حکیم خودشناس از نظر ابوالفلاسفه سقراط، سودمندترین معرفت و مهمترین موضوع برای تأمل خودشناسی است. همۀ ما با شعار معروف سقراط آشناییم: خود را بشناس ( Know thyself ) در تعالیم اسلامی معرفت النفس انفع المعارف است. می توان گفت مهمترین موضوع مورد علاقه حکیم حسن زادۀ آملی معرفت النفس بود. کمتر کسی را می توان یافت که تا این اندازه در همۀ عمر از نظر تعلیم و تعلم و تحقیق و کتابت به این موضوع توجه کرده باشد. از این جهت ایشان را می توان حکیم خودشناس و فیلسوف انسان شناس لقب داد. ایشان چندین اثر مستقل در زمینه معرفت النفس دارند، برای عموم و مبتدیان، برای متوسطان و برای خواص و منتهیان، مانند کتاب دروس معرفت نفس، گنجینۀ گوهر روان، و عیون مسائل النفس و شرح آن. رساله های تحقیقی دیگری نیز در این باره دارند که در کتاب گنجینه روان به آنها اشاره کرده اند. علاوه بر این کتاب ها، در مواضع گوناگون در آثار دیگر فلسفی و عرفانی از معرفت النفس و خودشناسی بسیار سخن گفته اند. اهمیت این موضوع از جهات گوناگون است. 1. برای معرفت الله راهی بهتر از معرفت النفس نیست. 2. برای خودسازی و سلوک معنوی و تقرب الی الله بدون معرفت النفس نمی توان گامی برداشت. 3. برای شناخت جهان هستی نیز باید از راه شناخت نفس وارد شد. ایشان در این باره می نویسند: «بدان که معرفت نفس ناطقه انسانی، قلب جمیع معارف ذوقیه و قطب قاطبه مسائل حکمیه و محور استوار کل مطالب عقلیه و نقلیه، و اساس پایدار همۀ خیرات و سعادات است. و معرفت آن اشرف معارف است، و پس از معرفت حق سبحانه هیچ موضوعی در حکمت متعالیه به پایه اهمیت آن نمی رسد.» در جایی دیگر می نویسند: «انسان بهترین طریق، بلکه تنها طریق برای پی بردن به جهان هستی است.» برای آشنایی با عصارۀ نکات و تاملات علامه حسن زاده آملی در باب معرفت النفس خلاصه ای از مباحث معرفت النفس از آثار مختلفشان در حدود پانزده صفحه گردآوری و تنظیم و تحلیل شده و در منبع زیر عرضه گردیده است: محمد فنائی اشکوری، مقدمه ای بر فلسفه اسلامی معاصر (1389)، فصل هشتم، از صفحه 211 تا 226. http://eitaa.com/dreshkevari