هو العالم الحکیم سلوک فقهی مرحوم محقق داماد ره از منظر علامه جوادی آملی دامت (10) تدوین از سیدکمال الدین عمادی دکتر سید مهدی معلمی ارائه اقوال       یکی از نکات قوت تدریس ایشان بیان اقوال در مسأله است و طرح اقوال مسأله برای آن است که دلیل صاحبان اقوال شناساسی گردد، زیرا هر قولی لابد با دلیلی همراه است که قائل به صورت إجمال یا تفصیل آن را بیان میکند این توسعه ادله برای محقّقان بعدی راهگشاست. بیان پیشینه تاریخی اقوال       بیان پیشینه تاریخی اقوال موجب تقویت بحث میگردد، زیرا گاهی با دانستن تاریخ اقوال میتوان به علل گرایش یک محقق به قولی را بازشناسی کرد تا از این رهگذر تطوّرات فکری قدماء هم مشخص گردد.       در این باره حضرت استاد امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) در بیان لطیفی فرمودند، زمان‏ و مكان‏ دو عنصر تعيين‏كننده در اجتهادند. مسئله‏اى كه در قديم حكمى داشته، ممكن است همان مسأله در روابط حاكم بر سياست و اجتماع و اقتصاد يك نظام، حكم جديدى پيدا كند، بدان معنا كه با شناخت دقيق روابط اقتصادى و اجتماعى و سياسى، همان موضوع اول كه از نظر ظاهر با قديم فرقى نكرده است، واقعاً موضوع جديدى شده است كه قهراً حكم جديدى مى‏طلبد.      بر این اساس، بررسی پیشینه تاریخی و تطوّرات تدریجی آن، کاملاً راهگشاست و این مطلب را مشخص و به این اصل هم کمک میکند. بیان ادله اقوال و بررسی آن     بیان ادلّه اقوال، پنجمین عنصر محوری تدریس موفق است و حضرت استاد محقق داماد (رضوان الله تعالی علیه) تا آنجا که ممکن بود ادلّه اقوال ارائه شده را مطرح میکرد؛ حتی گاهی میفرمود: اگر کسی فلان قول را نگفته است، دلیل او این است. ترجیح یکی از اقوال     پس از مشخصشدن پیشینه تاریخی مسأله و ادلّه اقوال، حضرت استاد داماد (رضوان الله تعالی علیه) قول منتخب خود را بیان میفرمود که کدامیک از اقوال و محتملات قوی است. گاهی یکی از محتملات را ترجیح میدادند که حتی قائلی گمنام داشت یا قائلی نداشت. شکوفا سازی قول منتخب        عنصر هفتم اقامه برهان برای قول مختار و شکوفا سازی آن است، استاد محقق داماد (رضوان الله تعالی علیه) برای تقویت قول منتخب، براهینی اقامه میکردند؛ اگر آیه یا روایت؛ یا اجماع تعبّدی محصّلو یا اجماعی قابل اعتماد در میان بود آن را بازگو میکرد. از این طریق با پروراندن و شکوفا سازی قول منتخب گاهی یک قول را از ندرت به شهرت در میآوردند.     استاد محقق داماد نسبت به قول مشهور ـ که میراث پیشینیان تلقی میشود ـ جمودی نداشت و ساحت حضرت استاد منزه از چنین نگرشی بود؛ بلکه ایشان اقوال دیگران را به دقت مورد بررسی قرار میداد؛ اگر قولی را سست مییافت آن را ابطال میکرد واگر معیب بود به تصحیح و اگر ناقص بود به اتمام آن میپرداخت؛ ولی اگر در میان اقوال پیشینیان، چیز سودمندی نبود خود نوآوری داشت و آنچه خدای منان روزی او کرده بود آشکار میساخت. بررسي همه جانبه روايات     در اینجا پیش از بیان شیوه حدیث پژوهی استاد محقق داماد (ره) بیان یک نکته کلی در باب فرق فقه عبادی با فقه معاملی لازم است، زیرا روایات در بحث معاملات بسیار اندک است و ارزیابی غرایز و ارتکازات عقلا تعیین کننده و خطوط کلی معاملات هم به وسیله روایات امضا شده است. اما در بحث عبادات که بیشتر تعبّدی است، حرف اول را روایات میزنند و به همین دلیل روایات فراوانی پیش روی محقق وجود دارد که تأمّل ژرف درباره این روایات لازم است.   این شیوه تعامل با روایات اختصاص به حوزه قم نداشت؛ بلکه هر استاد ماهری مثل مرحوم آقای نائینی، در بحث معاملات بیش از هر چیزی به غرایز و ارتکازات مردمی بها میدهند و وارد درون غریزه و ارتکاز مردم میشوند؛ مگر در مواردی خاص که یک امر تعبّدی در معامله راه یافته باشد، از اینرو مرحوم آیت الله بروجردی و سایر مراجع (رضوان الله تعالی علیهم) اگر به روایات اعتنای شدید داشتند، بخش مهمّ آن مربوط به بحثهای عبادات بود، بر این اساس فرقی بین حوزه قم و نجف نیست. https://eitaa.com/joinchat/3109879819C1f52c80ad1