خشنودی خودم فراهم میشود و در مسجد خشنودی خدا به دست میآید».[15]
و در بیان دیگری فرمودند:
«أَحبُّ البِلاد اِلَی اللهِ مَساجِدُها وَ أبغَضُ البِلادِ إِلَی اللهِ اَسواقُها؛[16]
محبوبترین جا پیش خدا مساجد، و مبغوضترین زمین پیش خدا بازارها هستند».
7. ساختن مسجد
از آنجا که مساجد در اسلام جایگاه بسیار مهمی دارند، بر ساختن و تعمیر مسجد تأکید زیادی شده است. پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
«مَن بَنی مَسجِداً وَلَو مَفحَصَ قَطاةٍ
بَنَی اللهُ لَهُ بَیتاً فی الجَنَّةِ؛[17]
کسی که مسجد بسازد، اگر چه به اندازه خوابگاه مرغ سنگخوارهای باشد، خداوند برای او در بهشت خانهای میسازد».
البته وقتی ساختن مسجد ارزشمند است و این همه ثواب دارد که هدف از ساخت آن، اعلای کلمه توحید و تبلیغ فرهنگ اسلام ناب و مکتب پیامبران و امامان معصوم(ع) باشد؛ اما اگر هدف غیر الهی و شیطانی باشد، نه تنها ارزش و ثوابی ندارد، بلکه سازنده آن مؤاخذه خواهد شد. از این رو، خداوند از اولین بانی مسجد در اسلام که مسجد قبا را ساخت، این چنین یاد میکند:
)لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التّقْوى مِنْ أَوّلِ یَوْمٍ أَحَقّ أَنْ تَقُومَ فیهِ فیهِ رِجالٌ یُحِبّونَ أَنْ یَتَطَهّرُوا وَ اللّهُ یُحِبّ الْمُطّهِّرینَ(؛[18]
«مسجدی که از روز نخست بر اساس تقوا بنا شده، سزاوارتر است که در آن به نماز قیام کنی؛ چون در این مسجد کسانی هستند که دوست دارند پاک و منزه شوند و خداوند پاکیزگان را دوست دارد».
اما خداوند به کسانی که با مقاصد دیگر مسجد ساختند، نه تنها ثوابی نمیدهد، بلکه با آنان به شدّت برخورد میکند و آنان را منافق به شمار میآورد:
)وَ الّذینَ اتّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرارًا وَ کُفْرًا وَ تَفْریقًا بَیْنَ الْمُؤْمِنینَ وَ إِرْصادًا لِمَنْ حارَبَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَیَحْلِفُنّ إِنْ أَرَدْنا إِلاّ الْحُسْنى وَ اللّهُ یَشْهَدُ إِنّهُمْ لَکاذِبُونَ( [19]؛
«منافقان کسانیاند که مسجدی ساختند به منظور ضرر رساندن به پیامبر و مؤمنان و تقویت کفر و ایجاد تفرقه میان مؤمنان و کمینگاه برای کسانی که با خدا و پیامبرش مبارزه کرده بودند، و آنان سوگند یاد میکنند که نظری جز نیکی نداشتهایم امّا خداوند گواهی میدهد که دروغ میگویند».
بعد خداوند اضافه میکند:
( لا تَقُمْ فیهِ أبداً)
«هرگز در آن مسجد نماز اقامه نکن
یا هرگز در آن مسجد نایست».
از این آیات بر میآید که «مسجدسازی» باید بر اساس تقوای الهی بنیانگذاری شود و هدف این باشد که خدا در آنجا عبادت و بزرگ داشته شود و محل اجتماع کسانی باشد که علاقه دارند به سوی خدا حرکت کنند و خود را پاک و پاکیزه سازند و خودسازی کنند و اهداف الهی را در آنجا به اجرا درآورند. و
مسجد باید مرکزی برای اجتماع و اتحاد مسلمانان باشد و نفع اسلام و مسلمین در آن مورد توجه قرار گیرد، نه اینکه محلّ باندبازی و تفرقه و زیان رساندن به مسلمانان و موجب بدبینی به خدا باشد و در آن کفر و الحاد و شرک تقویت شود.
در آیه دیگر، قرآن صریحاً میفرماید:
ما کانَ لِلْمُشْرِکینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَساجِدَ اللّهِ شاهِدینَ عَلى أَنْفُسِهِمْ بِالْکُفْرِ أُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ وَ فِی النّارِ هُمْ خالِدُونَ([20]؛
«مشرکان را نرسد که مساجد خدا را آباد کنند، با آنکه خود شاهد کفر خویشتناند؛ چه اینکه اعمال آنان بیاجرو باطل است و خود در جهنم جاوداناند».
آن گاه میفرماید:
(إِنّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ اْلآخِرِ وَ أَقامَ الصّلاةَ وَ آتَى الزّکاةَ وَ لَمْ یَخْشَ إِلاّ اللّهَ فَعَسى أُولئِکَ أَنْ یَکُونُوا مِنَ الْمُهْتَدین)َ[21]
«مسجدهای خدا را تنها کسی آباد میکند که به خدا و روز جزا ایمان دارد، نماز به پا کند، زکات دهد و جز از خدا نترسد. باشد که آنان از هدایت یافتگان باشند».
گروهی از مفسران معتقدند که مراد، عمران ظاهری نیست بلکه این واژه بر عمران معنوی نیز دلالت دارد که همان آباد نگاهداشتن مساجد و حضور در آنها برای ادای نماز و کارهای سودمند است؛ چنان که میبدی در تفسیرش گفته است: «عمارت مسجد، وارد شدن و نشستن در آن است و به قولی، بالا بردن بنای مسجد و نیکو کردن آن و به قولی عمارت مسجد، عبادت کردن، نماز خواندن و طواف در آن است».[22]
آیت الله مکارم شیرازی نیز میفرماید: «آیه مفهوم وسیعی دارد و همه امور را شامل میشود».[23] زمخشری نیز پس از نقل هر دو نظر از پیامبر اکرم(ص) نقل میکند که خدا فرمود:
«إِنَّ بُیوتی فی ألارضِ المَساجِدَ، وَ أنَّ زُوّاری فیها عُمّارُها؛[24] مساجد، خانههای من در زمین هستند و در میان آبادکنندگان مساجد، همانا ملاقات کنندگان من قرار دارند».
8. آبادی معنوی مساجد
روزی رسول خدا(ص) خطاب به ابوذر فرمودند:
«در تعمیر و آبادانی مساجد بکوش که ثواب آن از ناحیه پروردگار، بهشت است».
ابوذر پرسید: مساجد را چگونه آباد کنیم