⚡️آسیبشناسی زیارت اربعین/زیارت اربعین آرمان تشیع نیست/پیادهروی یک مناسک مذهبی نیست
✍مهدی مسائلی
پیادهروی زیارت اربعین، یک گردهمایی مذهبی پسندیده و الهامبخش است ولی نباید آن را به منزلهی یکی از اصول مذهب و نشانههای ایمان قرار داد، به گونهای که اگر کسی در این مراسم شرکت نکند شیعه نباشد یا از درجات ایمان او کاسته شود. حقیقت اینکه دربارهی زیارت اربعین توصیههای متعددی در روایات وجود ندارد و فقط دو روایت دربارهی آن در کتابهای حدیثی نقل شده است. در یک روایت زیارتنامهای از امام صادق(ع) برای این روز نقل شده است و در روایت دیگر که مهمترین دلیل روایی برای زیارت اربعین است، از امام حسن عسکری (ع) نقل شده است که نشانههای انسان مؤمن پنج امر است: پنجاه رکعت نماز [روزانه]، زیارت اربعین، انگشتر به دست راست کردن، پیشانی بر خاک نهادن و بسم الله را بلند گفتن.
هرچند این روایت ارزش مذهبی بالایی برای زیارت اربعین بیان میکند ولی به صورت مرسل و بدون سند نقل شده است و اعتبار حدیثی ندارد و حتی اولین ناقل آن از امام نیز مشخص نیست. افزون بر این، با توجه به اهمیت «علاماتالمؤمن» بودن زیارت اربعین، باید توصیه به آن در احادیث بیشتری مورد توجه قرار میگرفت و روایات بیشتری دراینباره به دست ما میرسید. برفرض قبولِ این روایت، نیز باید توجه داشت که ارزش و اهمیت این زیارت، همردیف بلندگفتن بسمالله و انگشتر به دست راست کردن و نافله خواندن و پیشانی بر خاک نهادن است.
حاصل سخن اینکه مراسم اربعین حسینی عملی مطلوب و پسندیده است ولی نباید به خاطر اقبال به آن در سالهای اخیر، ارزش و جایگاه مذهبی آن را نیز افزایش دهیم، آنگونه که آرمان مذهبی شیعیان شرکت در زیارت اربعین شود و آنها عدم حضور در راهپیمایی اربعین را یک شکست معنوی برای خویش قلمداد کنند.
2. آنچه در تجمع این بزرگ اصالت دارد زیارت امام حسین (ع) در روز اربعین است و فرع آن پیادهروی برای زیارت است. برای پیاده رفتن به زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین روایتی نداریم، حتی نامعتبر. اگر روایاتی هست؛ نه در خصوص اربعین؛ بلکه دربارهٔ مطلق زیارت امام حسین (ع) است در هرزمانی. از این گذشته این روایات در مقام توصیه به پیادهروی برای زیارت نیست بلکه ارزش حرکت در راه زیارت امام حسین(ع) را بیان میکند چه این حرکت سواره باشد و چه پیاده. شیخ صدوق در روایتی از امام صادق (ع) نقل میکند: «إنه من خرج من منزله یرید زیارة قبر الحسین بن علی (ع) إن کان ماشیاً کتب له بکل خطوة حسنة و محی عنه سیئة فإن کان راکباً کتب الله له بکل حافر حسنة و حط بها عنه سیئة؛ کسی که بهقصد زیارت قبر امام حسین (ع) از محل زندگیاش خارج میشود اگر پیاده باشد برای هر قدمی که برمیدارد حسنهای برای او ثبت و گناهی از او پاک میشود و اگر سواره باشد برای هر قدمی که مرکب او برمیدارد حسنهای برای او ثبت و گناهی ریخته میشود.» (ثواب الاعمال، ص91)
با این مقدمه دو مطلب را متذکر میشوم:
اول اینکه در سالهای اخیر پیادهروی در روز اربعین شأنی مستقل یافته است. آنگونه که بعضی از متولیان دینی و فرهنگی، در روز اربعین برنامههایی را برای پیادهروی مردم به سمت امامزادههای کشور تدارک میبینند. ولی باید دانست که اگر رسیدن به کربلا و زیارت امام در روز اربعین برای کسی وجود نداشته باشد، دیگر پیادهروی معنا و مفهومی ندارد و یک ارزش و مناسک مذهبی نیز به حساب نمیآید.
دوم اینکه پیادهروی از نجف به کربلا در ایام اربعین به مراسم عمومی برای تمام شیعیان تبدیل شده است و تأکید میکنم که فارغ از انتساب آن به دین، این مراسم به عنوان گردهماییِ نوپدیدِ مذهبی(همچون فستیوالهای مذهبی)، پسندیده و مطلوب است، ولی باید مراقب آسیبهای آن نیز باشیم. یکی از آسیبها این است که این پیادهروی به سایر مناسبتهای مذهبی نیز گسترش یابد، مشابه موضوعی که در گسترش سوگواری از ایام محرم به سایر ایام سال شاهد هستیم. تنوع بخشیدن به مبدأ پیادهروی برای درک ثواب بیشتر نیز یکی از آسیبهایی است که این حرکت را در بر میگیرد.
...........
@azadpajooh