🔲 ظرف مستقر 🔸 حروف جاره در حكم ظروف ‏اند، يعنى چنان كه ظروف متعلّق‏ اند و متعلّق می ‏خواهند حروف جاره نيز در اين حكم با ظروف شريك‏ اند، لذا نحوى ظرف را بر جار و مجرور نيز اطلاق می کند و می گويد اين جار و مجرور ظرفى است لغو، يا ظرفى است مستقر. ظرف لغو در اصطلاح نحو مقابل ظرف مستقر است، و اصطلاح هر قوم را بايد حفظ كرد. 🔻 ظرف مستقر ظرفى است كه ضمير در آن خفته و نهفته است و بجاى ضمير نشسته است، و ظرف لغو ظرفى است كه خالى از ضمير است و بجاى ضمير نشسته است، و به همين مناسبت كه خالى و عارى از ضمير است آن را ظرف لغو گفته‏اند. اگر متعلّق ظرف مطلقا چه جار و مجرور و چه غير آن از ظروف ديگر، افعال عموم مقدّر باشد آن ظرف مستقر است وگرنه ظرف لغو. افعال عموم در اين نظم فارسى آمده است: ▫️ افعال عموم نزد ارباب عقول ▫️کون است و وجود است و ثبوت است و حصول‏ 🔹 تفصيل ضابطه مذكور اين است كه در سه صورت ظرف لغو است و در يك صورت ظرف مستقر بدين بيان: 1- اگر متعلّق ظرف افعال عموم و مقدر باشد ظرف مستقر است، مثل زيد في الدار، چنان كه گوئى زيد عندك. 2- اگر متعلّق ظرف افعال عموم باشد و مقدر نباشد ظرف لغو است، مثل زيد كائن فى الدار، زيد كائن عندك. 3- اگر متعلّق ظرف افعال خصوص و مقدر باشد باز ظرف لغو است، مثل بسم اللّه كه ابتداء يا استعين يا نحو آنها مقدر است. 4- اگر متعلّق ظرف افعال خصوص ظاهر باشد نيز ظرف لغو است مثل زيد دخل فى الدار. در قسم اوّل چون خبر محذوف است و ظرف بجاى آن نشسته است و در خبر ضمير است بدين لحاظ گويند ضمير در ظرف استقرار دارد و ظرف مستقر است. مثلا زيد فى الدار تقدير و اصل آن زيد كائن فى الدار است كه در كائن ضمير مستتر است و رابط خبر به مبتدا است، و فى الدار بجاى كائن نشسته است كه ناچار ضمير در ظرف قرار گرفته است؛ و امّا آن سه وجه ديگر چنين نيستند كه خالى و عارى از ضميراند كه از اين عارى بودن از ضمير تعبير به لغو كرده ‏اند. 📙 هزار و يك كلمه، ج‏1، ص: 33 کلمه 11 @darsvareh