در هنگام عزیمت امام علی(ع) از مدینه به سمت بصره(قبل از وقوع نبرد جمل) علی(ع) در جایی توقف کرد و با قریشیان مکی بصره دیدار کرد.
در ربذه، امام علی(ع) اخبار درگیری‌های بصره میان سپاه بصره با عثمان بن حنیف و حکیم بن جبله را دریافت کرد.
این عمل بمثابه پیام جنگ به امام علی(ع) بود.
امام(ع) هاشم بن عتبه را با نامه‌ای نزد ابوموسی اشعری والی کوفه فرستاد، تا سپاهی گرد آورد.
امام(ع) در منزل فید، در میانه راه مکه و کوفه، حسن مجتبی و عمار یاسر را برای گردآوری سپاه به کوفه گسیل داشت. همچنین، به تدریج افراد دیگری نظیر محمد بن ابی بکر، عبدالله بن عباس را نیز به کوفه فرستاد، تا سپاه گرد آورند.
ابوموسی اشعری والی کوفه پیش از جنگ جمل با امام علی(ع) بیعت نمود.
اما وقتی که جنگ بین طلحه و زبیر و عایشه با امام علی(ع) بالا گرفت، ابوموسی موضعی بی‌طرف اتخاذ کرد و با وجود تحت فشار قرار گرفتن، از تصمیمش منصرف نشد.
ابوموسی اشعری در کوفه، با اینکه امام علی(ع) را به عنوان خلیفه به رسمیت شناخته بود، مردم کوفه را بی‌طرفی در جنگ داخلی بین مسلمانان فرا می‌خواند.
عایشه، نیز، در این هنگام نامه‌ای بصره به ابوموسی اشعری نگاشت و از او خواست کاری کند که مردم کوفه به یاری علی(ع) نروند.
ابوموسی نیز، شاید متأثر از آن، مردم را از فتنه برحذر می‌داشت و به خودداری از جنگ فرا می خواند.
همچنین، وی نامه‌ای به زید بن صوحان، که از بزرگان کوفه و یاران امام علی(ع) بود، نگاشت و از وی خواست تا به سپاه جمل بپیوندند یا دست کم مردم را از یاری علی(ع) بازدارد اما زید اجابت نکرد.
سرانجام حامیان امام علی(ع) وی را از کوفه بیرون کردند و علی نامه‌ای شدیدالحن به وی نوشت و از امارت کوفه عزلش کرد و قرظه بن کعب را به امارت کوفه گماشت.
فرستادگان امام علی(ع) از جمله عمار یاسر، محمد بن ابی بکر، و حتی امام حسن مجتبی(ع) تلاش بسیاری برای جلب حمایت برای سپاه امام علی(ع) انجام دادند، تا بالاخره شش، هفت یا دوازده هزار نفر را به سپاه حضرت(ع) ملحق کردند.
در نهایت، امام علی(ع) با سپاهی عظیم متشکل از هفت گروه از قبایل گوناگون که از مدینه، کوفه و بصره به او پیوسته بودند به بصره رسید.(۱۵)
در این جنگ نیز، امام حسن(ع) در میمنه و امام حسین(ع) در میسره بود.
اصحاب جمل نیز سپاه خویش را آراستند، در حالی که عایشه بر شتری که آن را با زره پوشانده بودند نشسته و پیشاپیش صفوف بود.
این جنگ در روز پنجشنبه نیمه جمادی الآخر سال ۳۶ هجری قمری در مکانی به نام «خریبه» از نواحی بصره رخ داد.
جنگ آغاز شد؛ اصحاب جمل، پس از چند ساعت نبرد و دادن کشته بسیار، شب هنگام شکست خورده و مغلوب شدند.
✍عاقبت ناکثین：
1⃣عایشه：
پس از جنگ، عایشه را از هودج بیرون آوردند و برای او خیمه‌ای برپا کردند.
امام علی(ع) او را به سبب جنگ‌افروزی سرزنش کرد.
سپس به برادر او، محمد بن ابی بکر، فرمود تا او را به بصره ببرد.(۱۶)
2⃣زبیر :
او پس از شکست سپاه جمل، زبیر از معرکه گریخت و به مدینه رفت.
به هنگامی که زبیر میدان را ترک کرد، عَمرو بن جُرموز، با چند تن از یارانش، به تعقیب او پرداخت و در جایی به نام وادی‌السِّباع او را غافلگیرانه کشت.(۱۷)
3⃣طلحه：
هنگامی که سپاه جمل می‌گریخت، مروان بن حَکَم تیری به پای طلحه زد و او را زخمی کرد.
طلحه را به خانه‌ای در بصره منتقل کردند و او در آنجا، به علت خونریزی، درگذشت.(۱۸)
همچنین جنگ جمل باعث انتقال مرکز خلافت مسلمین از مدینه به کوفه در عراق شد.
📚منابع：
۱)۲)أمالی شیخ طوسی، ص۷۲۷
۳)کشف المحجة ابن طاووس، ص۲۳۵
۴)الفتوح ابن أعثم كوفی، ج۲، ص۴۵۲
۵)کشف الغمة اربلی، ج۱، ص۲۳۸
۶)الكامل في التاريخ ابن أثير، ج۲، ص۵۷۰
۷)تاریخ الطبری، ج۳، ص۴۸۰
۸)أنساب الأشراف بلاذری، ج۳، ص۲۵
۹)الامامة و السّیاسة دینوری، صص۶۷-۷۰
۱۰)معرفة الصحابة اصبهانی، ج۱، ص۶۸
۱۱)الصراط المستقيم عاملی نباطی، ج۱، ص۲۱۸
۱۲)تاريخ الإسلام ذهبی، ج۳، ص۴۵۱
۱۳)شرح نهج البلاغة ابن ابي الحديد، ج۹، ص۳۳
۱۴)تاریخ الطبری، ج۴، ص۵۳۴/
تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۸۱
۱۵)انساب الاشراف بلاذری، ج۲، ص۱۶۶/
الاخبار الطوال دینوری، ج۱، ص۱۴۴
۱۶)الفتوح اعثم کوفی، ج۲، ص۴۸۳
۱۷)تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۸۱
۱۸)تاریخ الطبری، ج۴، ص۵۲۷
@TarikhEslam