تعطیل است / بادها بی کارند / ابرها خشک وخیس / هق هق گریه ي خود را خوردند
در درس راز زندگی،هم آرایه ی "تشخیص" یا "جان بخشی" به کار گرفته شده است وهم مناظره ي زیباي غنچه و گل به چشم می خورد
✅ کنایه
کنایه پوشیده سخن گفتن درباره ي امري با بیان نشانه ، نمونه یا دلیل آ ن امر است. کنایه سبب درنگ خواننده می شود ، ذهن او را به تلاش وا می دارد و حالات را براي او محسوس می سازد.
فتاد از پاي ، کرد ، از عجز فریاد زشاخی مادرش آواز در داد.
در بیت بالا. « فتاد از پاي » ، کنایه از ناتوانی است
کنایه دریافت معنی معنی است از راه دلیل و منطق.
یعنی، بیان نشانه ی یک چیز و خواستن خود آن چیز.
به طور مثال در این مصراع (هنوز از دهن بوی شیر آیدش )اگر دهان کودک را ببوییم بوی شیر می دهد این امر مخصوص کودکان است . شاعر با بیان آشکارترین نشانه کودکی مخاطب را از ناتجربه و نا وارد بودن شخص مورد نظر آگاه می سازد.
دریافت و فهمیدن کنایه همیشه از راه معنی معنی صورت میگیرد. معنی بوی شیر دادن دهان کودک بودن و معنی کودک بودن بی تجربگی و ناآگاهی است. این یک کنایه است.
در کنایه شاعر یا نویسنده ادعای خود را با دلیل همراه می سازد، از این رو مخاطب توان انکار آن را ندارد و بدون اراده می پذیرد.
مثالی دیگر :( فلانی ریش سفید است ) ریش سفید بودن نشانه بالا بودن سن و سال است، و شخصی که سن و سال بالایی دارد از تجربه زیادی برخوردار است. پس گوینده با بیان این جمله به باتجربه و آگاه بودن مخاطب اشاره می کند.
✅ ضرب_المثل
درزبان فارسی گاهی جملات،عبارت یااشعاري رابه کارمی بریم که دربردارنده ي نکته یالطیفه یاپندي است که درمیان مردم رایج می گردد.مثال زیر بیتی است که تمام آن به ویژه مصراع اول آن ضرب المثل است
نگرددشاخک بی بن برومند زتو سعی وعمل بایدزمن پند
✅ تشبیه
یعنی مانند کردن چیزي به چیز دیگر که به جهت داشتن صفت یا صفاتی با هم مشترك باشند.در مصراع هایی مانند
همچو رویش در بهاران، همچو جان در هر بدن مثل بوي عطر گل ها، مثل سبزي چمن
وطن به رویش در بهاران، جان در بدن عطر گل ها و سبزي چمن تشبیه شده است شعراي وطن تصنیفی است که در قالب ترجیع بند سروده شده است.
✅ مناظره
مناظره با هم سوال کردن است و به تعبیر دیگر مکالمه و گفت و گویی است دوطرفه که هر طرف با آوردن دلیل و ارائه ي نظرات خود سعی می کند برتري خویش را بردیگري به اثبات رساند.
شعر "نکوهش بی جا" از پروین اعتصامی" نمونه اي زیبا از یک مناظرهاست :
نکوهش بی جا سیر،
یک روز طعنه زد به پیاز که تو مسکین ، چه قدر بدبویی
گفت، از عیب خویش بی خبري زان ره از خلق، عیب می جویی
گفتن از زشت رویی دیگران نشود باعث نکورویی
✅ تضاد
به آوردن دو کلمه با معنی متضاد در نثر و شعر ،آرایه ی تضاد میگویند.که موجب زیبایی و لطافت سخن و تلاش ذهنی میشود.
مانند
هر چه زود برآید ،دیر نپاید.
زود و دیر ←←←←تضاد
گفتی به غمم بنشین ،یا از سر جان بر خیزم
فرمان برمت جانا،بنشینم و بر خیزم
شادی ندارد آن که ندارد به دل غمی
آن راکه نیست عالم غم نیست عالمی
در اینجا تضاد بین :
بنشین ←←←بر خیز
بنشینم ←←←بر خیزم
شادی ←←←←غمی
کانال مختاررحیمی راهبرآموزشی
🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷
eitaa.com/Rahimi98