در حال رشد و فراگیری میباشد.
در ابتدا شایان ذکر است نسبت به تهدیدات امنیتی اینترنت اشیاء و دیگر تکنولوژیهای سایبری این نکته بیان شود که اکثر تکنولوژیها، ذاتاً تهدید نیستند بلکه بهدلیل عدم تدوین راهبردهای امنیتی برای هر کدام، ظرفیت تبدیل شدن به تهدید در آنها ایجاد شده است. اینترنت اشیاء در اصل میتواند مزایای بسیاری در حوزههای مختلف فراهم آورد اما بهدلیل ابتناء بر زیرساخت ناامن و غفلت از مقولات راهبردی و امنیتی آن، آسیبهایی را پدید آورده که تهدیدات آتی دشمن میتواند بر اساس آنها شکل پذیرد.
بهطور خلاصه روند پیمایش اینترنت اشیاء در ایران به شرح زیر است:
۱- تدوین توسعهی اینترنت اشیاء در جلسهی شورای عالی فضای مجازی
در جلسهی ۲۷/۹/۱۳۹۶ شورای عالی فضای مجازی، راهکارهای توسعهی اقتصاد دیجیتال در کشور و تعیین اولویتها و الزامات آن مورد بحث و تصمیمگیری قرار گرفت و مقرر شد که در جهت توسعهی سیستمهای هوشمند و اینترنت اشیاء با رعایت اصول اقتصاد مقاومتی، سند مناسب تهیه و تنظیم شود.[۱۲]
۲- تأیید ایجاد و توسعهی اینترنت اشیاء توسط وزارت ارتباطات و فناوریاطلاعات
وزارت ارتباطات و فناوریاطلاعات بهعنوان مسئول برنامهریزی، پشتیبانی و توسعهی زیرساختار و تواناییهای ملی مخابراتی و اطلاعاتی کشور، اینترنت اشیاء را بهعنوان موضوع محوری توسعهی فناوری و آیندهی کسب و کارهای مرتبط با فاوا مدنظر قرار داد.[۱۳]
۳- تفویض تدوین نقشهی راه اینترنت اشیاء به پژوهشگاه ارتباطات و فناوریاطلاعات
از آنجا که محوریت اجرای طرحهای مرتبط با اینترنت اشیاء به وزارت ارتباطات و فناوریاطلاعات سپرده شد، لذا پژوهشگاه ارتباطات و فناوریاطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات ایران) که وابسته به آن وزارت محترم است، در اولین گام، مسئولیت تدوین نقشهی راه و ارائهی برنامهی عملیاتی اینترنت اشیاء در کشور را بر عهده گرفت.[۱۴]
البته لازم بهذکر است طرحهایی در راستای ایجاد اینترنت اشیاء بهصورت موازی و از سوی بعضی مراکز خصوصی اجرا شد؛ تا جایی که مرکز ملّی فضای مجازی ضمن تشکیل کارگروه اینترنت اشیاء در این مرکز، با انتشار گزارشی بر «ضرورت هماهنگی ملی در بهرهگیری از ظرفیت اینترنت اشیاء» تأکید و چنین عنوان نمود
اقداماتی همچون تدوین نقشه راه و برنامهی عملیاتی اینترنت اشیاء، حمایت از تولید تجهیزات هوشمند در داخل، راهاندازی شبکهی NB-IOT، بهروزرسانی نرمافزاری تجهیزات شبکهی نسل چهار، راهاندازی شبکهی ارتباطی اشیاء مبتنی بر فناوری SigFox و برگزاری کارگاههای آموزشی و غیره، از جمله اقداماتی است که علیرغم کارکرد مثبت، بهصورت نامنظم و بدون هماهنگی و انسجام لازم و نیز در بعضی موارد بدون در نظر گرفتن پیشنیازهای مربوطه، صورت گرفته است.[۱۵]
پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، پروژهها و تحقیقات علمی را برای بررسی پیادهسازی فناوری اینترنت اشیاء در ایران انجام داده است. یکی از این پروژهها با عنوان «تدوین کسب و کار اینترنت اشیاء در کشور»[۱۶] به انجام رسیده. در این پروژه بر اساس تجربیات علمی و عملیاتی کشورهای مختلف در حوزههای حاکمیت[۱۷]، کسب و کار، کاربردها[۱۸] و فناوریها، مطالعات اولیه صورت گرفت و نقشهی راه ایران با هدف استفاده کشورمان از فناوریهای نوین نظیر اینترنت اشیاء تا افق ۱۴۰۴ شمسی تعیین شد. اما از منظر امنیت، آنطور که شایسته است به مقالات تحقیقی و تبیینی مبادرت نشده است.
در صفحهی ۲ پیش ارائهی نقشهی راه اینترنت اشیاء با عنوان «تنظیم مقررات و چالشهای حقوقی اینترنت اشیاء در کشور»[۱۹] متأسفانه از مسألهی امنیت ملی غفلت شده و در حوزهی امنیت نهایتاً به حریم خصوص و امنیت اطلاعات کاربران اشاره شده است. از سوی دیگر صفحهی ۲۰ سند حاضر، یکی از راههای تأمین امنیت دادههای اینترنت اشیاء را «اصول و الزامات جهانی ناظر بر حریم خصوصی و امنیت اطلاعات در IOT» در نظر گرفته است، در حالی که این اصول عموماً بهگونهای طرحریزی میشوند که دست سازمانهای امنیتی برای اشراف بر آنها باز باشد. لذا باید به سمت طرحریزی اصول کاملاً بومی و پرهیز از وابستگی در این حوزه سوق یافت.
این در حالی است که در بند ۴۳ دستورالعمل «حمایت از اشخاص حقیقی در مقابل پردازش دادههای شخصی و گردش آزاد دادهها» مصوّب ۲۴ اکتبر ۱۹۹۵اتحادیهی اروپا، سه مؤلفهی امنیت ملّی، دفاع ملّی و امنیت عمومی بهعنوان مبانی وضع قوانین حقوقی در حوزهی اطلاعات در نظر گرفته شده است.[۲۰]
از حیث اجرایی، در حال حاضر اولین درگاه اتصال ویژهی شبکه اینترنت اشیاء در منطقهی نارمک تهران راهاندازی شده است. علی رحمانپور، مجری طرح «شبکهی اشیاء تهران/ایران» در این خصوص گفت: «این درگاه اتصال بهعنوان بخشی از حرکت جهانی «شبکهی اشیاء» (The Things Network؛TTN) راهاندازی شده است و نخستین درگاه فعال TTN در منطقهی خاورمیانه محسو