خداوند مي فرمايد «هر كس رو كه بخواهم هدايت مي كنم و هر كس را كه گمراه» اين چه طوري با عدل خدا سازگار است؟ پس اختيار انسان چه مي شود؟ 4 .هدايت تكويني پاداشي (ثانوي): اين هدايت مخصوص مؤمنان است. يعني كساني كه با اختيار خويش در برابر هدايت رسولان الهي و نورافشاني هاي عقل و فطرت تسليم گشتند خداوند باب هدايت ديگري برتر از هدايت هاي قسم پيشين مي گشايد. به عبارت ديگر چون آنان با اختيار خود از هدايت هاي مراتب پيشين استفاده كردند لذا اين نوع هدايت را پاداشي و ثانوي (يعني مترتب برپذيرش هدايت هاي اولي) مي نامند. فرق اساسي اين هدايت با مراتب قبلي آن است كه وجه غالب آنها جنبه راهنمايي «ارائه الطريق» داشت ولي اين مرتبه افزون بر آن خاصيت راهبردي «ايصال الي المطلوب» نيز دارد. در برابر اين نوع هدايت ضلالتي نيز هست كه از آن تعبير به «اضلال كيفري» مي شود. يعني همان طور كه پذيرش هدايت هاي نخستين تكوينا شرايط و قابليت راهيابي به مراتب و مدارج بالاتري را در انسان ايجاد مي كند مخالفت و سرپيچي در برابر حقايق الهي و هدايت هاي او رفته رفته ديد حق بين را از انسان مي ستاند و كسي كه كرارا با علم و عمد و آگاهي با حق بستيزد رفته رفته گويي در برابر حق و نورافشاني هاي الهي كرو كور و لال مي شود: «لهم اعين لايبصرون بها و لهم اذان لايسمعون بها...»،4 و به جايي مي رسند كه «نرود ميخ آهنين در سنگ». اين همان اثر تكويني حق ستيزي و حق گريزي عامدانه و اختياري آنان است. ليكن چنين مكانيسم و تأثير تكويني بر اساس نظام آفرينش الهي است. بنابراين گمراهي فقط در اين مرحله است و آن از يكسو به خود شخص وابسته است. زيرا او با اختيار خود با حق ستيز كرده و از سوي ديگري نيز به خدا استناد دارد ولي نه به اين معنا كه از اول او گمراهش كرد بل چون تعمدا راه خلاف را برگزيد و بر آن پاي فشرد همان را ملكه او ساخت: «في قلوبهم مرض فزادهم الله مرضا»،5.https://eitaa.com/adinebaharan