با تروريسم و خشونت حمايت ميشود.
عدهاي ديگر با تعريف «ترور» به ايجاد ترس و وحشت، ميگويند: «تروريست» كسي است كه دست به سلاح ميبرد تا در جامعه ايجاد رعب و وحشت كند. از اينرو، در اصطلاح فقهي «ترور» را مترادف با مفهوم «محاربه» ميدانند. آيهاللّه هاشمي شاهرودي با ايجاد تمايز بين دفاع (مشروع) از خود و حاكميت سرزميني ميگويد:
جايي كه يك حكومت غاصب حق ملتي را غصب كرده باشد، اگر افراد صاحب آن سرزمين در گرفتن حق خود، مجبور به نوعي محاربه (يعني مبارزه) باشند، اين امر محاربه محسوب نميشود، بلكه دفع افساد است.... «ترور» در فقه اسلامي، بيشتر تحت عنوان «محاربه» قابل بحث است؛ چون عنصر اصلي آن ايجاد مرگ و رعب و بر هم زدن امنيت مردم بيگناه است و در سيستم قضايي، هر جرم اينچنيني، كه به صورت مسلّحانه باشد، محاربه سازماندهي شده و «تروريسم» است.20
البته ايشان نكتهاي را گوشزد ميكنند كه برخاسته از قرآن است و آن اينكه دفاع مشروع نيز داراي حد و مرز است و اگر بيش از اندازه دفاع باشد، تجاوز از دفاع مشروع است؛21 چنانكه خداي متعال ميفرمايد: «وَ قَاتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلاَ تَعْتَدُواْ» (بقره: 190)؛ يعني حتي با كساني هم كه با شما نبرد ميكنند نبايد در مقام دفاع و مقابله، به بيش از اندازه دفاع اقدام كرد. تجاوز حتي به دشمن نيز ناصواب و نارواست، جز آنچه به منظور پيشگيري از تجاوز باشد كه آن هم اقدامي است با ماهيت دفاعي نه تجاوزگري.22
از لحاظ حقوقي نيز روشن است كه هم در داخل يك كشور و هم در سطح بينالمللي، اعمال تروريستي، خواه ناخواه به عنوان يكي از جرايم عليه اشخاص، اموال، امنيت داخلي و خارجي و آسايش عمومي مطرح ميشوند. البته در اين خصوص، دو رويكرد حقوقي وجود دارد:
1. برخي كشورها با توجه به عناوين پيشبيني شده در قوانين كيفري، مفهوم «تروريسم» را مفهومي جديد نميدانند؛ مانند آلمان و سوئد.
2. برخي ديگر از كشورها براي مفهوم «تروريسم»، همگام با كنوانسيونهاي بينالمللي و قوانين داخلي، يك سياست جنايي تقنيني در قبال تروريسم اتخاذ ميكنند؛ مانند فرانسه. در اين رويكرد، تروريسم يك جرم جديد محسوب ميشود.23
اما همانگونه كه گفته شد، در فرهنگ و ادبيات حقوقي و سياسي اسلام، اين واژه سابقهاي ندارد، ولي اگر بتوان عناصر تحليلي آن را به دست آورد، چه بسا تحت عنوان «محاربه، ارهاب، تهديد و اعمال خشونت، فتك، و اغتيال و غيله» قابل مطالعه و بررسي باشد.
با وجود اين، بايد توجه داشت كه برخي مفاهيم ممكن است انطباق بيشتري با ترور و تروريسم داشته باشند؛ مانند محاربه و افساد في الارض؛ ولي برخي ديگر اخص يا اعم يا عام و خاص من وجه هستند. در برخي موارد، بر همديگر انطباق پيدا ميكنند و در موارد ديگر متفاوتند. از اينرو، نميتوان احكام آن عناوين و موضوعات را به ترور و تروريسم سرايت داد. پس باز هم بايد با دقت بيشتر، درصدد يافتن معناي نزديكتر و مورد اتفاق يا با اشتراكِ بيشتر اركان و عناصر سازنده ترور از ديدگاه انديشمندان مسلمان باشيم.
در ماده اول كنوانسيون سازمان كنفرانس اسلامي، در مقابله با تروريسم بينالمللي آمده است:
«تروريسم» شامل هرگونه عمل خشونتآميز يا تهديدكننده است كه صرفنظر از مقاصد يا انگيزه مرتكبين آن، به منظور اجراي يك طرح جنايتكارانه فردي يا گروهي و با هدف ايجاد رعب بين مردم يا تهديد آنان به وارد آوردن صدمه به آنان و به خطر انداختن يكي از منابع ملّي يا تأسيسات بينالمللي، يا تهديد كردن ثبات، تماميت ارضي، وحدت سياسي يا حاكميت كشورهاي مستقل انجام گيرد.
همانگونه كه ملاحظه ميشود، در فرهنگ اسلامي نيز تروريسم با بار منفي، در برگيرنده عناصر ذيل است:
1. مهمترين عنصر تروريسم سلب امنيت و آسايش است كه آن را تا حدّ بزرگترين جنايت براي بشريت خطرناك ميسازد.
2. انگيزه آن مقاصد غير انساني و ضد بشري است كه معمولاً عاملان تهديد و ارعاب را به انجام جناياتي عليه بشريت وا ميدارد.24
3. اقدام خشونتبار و بهكارگيريسلاحياتهديد به آن؛
4. غيرقانونيبودن و هنجارشكنياقدامات تروريستي؛
5. قربانيان، يعني همانكسانيكهموردحمله تروريستي قرار ميگيرند، غيرنظاميان و افراد بيگناه هستند.
به همين دليل، يكي از استادان برجسته حقوق بينالملل در همايش «تروريسم دفاع مشروع از ديدگاه اسلام و حقوق بينالملل» با تفكيك «تروريسم» از «مبارزات آزاديبخش» ميگويد:
مبارزات آزاديبخش تابع حقوقِ درگيريهاي مسلّحانه است. مبارزاتي كه هدف آن خاتمه بخشيدن به سلطه استعمار، اشغال بيگانه و برچيدن نظامهاي نژادپرست است، مشمول مقرّرات پروتكل الحاقي يك تا چهار كنوانسيون ژنو ميباشد. در اين پروتكل، با اشاره به رعايت اصل تفكيك ميان اهداف نظامي و غيرنظامي، از هرگونه اقدام خشونتآميز، كه هدف آن ايجاد رعب و وحشت در ميان غيرنظاميان و حملات غيرتبعيضآميز است، منع شده است.25
به