هو از زبان عارفان به نظم و نثر بسیار نکوهش عقل و منطق شنیده می شود مثلاً سعدی گوید: دگر ز عقل حکایت به عاشقان منویس که حکم عقل به دیوان عشق ممضی نیست مولای رومی گوید: پای استدلالیان چوبین بود پای چوبین سخت بی تمکین بود در پاسخ باید گفت که نظر عمده اینان دعوت اهل منطق به عرفان عملی است که همین نکوهش را به کسانی که فقط به عرفان نظری اکتفا کرده اند دارند و البته دارایی غیر از دانایی است و دارایی خیلی هنر است. از دارایی تعبیر به عشق و ذوق میکنند. عبارت پردازی و سجع و قافیه سازی صنعت است و ذوق و شهود، مایه عزت و سبب سعادت است لذا حافظ گوید: حدیث عشق ز حافظ شنو نه از واعظ اگر چه صنعت بسیار در عبارت کرد در کتب اخلاق در مذمت واعظان و عالمانی که صنعت و کسوت خود را تور شکار دنیا و کشکول گدایی خود قرار داده اند بسیار سخن گفته اند و بلکه آیات و روایات در این موضوع بسیار. مَثَلُ الذين حمّلُوا التَّوراة ثمَّ لم يحملوها كمَثَلِ الحمار يحمل أسفارا. علم چندان که بیشتر خوانی چون عمل در تو نیست نادانی نه محقق بود نه دانشمند چارپایی بر او کتابی چند آن تهی مغز را چه علم و خبر   که بر او هیزم است یا دفتر قیصری عرفان نظری را نیز خبر می داند ، نه عیان و حق با اوست. پس مذمت این فريق، علم منطق و اهل نظر و عرفان نظری را نه چنان است که دیگران می پندارند، بلکه دعوت آنهاست به مراتب عالی تر که عیان و ذوق و وجدان و شهود است یعنی دعوت به عرفان عملی که شعبه اهم اخلاق و مهم ترین همّ انسان است؛ زیرا که حقیقت سلوک عرفانی تخلق به اخلاق رحمانی و تأدب به آداب قرآنی است. از آن علوم عاری تعبیر به علم رسمی می کنند و از این به علم عاشقی. علم رسمی سر بسر قیل است و قال نه از آن کیفیتی حاصل نه حال علم نبود غير علم عاشقی ما بقی تلبیس ابلیس شقی چند از این فقه و کلام بی اصول مغز را خالی کن ای بوالفضول صرف شد عمرت به بحث نحو و صرف از فصول عشق ناخوانـدی تـو حـرف و مراد از عقل نظری مذموم عند العرفاء همان كسب معارف و استنتاج علوم از اشکال منطقی است؛ نه اینکه مراد آنها نکوهش عقل به نحو اطلاق باشد که هیچ عاقلی بدان تفوه نمی کند این عقل مذموم در مقابل قلب به اصطلاح عارف است که محمود اوست. چه اینکه عقل نظری را قید و عقال میداند و قلب را که در تحول و تقلب است ، محل قابل انواع تجلیات. لذا در الهی نامه گفته آمد : الهی جان به لب رسید تا جام به لب رسید. 📖مآثر آثار/جلد اول_ص۲۲۹ 👤استاد صمدی آملی @TohideSamadi