📚فقه انتخابات؛ رابطه وحدت و عمل به تکلیف
در پیایند مباحث «فقه انتخابات» گفته شد که طبق مبانی دینی و فرمان ولیّ امر، انتخاب اصلح یک تکلیف است. در اینجا ممکن است برخی بپندارند که تأکید بر انتخاب اصلح، ضد وحدت و سبب اختلاف است و در این حال، نه تنها عمل به تکلیف واجب نیست؛ بلکه حرام هم هست! اکنون متنی از بیان امام خامنهای هم یافته اند که به آن استشهاد میکنند:
«حفظ وحدت را اصل قرار بدهیم و اگر تکلیف شرعییی هم احساس کردیم، ولی دیدیم عمل به این تکلیف ممکن است مقداری تشنج به وجود آورد و وحدت را از بین ببرد، قطعاً انجام آنچه که تصور میکردیم تکلیف شرعی است، حرام است و حفظ وحدت واجب خواهد بود».
◾️نقدهای فرامتنی این استناد
آ. نقد «فلسفه تشریع»ی
خداوند احکام را برای رسیدن به مصالح و مفاسد تشریع کرده است. اگر انجام هر تکلیفی که ممکن است سبب دلخوری و اختلاف کسانی شود، حرام باشد، نخستین حرام الهی، اعلام جانشینی هابیل برای آدم (ع) بود که سبب فتنه در خانواده و قتل و گسست خانواده شد. بنابراین اگر قرار است اختلاف سبب تبدیل شدن واجب به حرام شود، بسیاری از واجبات و محرمات (به ویژه احکام اجتماعی) به حرام و بسیاری از حرامها به واجب تبدیل میشوند!
ب. نقد «فلسفه اجتماع»ی
خداوند انسانها را برای رسیدن به «اجتماع توحیدی» آفریده است؛ اگر قرار است احکام اجتماعی که برای تحقق جامعه توحیدی تشریع شده است، به سبب قرار گرفتن در معرف نتیجه اختلافی، مسخ و بلکه تبدیل به ضد خود شوند، این مساله با هدفگذاری «وحدت اجتماعی» سازگار است؛ نه با هدف گزاری اجتماع توحیدی.
ج. نقد «فلسفه فقه»
احکام برای رسیدن به مصالح و دفع مفاسد هستند؛ بنابراین طبیعتاً بین عمل به تکلیف و رسیدن به نتیجه مطلوب، تضادی نیست و این دو قطبی، دو قطبی جعلی است. به همین دلیل امام خمینی و امام خامنهای مکرر گفته اند که «همه ما مأمور به ادای تکلیفیم؛ نه مأمور به نتیجه» و امام خامنهای با وجود مباحث مفصل در این مساله، هرگز نگفته اند که نتیجه به تکلیف مقدم است؛ ابدا!
◾️نقد درون متنی به این استناد
امام خامنهای در ۱۲ تیر ۱۳۶۸ در فضای بحثی که درباره توطئه های دشمن برای اختلاف افکنی مطرح کرده اند، میفرمایند که نباید اسیر برنامه ریزی های دشمن شد، دشمن سعی میکند نقشه هایش را به شکل تکلیف شرعی برای شما مجسم کند و شما را فریب بدهد، در این فضا، اگر انجام یکی از این گونه کارهای طراحی شده از سوی دشمن را احساس تکلیف دانستید و متوجه شدید که این کار سبب اختلاف و از دست رفتن وحدت میشود، به این احساس تکلیف دل ندهید و بلکه آن را حرام بدانید!
◾️ارکان کلام امام خامنهای
آ. دشمن برنامه ریزی میکند و شایعه و اغراضش را در قالب احساس وظیفه برای شما مجسم میکند؛ نه این که سخن از حکم خدا و تکلیف واضح ولیّ امر باشد؛
ما نسبت به این قبیل موارد، احساس وظیفه میکنیم؛ نه این که وظیفه قطعا برای ما ثابت باشد؛ احساس وظیفه نسبت به انجام نقشه های دشمن، غیر از تعَیُّن وظیفه نسبت به دستورات مشخص ولیّ فقیه است!
در انتخابات، ما با حکم ولیّ امر مواجهیم و وقتی با فرموده خود ایشان، با حداکثر دقت و با حجت شرعی کسی را اصلح تشخیص دادیم، باید در پی معرفی وی به مردم برآییم که خود این معرفی کردن هم یک تکلیف شرعی قطعی از سوی ولیّ امر است؛ نه یک نقشه از سوی دشمن که ما را گول زده باشد و احساس تکلیف کرده باشیم. اینها زمین تا آسمان با هم تفاوت دارند.
◾️متن فرمایش امام خامنهای
«آنجا که حرفی را از کسی پیش ما میآورند، یا شایعهای را علیه کسی و مقامی و مدیری و مسؤولی درست میکنند، یا در ذهن کسی، شکل وظیفه شرعی را مجسم میکنند و میگویند باید این حرف را بزنی یا این موضع را بگیری، در همه این موارد، اولین چیزی که باید به ذهن بیاید، این است که شاید طرح این موارد را دشمن برنامهریزی کرده است، تا به وسیله آن اختلاف ایجاد کند. حفظ وحدت را اصل قرار بدهیم و اگر تکلیف شرعییی هم احساس کردیم، ولی دیدیم عمل به این تکلیف ممکن است مقداری تشنج به وجود آورد و وحدت را از بین ببرد، قطعاً انجام آنچه که تصور میکردیم تکلیف شرعی است، حرام است و حفظ وحدت واجب خواهد بود.»