دستورالعمل قرآنی:درجات ایمان نویسندگان: محمد عبداللهیان منبع: بشارت 1383 شماره 43 حوزه‌های تخصصی: حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن اخلاق و تربیت در قرآن دریافت مقاله آرشیو آرشیو شماره‌ها: ۸۳ سال ۱۳۹۰ (۲) سال ۱۳۸۹ (۶) سال ۱۳۸۸ (۶) سال ۱۳۸۷ (۶) سال ۱۳۸۶ (۶) سال ۱۳۸۵ (۶) سال ۱۳۸۴ (۶) سال ۱۳۸۳ (۶) سال ۱۳۸۲ (۶) سال ۱۳۸۱ (۶) سال ۱۳۸۰ (۶) سال ۱۳۷۹ (۶) سال ۱۳۷۸ (۶) سال ۱۳۷۷ (۶) سال ۱۳۷۶ (۳) چکیده متن ایمان عالیترین کمالی است که انسان برای ترقی و تکامل خویش کسب می کند.هر انسانی ، پیش از رسیدن به این مرحله، در سطح عامه‌ی مردم است و با رسیدن به ایمان، وارد مرحله‌ی جدیدی از کمال می‌شود. امّا صرف ورود به ایمان به معنی پایان مراحل کمال نیست، بلکه خود ایمان دارای درجاتی است که با پیمودن آنها بر کمال هر فرد، افزوده می‌شود. آیات و روایات فراوانی به این امر دلالت دارند: «إنّما المؤمنون الّذین اذا ذکر اللّهُ وَجِلَت قُلوبُهُم و إذا تُلیتَ علیهم آیاته زادَتهم ایماناً و علی رَبّهم یتوکّلون؛ مؤمنان همان کسانی هستند که چون خدا یاد شود، دلهایشان بترسد و چون آیات او بر آنها خوانده می‌شود، بر ایمانشان بیفزاید و بر پروردگار خود توکل می‌کنند»1 «هُوَ الّذی انزَلَ السَّکینَة فی قُلوب المؤمنینَ لیزدادوا ایمَاناً مَعَ ایمانهم…؛اوست آن کسی که در دلهای مؤمنان، آرامش فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمان خود بیفزایند» 2 ایمان خود همچون نردبانی است که انسان می‌تواند با حرکت در آن، پله‌های کمال را یکی پس از دیگری طی کرده و خود را به کمالات متعالی برساند. امام صادق(ع):«إنّ الأیمان عَشرُ دَرَجاتٍ بمنزلةِ السُّلَم، یصعَدُ مَنهُ مرقاةً بعدَ مرقاةٍ…؛ایمان همچون نردبانی است که ده پله دارد و پله‌ها یکی پس از دیگری پیموده می‌شود.» 3 همچنین مؤمنان در درجات مختلفی از ایمان قرار دارند که خداوند متعال به فراخور حال هر فرد و بنابر کردار و اخلاقش، به او درجه‌ای از درجات ایمان را عطا می‌کند:«وَ یزیدُ اللّهُ الّذینَ اهتدوا هُدی…؛و خداوند کسانی را که هدایت یافته‌اند، بر هدایتشان می‌افزاید»4 امام صادق(ع):«المؤمنون عَلی سَبعُ دَرَجاتٍ، صاحِبُ دَرَجَةٍ منهُم فی مَزیدٍ مِنَ اللّهِ عَزَّوَجَل…؛ مؤمنان هفت درجه دارند، خداوند عزوجل به(درجه) صاحب درجه می‌افزاید»5 در حقیقت می توان گفت: ایمان دارای دو ارزش است، یکی ارزش ذاتی که فی نفسه، کمال به حساب می‌آید و ارزش دوم اینکه،خود دارای درجات و مراتب است که فرد مؤمن می‌تواند در این مسیر ترقی گام گذارده و برای دست یابی به کمالات بالاتر، این مسیر را طی کرده و با قرار گرفتن در درجه و مرتبه‌ی والاتری از ایمان، بر کمال، شوق، عشق و معرفت خود بیفزاید. بنابراین، ایمان دارای جوهره‌ای است دائماً در حال تکامل و نهادی سیال و رو به رشد که انسان مؤمن را به سمت عالیترین مراحل کمال، پیش می‌برد و فرد با ایمان انسانی است با نشاط که دائم در حال طی کردن مراحل کمال و قرار گرفتن در منزلگاههای بالا و بالاتر است.