هدایت شده از مدرسه در خانه
✳️ آیا «اُطلبوا العلم ولو بالصين» به معنای جواز الهیات آموزی از غیر مدرسه قران و اهل بیت ع است؟
ا🔻ز جمله رواياتي كه در مورد جواز اَخذ علم و معرفت و الهیات آموزی از مکتب غیر قران و اهل بیت علیهم السام بدان استناد مي‌شود، حديث مشهور «اُطْلبوُا العلم ولو بالصين» است كه در اين باره نيز بايد توضيح دهيم:
حديث فوق را دو گونه مي‌توان معنا كرد:
1. هر دانشي (با فرض اين‌كه ال در العلم براي استغراق باشد) را بياموزيد، اگرچه منشأ صدور و توليد آن چين (يعني بلاد كفر و كفّار) باشد.
2. دانش مشروع و مطلوب (با فرض آن‌كه ال در العلم، براي عهد ذهني باشد) را بياموزيد، اگرچه لازم باشد تا دورترين نقاط [مانند چين] سفر و هجرت كنيد.
اگر توجه ما تنها به خود اين حديث باشد و قرائن و شواهد ديگر را در نظر نگيريم، شايد نتوان بر يكي از دو معناي فوق پاي فشرد و ديگري را تخطئه نمود، اما شواهد و قرائن، معناي دوم را تأييد كرده و جايي براي معناي اول ـ که از آن نتیجه گرفته می شود می توان از فیلسوفان غیر موحد یونانی الهیات و فلسفه آموخت ـ باقي نمي‌گذارد، و اينك آن شواهد و قرائن:
1. معناي نخست در تعارض با دهها روایتی است كه منشأ و منبع علم و معرفت حقيقي را وحي و اهل‌بيت عليهم السلام مي‌دانند؛ لذا براي آن‌كه چنين تعارضي پيش نيايد، معناي دوم را بر مي‌گزينيم.
2. يكي از منابعي كه اين حديث (به نقل از امام علي عليه السلام) در آن ذكر شده است، كتاب «مصباح الشريعة» است. در اين كتاب در ادامه حديث آمده است: «و هو علم معرفة النفس و منه معرفة الرّب»؛ اين فراز خود قرينه‌اي ديگر بر تأييد معناي دوم است.
3. در صدر اسلام، كشور چين به عنوان نمادي از دوري راه مطرح بوده است و تعبير «ولو بالصين» صرفاً بيانگر دوري راه است و نه نمادي از بلاد كفر؛ و مفهوم روايت اُطلبوا العلم ولو بالصين اين است كه اسلام براي آموختن علم مشروع و حقيقي چنان اهميتي قائل است كه اگر براي آموختن آن طي مسافتي بعيد نيز لازم باشد، بايد براي كسب آن تلاش كرد و دوري راه، چنين تكليفي را از دوش انسان بر نخواهد داشت. مثلا اگر عالم و معلم ربانی در نقطه ای دور دست بود ، وظیفه علم آموزی از مسلمان ساقط نمی شود.
آنچه تفسير فوق را در مورد «ولو بالصين» تأييد مي‌كند، روايتي از امام صادق عليه السلام است كه از آن حضرت سؤال مي‌شود: اگر فردي نماز چهارركعتي يا سه ركعتي خود را در ركعت دوم سلام دهد و پي كار خود رود اما ناگاه به يادآورد كه نمازش را ناقص خوانده است، تكليف او چيست؟ امام مي‌فرمايد: «يبني عَلي صَلوته فَيُتمُّها وَ لو بَلَغ‌َ الصين ولايُعيدُ الصلوة» يعني فرد، ركعات باقي مانده را به جا مي‌آورد و همان نماز را تمام مي‌كند، اگر چه تا چين رفته باشد. (این روایت احتمالا مربوط به نماز نافله و مستحبی است و یا آن که امام در مقام تقیه بوده و متناسب با فتوای اهل سنت سخن گفته است)
4. مشابه روايت اُطلبوا العلم ولو بالصين، روايتي ديگر از امام صادق علیه السلام است كه مي‌گويد:
اُطلبوا العلم وَلو بخوض اللُّجَج
دانش بياموزيد، اگر چه با رفتن به اعماق درياها باشد.
بديهي است تعبير «ولو بخوض اللجج» هيچ خصوصيتي جز آن‌كه بيانگر اهميت علم‌آموزي است، ندارد و نمي‌توان في‌المثل گفت كه مقصود حديث، علم اقيانوس‌شناسي است و يا آن‌كه اعماق اقيانوس‌ها منشأ صدور و توليد علم است.
گفتنی است بر اساس توضیحاتی که داده شد این روایت مستند اخذ علوم مدرن از غرب نیز نمی تواند قرار بگیرد و برای جواز چنین امری باید به دلیل اضطرار و نفی عسر و حرج و لزوم دفاع از خود و ... متوسل شد.
📚به کانال "مدرسه در خانه" بپیوندید
https://eitaa.com/joinchat/2598699257C09ea6a86c8