🔴 انكار انتساب تتمّهٔ دعاى عرفه به حضرت امام حسين عليه‌السّلام
...حضرت آقا (مرحوم علامه طهرانی) در يک بررسى نشان مى‌دهند كه اين كلمات الحاقى گزيده‌اى از مناجاتى است كه شيخ تاج‌الدّين أبى‌الفضل أحمد بن محمّد بن عبدالكريم معروف به ابن عطاءالله اسكندرى شاذلى مالكى متوفّى در قاهره سنهٔ ۷۰۹ ابداع كرده - كه در مجموعهٔ «الحِكَم العَطآئيّة» او به طبع رسيده - و بعداً توسّط شخص ديگرى در «إقبال» سيّد پس از دعاى عرفهٔ امام حسين عليه‌السّلام قرار داده شده است؛ و در نسخه‌هاى قديمى «إقبال» وجود ندارد. و مرحوم مجلسى پس از نقل دعاى عرفه به نبودن اين زيادى در نسخهٔ قديمى «إقبال» تصريح كرده است... و سپس تأكيد مى‌كنند كه مرحوم حاج شيخ عبّاس قمّى بايد در «مفاتيح» تصريح مى‌كرد كه اين زيادى در بعضى از نسخ «إقبال» كه قديمى هم نيست وجود دارد.[یعنی در نسخ قدیمی موجود نیست.] و...(۱)
مرحوم علامه در کتاب شریف «الله‌شناسی» می‌فرمایند:
...باری، اين مناجات و حِكَمی كه از ابن عطاءالله مشهور می‌باشد از آنِ اوست و إسنادش به حضرت امام حسين سيّدالشّهداء روحی فداه، غلط است. مرحوم سيّد ابن طاووس كه وفاتش در پنجم ذوالقعده سنهٔ 664 بوده است چطور تصوّر دارد كه اين فقرات را از ابن عطاءالله كه وفاتش در جُمادی‌الآخره سنهٔ 709 بوده است أخذ كند و به حضرت نسبت دهد؟ ميان زمان ارتحال اين دو نفر چهل و چهار سال و هفت ماه فاصله است، و سيّد بدين مدّت يعنی قريب نيم قرن پيش از انشاءكنندهٔ اين دعاها رحلت نموده است. بنابراين در اينجا بطور حتم بايد گفت الحاق اين فقرات به دعای امام در روز عرفه در كتاب «إقبال»، پس از ارتحال سيّد تحقّق يافته است.
بنابراين، احتمال دوّم علّامه مجلسی (ره) بطور يقين، به تعيّن مبدّل می‌گردد؛ و احتمال اوّل او كه: شايد در بدو امر در كتب بعضی از آنان آمده است، و ابن طاووس در كتاب «إقبال» با غفلت از حقيقت حال نقل كرده است، نادرست خواهد شد. حاشا و كلّا كه سيّد با آن عظمت مقام، كلام عارفی را از كتابی اخذ كند و بردارد به دنبال دعای امام بگذارد و اسناد و انتسابش را به امام بدهد!
شاهد بر اين، عدم ذكر سيّد در كتاب «مصباح الزّآئر» و عدم ذكر آن در نسخه‌های عتيقه از «إقبال» است. يعنی اين نسخه‌ها در زمان حيات سيّد بوده است، و پس از وفاتش بدان الحاق نمودند. امّا چون مجلسی از كتاب «حِكم‌عطائيّه» بی‌اطّلاع بوده است و از مولّف آن و از زمان تأليفش خبر نداشته است، لهذا به چنين اسناد اشتباهی در افتاده است.
و امّا اشتباه و غلط مرحوم محدّث قمّی آن است كه: پس از آنكه ايشان كه خبرهٔ فنّ و تأليف و بحث و فحص هستند، كلام علّامه مجلسی را در «بحارالأنوار» ديده‌اند كه فرموده است: اين فقرات از دعا در نسخ عتيقهٔ كتاب «إقبال» يافت نشده است، چرا در «مفاتيح‌‌الجنان» فرموده‌اند: «وليكن سيّد ابن طاووس در «إقبال» بعد از «يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ» اين زيادتی را ذكر فرموده است؟» زيرا كه اين عبارت، اسناد دعا را به سيّد ابن طاووس می‌رساند. ايشان بايد فرموده باشند: در بعضی از نسخ كتاب «إقبال» كه عتيقه نيستند اين زيادتی ديده شده است.
حاصل سخن آنستكه: اين دعا، دعای بسيار خوب با مضمون رشيق و عالی است، و خواندن آن در هر وقت مساعدی كه حال اقتضا كند ـ نه با تكلّف ـ مغتنم و مفيد می‌باشد؛ امّا إسناد آن به حضرت سيّدالشّهداء عليه‌السّلام جائز نيست. وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ أوَّلاً وَ ءَاخِراً ، وَ ظاهِراً وَ باطِناً.(۲)
📚 منابع:
۱- آیتِ‌نور، ج۱، ص۴۸۸
۲- الله‌شناسی، ج۱، ص۲۷۱
( برای مشاهدهٔ متن کامل، به منابع مربوطه مراجعه فرمایید.)
🆔 @allame_tehrani