🌷🌷مبحث ۱۰۹۶ اسفند ۱۴۰۱ شمسی با یاد و نام خدا و عرض سلام💝🌺 🌺تدبری در آیه‌ ۷۴ سوره بقره : ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُم مِّن بَعْدِ ذَٰلِكَ فَهِيَ كَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهَارُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاءُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﻭﻟﻲ ﺑﻪ‌ﺟﺎی ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻋﺒﺮﺕ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ، ﺩﻝ‌ﻫﺎﻳﺘﺎﻥ ﻣﺜﻞ ﺳﻨﮓ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻠﻜﻪ ﺳﺨﺖ‌ﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ! ﺁﺧﺮ، ﺳﻨﮓ‌ﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﻟﺸﺎﻥ ﺟﻮی‌ﻫﺎی ﭘﺮﺁﺏ ﺟﺎﺭی ﻣﻲ‌ﺷﻮﺩ ﻳﺎ ﺑﻌﻀﻲ‌ﻫﺎﻳﺸﺎﻥ ﻣﻲ‌ﺷﻜﺎﻓﺪ ﻭ ﻗﻄﺮﻩ‌ﻫﺎی ﺁﺏ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻣﻲ‌ﺁﻳﺪ. ﺳﻨﮓ‌ﻫﺎﻳﻲ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺗﺮﺱ ﺧﺪﺍ ﺍﺯ ﺑﺎﻟﺎی ﻛﻮﻩ‌ﻫﺎ ﻓﺮﻭ ﻣﻲ‌ﺭﻳﺰﺩ! ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪﺍ ﺑﻲ‌ﺧﺒﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺳﻨﮕﺪﻝ‌ﻫﺎ ﭼﻪ ﻣﻲ‌ﻛﻨﻴﺪ! (بقره ٧٤) 💐 آیات قبل، بسیاری از الطاف الهی درباره بنی ‏اسرائیل، از قبیل: رهایی از شرّ فرعون، شکافته شدن دریا، قبول توبه آنان از گوساله‏‌پرستی، نزول بهترین غذاها، سایه‏‌بان قرار دادن ابرها و رهبری معصوم را یادآور شد و در نهایت، ماجرای قتل نفس و چگونگی کشف قاتل با یک روش اعجازآمیز را بازگو کرد. خداوند در این آیه می‌‏فرماید: به جهت بی‏‌توجّهی شما به این همه نشانه و آیه که از روی لجاجت و کینه بود، دل‌های شما را قساوت فراگرفت و سنگدل شدید و ای‏ بسا که دل‌هایتان از سنگ نیز سخت‌‏تر شد. سنگ‏‌ها، مراحل مختلفی دارند: الف: خرد می‏‌شوند، از آنها نهرها جاری شده و انسان‏‌ها را سیراب می‏‌کنند. «یتَفَجِّرُ مِنهُ الاَنهار» ب: انفجار ندارند، ولی حدّاقل خود و اطراف خود را تر می‏‌کنند. «یَخرِجُ مِنهُ الماء» ج: از خشیت الهی، سقوط و سجود دارند. «یَهبِطُ مِن خَشیَةِ اللَّه» پیام ها: ۱- قساوت و سنگدلی، بدترین نوع مرض روحی است که به جهت لجاجت‏‌های پی‏ درپی، برای انسان پیدا می‏ شود. «ثم قست قلوبکم من بعد ذلک» ۲- مشاهده‏ ی آیات و الطاف الهی، در افراد لجوج به جای تقویت ایمان، موجب قساوت قلب می‏‌گردد. «قست قلوبکم من بعد ذلک» ۳- کاری نکنیم که نسل ما، شرمنده رفتار ما شود. نیاکان سنگدل شدند، ولی خداوند به نسل آنان می‏‌گوید: «قَستَ قُلوبُکُم» ۴- علم، به تنهایی نورانیّت نمی‏‌آورد. بعد از دیدن آن همه معجزه، باز سنگدل شدند. «قست قُلوبکُم مِن بَعدِ ذلِک» ۵ - قساوت، مراحلی دارد. «کالحجارة اَو اَشَدّ قَسوَة» ۶- با ساده‏‌ترین تشبیه، عمیق‏‌ترین معارف را می توان بیان کرد. «کَالحِجارة» ۷- انتقادات باید مستند باشد. قرآن که می‏ فرماید: دل‌های بعضی از سنگ سفت تر است، دلیل آن را که جاری شدن آب از کنار سنگ است، بیان می‌‏دارد. «و انّ مِنَ الحِجارَة لَما یَتَفَجَّر...» ۸ - جمادات، مرحله‏‌ای از شعور را دارا هستند. زیرا خوف و خشیت دارند. «وَ اِنَّ مِنها لَما یَهبِطَ مِن خَشیَةِ اللّه» ۹- داروی قساوت، توجّه به علم خداوند است. «کالحجارة... و مااللَّه بغافل» ۱۰- سنگدلی، در رفتار ما مؤثّر است. «قست قلوبکم ... عمّا تعملون» ۱۱- خداوند به همه‏ ی کارهای ما آگاه است. «وما اللَّه بغافل عمّا تعلمون» همچنان که قرآن، برای مؤمنان مایه ‏ی شفا و رحمت است برای ظالمان، موجب زیان و خسارت است. اسراء، ۸۲. باران که در لطافت طبعش، خلاف نیست - در باغ، لاله روید و در شوره ‏زار، خَس با توجّه به این خشیت، تنها برخاسته از علم است، نه چیز دیگر: «انّما یخشی اللَّه من عباده العلماء» فاطر، ۲۸. و مولوی نیز می‏ گوید: جمله‏‌ی ذرّات پیدا و نهان - با تو می‏ گویند، روزان و شبان ما سمیعیم و بصیریم و هُشیم - با شما نامحرمان، ما خامُشیم نطق آب و نطق خاک و نطق گل- هست محسوس حواس اهل دل 🌷سیروس کامران ماوردیانی گیلانی🌷