نکته تفسیری صفحه ۲۶:
.تقلید کورکورانه:
«آداب و رسوم» ملّت ها، یکی از مباحث بسیار جذاب و خواندنی است؛ تا آنجا که دانش بسیار گسترده ای در این باره به نام «مردم شناسی» به وجود آمده است. در هر کشوری، صدها قوم و طایفه وجود دارند و هر یک از آنان، بر اساس آداب و رسوم خاص خود زندگی می کنند. از یک نگاه می توان این رسوم و عادات را به دو گروه تقسیم کرد: یکم، آداب و رسومی که به نفع مردم است و آنها را در زندگی دنیا و آخرتشان یاری می کند؛ و دین نیز آنها را تأیید کرده است. برای نمونه، در روایتی آمده است که برای امیر مؤمنان علی علیه السلام قدری شیرینی آوردند. ایشان، علّت آن را پرسید. به ایشان عرض کردند به سبب نوروز است که رسم دیرینه ی ایرانیان است. امام فرمود: «اگر می توانید هر روز را برای ما نوروز بدارید، چنین کنید (یعنی به یکدیگر هدیه بدهید و به خاطر خشنودی خدا با یکدیگر رفت و آمد داشته باشید).»[1] دسته ی دوم، آداب و رسوم جاهلانه است که مانع پیشرفت مادّی و معنوی انسان ها می شود، و بسا مردم یک جامعه که نسل اندر نسل به آنها عمل می کنند و اگر از انگیزه ی آنان بپرسیم، یک پاسخ می شنویم: «اینها آداب و رسوم آباء و اجداد ماست و ما نیز باید مانند آنها عمل کنیم.»
تاریخ، حکایت گر فجایع و جنایاتی است که برخی ملل به بهانه ی عمل به آداب و رسوم کهنشان مرتکب می شدند. غرق کردن دختران جوان برای اهدای قربانی به الهه ی نیل، سر بریدن نوزادان در مقابل بت ها و زنده به گور کردن دختران، نمونه هایی از تقلیدهای کورکورانه ی ملّت های گذشته از آداب و رسوم پدرانشان است. یکی از بزرگترین مشکلات پیامبران نیز همین رفتار بوده است. آنان با مردم صحبت می کردند، برایشان دلیل می آورند، به آنها معجزه نشان می دادند و از آنها می خواستند عقل خود را قاضی کنند و پیرو حق و حقیقت باشند؛ ولی بسیاری از مردم، پاسخی در برابر آنان نداشتند و فقط از روی تعصّب بر آداب و رسوم گذشتگانشان، با پیامبران لجاجت می کردند. قرآن بارها و بارها از مردمی گله می کند که تنها دلیلشان برای شرک و بت پرستی و کارهای بد، رفتار نیاکانشان بوده است. ما نیز اگر بی طرفانه به اطراف خود نگاه کنیم، شاید متوجه رسوم و عادات نادرستی شویم که با دستورهای خدا سازگار نیست. برخی از رسومی که در مجالس عروسی و میهمانی ها برگزار می شود، نمونه های روشنی از این امور است. اگر تصمیم داریم آداب و رسوم گذشتگانمان را حفظ کنیم، سخن پیشوای نخستمان علی علیه السلام را به یاد داشته باشیم که فرمود: «اگر می خواهید بر آداب گذشتگانتان تعصب ورزید، بر اخلاق خوب و رفتار شایسته ی آنان تعصّب داشته باشید؛ همان اخلاق و رفتاری که افراد باشخصیت و بزرگان شما داشته اند.»[2]
[1] . دعائم الاسلام ، ج2 ، ص 326
[2] . نهج البلاغه ، خطبه192 (معروف به قاصعه)