🟢🔵🟣🔴🟢استفاده مؤمن آل فرعون از عواقب تلخ انبيا در نجات موسی(سلام الله عليه) بنابراين اين ﴿قالَ الَّذي آمَنَ يا قَوْم﴾ برهان است، بعد موعظه کرد و گفت شما چه اصراري به کشتن او داريد؟ اگر راست بگويد کسي از شما نمي‌ماند! اين آدم عادي نيست که شما او را بکشيد! اگر آدم عادي نيست و پيغمبر است، کشتن او بساط شما را جمع مي‌کند! اگر استدلال داريد، مناظره داريد، تحدّي داريد و سحره را مي‌خواهيد جمع کنيد همه اين کارها آزاد است؛ امّا وقتي بخواهيد پيغمبرکُشی کنيد کسي از شما نمي‌ماند! ﴿وَ قَالَ الَّذِی ءَامَنَ يَا قَوْمِ إِنىّ‌ِ أَخَافُ عَلَيْكُم مِّثْلَ يَوْمِ الْأَحْزَاب﴾، چون آثار انبياي ابراهيمي در خاورميانه فراوان بود؛ يعقوب بود اسحاق بود، اسماعيل بود، وجود مبارک يوسف هم ساليان متمادي در مصر و کنعان و همين منطقه خاورميانه حکومت، سلطنت، نبوّت و رسالت داشت. ﴿وَ قَالَ الَّذِی ءَامَنَ يَا قَوْمِ إِنىّ‌ِ أَخَافُ عَلَيْكُم مِّثْلَ يَوْمِ الْأَحْزَاب﴾، اين يک آدم معمولي نيست که شما مي‌خواهيد او را بکشيد! ﴿مِثْلَ دَأْبِ قَوْمِ نُوحٍ وَ عَادٍ وَ ثَمُودَ وَ الَّذِينَ مِنْ بَعْدِهِمْ﴾ و خداي سبحان ظالم نيست که شما بگوييد حالا ما يک نفر را کشتيم چگونه ملتي را از بين مي‌برد!؟ شما پيغمبري را مي‌خواهيد بکُشيد و اين ظلم نيست که اگر چنين کرديد بساط همه شما را جمع کند ﴿وَ مَا اللَّهُ يُرِيدُ ظُلْمًا لِّلْعِبَاد﴾، اين عذاب برای دنيا بود. از طرفي حالا بر فرض کُشتيد و عذاب الهي آمد، اين طور نيست که درقيامت راحت باشيد! ﴿وَ يَا قَوْمِ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ يَوْمَ التَّنَادِ﴾؛ روزي که همه ندا مي‌دهند يکديگر را ناله مي‌کنند استغاثه مي‌کنند، ﴿يا وَيْلَتى﴾ [32]مي‌گويند؛ قيامت را ﴿يَوْمَ التَّلاق﴾ [33]و ﴿يَوْمَ التَّناد﴾ هم مي‌گويند؛ يعني نداي يکديگر. ﴿يَوْمَ التَّناد﴾ چه يومي است؟ ﴿يَوْمَ تُوَلُّونَ مُدْبِرِينَ﴾؛ مي‌خواهيد فرار کنيد از عذاب، امّا عذاب دامن‌گيرتان مي‌شود. در سوره مبارکه «حج» مشابه اين هست که اينها هر وقت مي‌خواهند از آتش خارج شوند، مقدورشان نيست؛ آيه 22سوره مبارکه «حج» اين است ﴿كُلَّما أَرادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْها مِنْ غَمٍّ أُعيدُوا فيها وَ ذُوقُوا عَذابَ الْحَريقِ﴾؛ کجا مي‌تواني فرار کني؟ هيچ راهي براي فرار نيست! پس اگر اقدام کرديد به قتل موساي کليم، هم عذاب دنيا دامن‌گيرتان مي‌شود و هم عذاب آخرت، اينکه قتل فرد عادي يا قتل فرد شخصي که نيست. آن گاه اين مي‌شود ﴿يَوْمَ التَّناد﴾، ﴿يَوْمَ تُوَلُّونَ مُدْبِرِينَ مَا لَكُم مِّنَ اللَّهِ مِنْ عَاصِمٍ وَ مَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَاد﴾ اين «إضلال» کيفري است، يک؛ «إضلال» امر وجودي نيست، دو؛ فيض را مي‌گيرد و امساک مي‌کند، سه؛ انسان که به حال خود رها شد سقوط مي‌کند، چهار؛ ﴿وَ مَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَاد﴾. بعد مي‌فرمايد يوسف در اين سرزمين بود، آثار يوسف در مصر بود و آثار رسالت او نبوّت او به همه ما رسيده است، خيلي از نياکان شما يوسف را ديدند و باور نکردند، بعد از او گفتند بر فرض هم اگر او پيغمبر بود، همين يکي بود! ﴿وَ لَقَدْ جَاءَكُمْ يُوسُفُ مِن قَبْلُ بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا زِلْتُمْ فىِ شَكٍ‌ّ مِّمَّا جَاءَكُم بِهِ﴾؛ انبياي قبلي مخصوصاً وجود مبارک يوسف که قدرتي داشت، شهامتي و شهرتي داشت، حرف‌هاي او در اين سرزمين بود، از کنعان به مصر و از مصر به کنعان، اين سرزمين، سرزمينِ «آل يعقوب» بود، شما نپذيرفتيد ﴿حَتىَّ إِذَا هَلَك﴾؛ اين ﴿هَلَك﴾؛ يعني «مات» ﴿كُلُّ شَيْ‌ءٍ هالِك﴾، [34]اين هلاکت در قرآن از اين جهت بار منفي ندارد، چون فرمود: ﴿كُلُّ شَيْ‌ءٍ هالِكٌ إِلاَّ وَجْهَه﴾، ﴿حَتىَّ إِذَا هَلَكَ قُلْتُمْ لَن يَبْعَثَ اللَّهُ مِن بَعْدِهِ رَسُولا﴾؛ خيلي از نياکانتان باور نداشتند و مي‌گفتند بر فرض او پيامبر باشد ديگر پيامبري نخواهد آمد، امروز که برای شما وجود مبارک موساي کليم آمد! ﴿كَذَالِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُّرْتَاب﴾ کسي که تعدّي مي‌کند، اهل «ريب» است، اهل برهان نيست و برهان‌پذير نيست؛ شکي ندارد، امّا «ريب» دارد؛ اين ترديد، آن ردّ مکرّر است. در دستگاه قلب اگر چنانچه عقل نظر يک چيزي را مردّد باشد و نداند، مي‌گويند شک دارد؛ ولي در عقل عمل اگر چيزي بين عزم و عدم عزم سرگردان باشد، مي‌گويند حيرت دارد و مردّد است. اين «ردّد»، ترديد که باب «تفعيل» است، آن ردّ مکرر است. يک وقت انسان يک بار بين دو طرف بر مي‌گردد اين ردّ است که همان ثلاثي مجرد است؛ امّا گاهی چند بار بين نفي و اثبات مي‌گردد که اين ردّ مکرر را ترديد مي‌گويند؛ يعنی کسي که نمي‌تواند تصميم بگيرد. فرمود: ﴿فَهُمْ في‌ رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ﴾ که کار نفاق از همين قبيل است